Sốt xuất huyết ở trẻ em: Nguyên nhân và triệu chứng thường gặp

Sốt xuất huyết ở trẻ em là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm. Virus Dengue do muỗi vằn truyền nhiễm có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trẻ nhỏ thường là đối tượng dễ mắc bệnh do hệ miễn dịch còn yếu và chưa có khả năng tự bảo vệ. Vì vậy, việc nhận biết sớm dấu hiệu, chăm sóc đúng cách và chủ động phòng ngừa là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính có thể gặp ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Bệnh do virus Dengue gây ra, muỗi vằn chính là vật trung gian truyền bệnh từ người này sang người khác. Vì vậy, mùa mưa, là thời điểm muỗi sinh sản mạnh cũng là lúc sốt xuất huyết bùng phát nhiều nhất.

Khi muỗi hút máu người bệnh, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể muỗi. Sau đó, khi con muỗi này đốt người khác, virus Dengue sẽ truyền sang cơ thể mới, khiến bệnh lan rộng nhanh chóng trong cộng đồng.

Hiện nay, sốt xuất huyết đã trở thành mối quan tâm lớn của xã hội, bởi bệnh có thể diễn tiến nặng, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Trẻ em là nhóm dễ bị ảnh hưởng nặng hơn, với nguy cơ biến chứng và tử vong cao hơn người lớn.

Nguyên nhân khiến trẻ bị sốt xuất huyết

Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết là virus Dengue, được truyền từ người này sang người khác thông qua muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn). Đây là loài muỗi thuộc chi Aedes, và chỉ muỗi vằn cái mới hút máu người, đồng thời mang mầm bệnh truyền sang cơ thể trẻ. Loài muỗi này hoạt động mạnh vào ban ngày và có khả năng truyền virus rất nhanh, chỉ cần một lần đốt đã đủ khiến trẻ bị lây nhiễm.

Nhiều người lầm tưởng rằng khi đã từng bị sốt xuất huyết thì sẽ không bị lại, nhưng thực tế không phải vậy. Virus Dengue có 4 chủng khác nhau gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Khi cơ thể nhiễm một chủng, trẻ chỉ có miễn dịch với chủng đó mà không được bảo vệ trước ba chủng còn lại. Do đó, nếu bị muỗi mang chủng virus khác đốt, trẻ vẫn có thể mắc sốt xuất huyết thêm lần nữa.

Triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em qua từng giai đoạn

Sốt xuất huyết ở trẻ em thường có nhiều biểu hiện khác nhau và tiến triển nhanh chóng. Bệnh thường khởi phát đột ngột, sau đó diễn biến qua ba giai đoạn chính: Giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

Giai đoạn sốt

Khi mới mắc bệnh, trẻ thường bị sốt cao đột ngột và liên tục.

• Với trẻ nhỏ, có thể thấy bé bứt rứt, quấy khóc, mệt mỏi.
• Trẻ lớn hơn có thể than đau đầu, chán ăn, buồn nôn, nhức mỏi toàn thân, đặc biệt là vùng sau hốc mắt.

Trên da trẻ có thể xuất hiện chấm hoặc nốt xuất huyết nhỏ, chảy máu cam hay chảy máu chân răng. Một số bé còn cảm thấy đau cơ, khớp, da sung huyết nhẹ.

Khi làm xét nghiệm ở giai đoạn này, chỉ số máu thường chưa thể hiện rõ:

• Dung tích hồng cầu (Hematocrit) vẫn bình thường.
• Tiểu cầu có thể bình thường hoặc giảm nhẹ.
• Bạch cầu thường giảm so với mức trung bình.

Giai đoạn nguy hiểm

Sau khoảng 3 - 7 ngày kể từ khi khởi phát, bệnh có thể bước vào giai đoạn nguy hiểm nhất. Lúc này, trẻ có thể vẫn còn sốt hoặc đã giảm sốt, nhưng lại bắt đầu xảy ra hiện tượng thoát huyết tương, tức là huyết tương trong máu bị rò rỉ ra ngoài mạch, khiến bụng chướng, gan to, phù mí mắt hoặc tràn dịch màng phổi, màng bụng. Nếu lượng huyết tương thoát ra nhiều, trẻ có thể rơi vào tình trạng sốc sốt xuất huyết, với các biểu hiện:

• Bé vật vã, lờ đờ, tay chân lạnh, da ẩm, mạch nhanh và yếu.
• Tiểu ít, huyết áp giảm, thậm chí không đo được huyết áp.
• Trên da có thể xuất hiện mảng bầm, chấm đỏ, nốt xuất huyết, tập trung ở chân, tay, bụng, mạng sườn, hoặc chảy máu cam, chân răng, tiểu ra máu.

Tuy nhiên, không phải trẻ nào mắc sốt xuất huyết cũng có biểu hiện xuất huyết rõ ràng. Vì thế, dù có hay không có vết bầm hay chảy máu, phụ huynh vẫn cần cảnh giác, vì bệnh vẫn có thể đang ở giai đoạn nguy hiểm. 

Trường hợp nặng, trẻ có thể bị sốc với ba biểu hiện rõ rệt: Giảm tri giác, tụt huyết áp và hạ thân nhiệt. Xét nghiệm máu cho thấy tiểu cầu giảm mạnh dưới 100.000/mm³, kèm theo rối loạn đông máu, rất nguy hiểm nếu không được xử trí kịp thời.

Giai đoạn phục hồi

Sau khoảng 2 - 3 ngày kể từ khi qua giai đoạn nguy hiểm, cơ thể trẻ bắt đầu hồi phục và dần lấy lại cân bằng, tuy nhiên cha mẹ vẫn nên theo dõi sát và cho trẻ nghỉ ngơi, bù nước đầy đủ, tránh vận động quá sức để bé mau khỏe hoàn toàn.

• Bé hết sốt, ăn ngon miệng hơn, tiểu nhiều, huyết áp trở lại bình thường.
• Kết quả xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu tăng nhanh, tiểu cầu cũng phục hồi dần nhưng thường chậm hơn.

Cách điều trị khi trẻ bị sốt xuất huyết

Khi trẻ bị sốt xuất huyết, cha mẹ không nên tự ý điều trị tại nhà. Ngay khi phát hiện con có các dấu hiệu nghi ngờ, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ thăm khám và theo dõi đúng cách. Việc điều trị cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Tùy vào triệu chứng và mức độ bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị riêng phù hợp cho từng trường hợp. Những trẻ bị thể nhẹ có thể được chỉ định điều trị ngoại trú tại nhà, nhưng cần tuân thủ hướng dẫn và tái khám đúng hẹn. Ngược lại, đa số trẻ bị sốt xuất huyết sẽ cần nhập viện điều trị để được theo dõi sát sao và xử lý kịp thời nếu có biến chứng.

Đối với trẻ được điều trị ngoại trú, phụ huynh cần thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ như:

• Hạ sốt đúng cách: Khi trẻ sốt trên 39°C, nên cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn của bác sĩ. Đồng thời, cha mẹ nên giúp trẻ mặc quần áo thoáng mát, lau người bằng nước ấm để hạ nhiệt.
• Bổ sung đủ nước và chất điện giải: Hãy khuyến khích trẻ uống thật nhiều nước, đặc biệt là nước sôi để nguội, oresol, nước trái cây tươi như nước cam, chanh, dừa... hoặc cháo loãng pha muối nhẹ. Việc này giúp bù nước, điện giải và hỗ trợ cơ thể chống lại tình trạng mất nước do sốt cao hoặc nôn ói.
• Dinh dưỡng phù hợp: Nên chia khẩu phần ăn của trẻ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, chọn thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa và đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng. Hạn chế cho trẻ dùng các loại thực phẩm hoặc đồ uống có màu sẫm vì dễ gây nhầm lẫn với dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa khi theo dõi bệnh.
• Nghỉ ngơi hợp lý và theo dõi sát sao: Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, tránh hoạt động mạnh trong thời gian mắc bệnh để giúp cơ thể hồi phục. Nếu thấy trẻ mệt nhiều, nôn liên tục, không uống được nước hoặc có dấu hiệu lừ đừ, li bì, cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ kiểm tra và xử trí kịp thời.

Phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em

Phụ huynh có thể giảm thiểu nơi trú ẩn và sinh sản của muỗi bằng những cách đơn giản sau:

• Đậy kín các vật dụng chứa nước để muỗi không có cơ hội đẻ trứng.
• Thả cá vào các bể, chum, vại, giếng… để cá ăn hết lăng quăng.
• Vệ sinh định kỳ hàng tuần các dụng cụ chứa nước như lu, khạp, xô chậu,...
• Thu gom và xử lý rác, phế liệu quanh nhà như chai lọ, lốp xe cũ,... vì đây là nơi muỗi dễ đẻ trứng.
• Lật úp các dụng cụ đựng nước khi chưa cần dùng đến để tránh đọng nước.
• Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân tủ/chạn và thay nước bình hoa thường xuyên để không tạo môi trường cho lăng quăng phát triển.

Bên cạnh đó, cha mẹ cũng cần giúp trẻ tránh bị muỗi tấn công bằng các biện pháp sau:

• Cho trẻ mặc quần áo dài tay, hạn chế để da trần vào buổi sáng sớm và chiều tối.
• Cho trẻ ngủ trong màn hoặc mùng, kéo rèm kín kể cả vào ban ngày khi muỗi hoạt động mạnh.
• Dùng các sản phẩm chống muỗi an toàn để tăng hiệu quả phòng ngừa.

Sốt xuất huyết ở trẻ em là bệnh có thể phòng tránh được nếu cha mẹ chủ động bảo vệ trẻ đúng cách. Hãy chú ý các dấu hiệu bất thường, đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần và duy trì môi trường sống sạch sẽ, không có muỗi. Việc kết hợp chăm sóc tại nhà, theo dõi y tế và tiêm chủng đầy đủ chính là chìa khóa giúp trẻ luôn khỏe mạnh, phát triển toàn diện.

Để phòng ngừa hiệu quả bệnh sốt xuất huyết cùng nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác, tiêm vắc xin là biện pháp chủ động và bền vững nhất. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp vắc xin Qdenga, là giải pháp giúp giảm nguy cơ mắc sốt xuất huyết và ngăn ngừa các biến chứng nặng ở trẻ. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất hiện đại, quy trình tiêm chủng an toàn cùng chế độ theo dõi sau tiêm cẩn trọng, Long Châu luôn là lựa chọn đáng tin cậy, đồng hành cùng cha mẹ trong hành trình bảo vệ sức khỏe trọn vẹn cho con yêu.