Phân biệt bại não và bại liệt: Cách nhận biết đúng để hỗ trợ trẻ hiệu quả

Trong quá trình chăm sóc trẻ, nhiều cha mẹ thường lo lắng khi nhận thấy con chậm vận động hoặc có các biểu hiện bất thường ở tay chân. Điều này khiến nhiều người dễ nhầm giữa bại não và bại liệt, hai khái niệm thường được nói đến nhưng không phải ai cũng hiểu đúng. Việc phân biệt bại não và bại liệt một cách rõ ràng sẽ giúp gia đình biết được đâu là dấu hiệu cần theo dõi, đâu là tình trạng cần thăm khám sớm. Với mục tiêu cung cấp kiến thức đơn giản, bài viết tổng hợp các điểm khác biệt thiết thực nhất để phụ huynh dễ nhận biết.

Tìm hiểu chung về bại não và bại liệt

Để bắt đầu quá trình phân biệt bại não và bại liệt, điều quan trọng nhất là nhận diện bản chất của từng tình trạng. Việc nắm rõ bản chất của từng bệnh lý sẽ giúp cha mẹ dễ dàng nhận diện được.

Bại não

Bại não là tình trạng rối loạn vận động do tổn thương xảy ra ở não trong giai đoạn rất sớm khi trẻ còn trong bụng mẹ hoặc trong thời gian ngắn sau sinh. Tổn thương này không tiến triển thêm theo thời gian nhưng hậu quả có thể biểu hiện rõ hơn khi trẻ lớn dần. Trẻ bị bại não có thể gặp khó khăn khi điều khiển các động tác tự nhiên như lật, trườn, ngồi hoặc đứng. Một số trẻ còn thiếu khả năng giữ thăng bằng hoặc gặp trở ngại trong giao tiếp.

Bại liệt

Bại liệt là tình trạng yếu hoặc mất vận động do tổn thương tủy sống hoặc dây thần kinh ngoại biên. Nguyên nhân có thể đến từ virus, chấn thương hoặc một số bệnh lý khác gây suy giảm dẫn truyền thần kinh. Khác với bại não, bại liệt thường gây ra tình trạng yếu cơ xuất hiện đột ngột tại một bộ phận cơ thể như tay hoặc chân. Khi dây thần kinh bị ảnh hưởng, trẻ có thể mất khả năng điều khiển chi bị tổn thương trong một thời gian hoặc lâu dài tùy mức độ.

Nguyên nhân của bại não và bại liệt là gì?

Để tránh nhầm lẫn, gia đình có thể dựa trên nguyên nhân gây ra từng tình trạng. Dưới đây là nguyên nhân dẫn đến bại não và bại liệt. Cụ thể như sau:

Nguyên nhân gây bại não

Các nguyên nhân thường liên quan đến những thời điểm sớm trong giai đoạn phát triển của trẻ. Bao gồm:

• Trẻ sinh non và cân nặng rất thấp.
• Thiếu oxy trong quá trình sinh.
• Nhiễm trùng trong thai kỳ.
• Tổn thương não do vàng da nặng sau sinh.
• Ảnh hưởng từ chấn thương đầu ở giai đoạn sơ sinh.

Những yếu tố trên tác động trực tiếp lên não là trung tâm điều khiển vận động của cơ thể.

Nguyên nhân gây bại liệt

Nguyên nhân liên quan chủ yếu đến dây thần kinh ngoại biên và tủy sống. Một số trường hợp thường gặp gồm:

• Nhiễm poliovirus gây tổn thương tủy sống.
• Các chấn thương nghiêm trọng ở vùng lưng hoặc cột sống.
• Những bệnh lý làm suy giảm sức mạnh cơ cấp tính.
• Các rối loạn ảnh hưởng đến đường dẫn truyền thần kinh.

Chính vì tác động trực tiếp lên dây thần kinh nên bại liệt có xu hướng biểu hiện đột ngột.

Triệu chứng của bại não và bại liệt

Nhận biết triệu chứng là cách dễ nhất giúp cha mẹ phân biệt hai bệnh lý bại não và bại liệt. Trước khi đi vào những điểm cụ thể dưới đây, bạn có thể lưu ý rằng bại não thường biểu hiện từ từ trong khi bại liệt lại khởi phát nhanh hơn. Sau đây là các biểu hiện cụ thể:

Triệu chứng của bại não

Một số đặc điểm thường gặp ở trẻ bị bại não gồm:

• Trương lực cơ không ổn định, lúc quá cứng lúc quá mềm.
• Chậm đạt các mốc vận động theo biểu đồ tăng trưởng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
• Khó kiểm soát động tác, dễ mất thăng bằng.
• Các động tác lặp lại hoặc không tự nhiên.
• Một số trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp hoặc tương tác xã hội.

Các biểu hiện này thường xuất hiện trong năm đầu đời và ngày càng rõ khi trẻ phát triển.

Triệu chứng của bại liệt

Bại liệt thường có khởi phát cấp hơn nên biểu hiện dễ nhận biết hơn:

• Yếu hoặc liệt một bên tay hoặc chân.
• Mất khả năng vận động hoặc giảm sức cơ rõ ràng.
• Trẻ có thể sốt hoặc mệt trước khi yếu cơ nếu nguyên nhân là virus.
• Vùng cơ bị ảnh hưởng có thể đau hoặc mềm hơn bình thường.

Những triệu chứng này cảnh báo các dây thần kinh điều khiển vận động đang gặp tổn thương.

Những điểm khác nhau giúp phân biệt bại não và bại liệt

Để giúp phụ huynh dễ hình dung và so sánh trực quan hơn, dưới đây là bảng tổng hợp các điểm khác biệt quan trọng hỗ trợ quá trình phân biệt bại não và bại liệt:

Hướng hỗ trợ phù hợp cho gia đình khi phân biệt bại liệt và bại não

Sau khi hiểu sự khác nhau, điều quan trọng là gia đình cần có hướng hỗ trợ phù hợp cho trẻ. Dưới đây là hướng dẫn giúp phụ huynh nắm rõ cách chăm sóc cơ bản nhất trong từng trường hợp:

Hỗ trợ trẻ bị bại não

Trẻ bại não thường cần quá trình hỗ trợ lâu dài. Cha mẹ có thể:

• Tạo môi trường kích thích vận động an toàn.
• Giúp trẻ tập luyện các hoạt động phù hợp độ tuổi.
• Khuyến khích trẻ tương tác trong sinh hoạt hằng ngày.
• Theo dõi những thay đổi ở khả năng phối hợp của trẻ.

Những điều này giúp trẻ cải thiện vận động từng bước và tăng khả năng tự lập.

Hỗ trợ trẻ bị bại liệt

Đối với bại liệt, hướng hỗ trợ phụ thuộc nhiều vào nguyên nhân. Sự kiên trì chăm sóc của gia đình góp phần quan trọng giúp trẻ phục hồi tốt hơn. Do đó, gia đình có thể:

• Để trẻ nghỉ ngơi và tránh vận động quá sức vùng cơ bị yếu.
• Khuyến khích trẻ tập các bài vận động nhẹ khi được hướng dẫn.
• Theo dõi tiến triển mỗi ngày để sớm phát hiện thay đổi bất thường.

Việc phân biệt bại não và bại liệt một cách đúng đắn sẽ giúp gia đình giảm bớt lo lắng và chủ động hơn trong quá trình theo dõi sự phát triển của trẻ. Hai tình trạng tuy đều ảnh hưởng đến vận động nhưng khác nhau rõ ràng về nguyên nhân và biểu hiện. Khi hiểu đúng, phụ huynh sẽ biết khi nào cần thăm khám, đồng thời có cách hỗ trợ phù hợp để trẻ đạt kết quả tốt nhất trong quá trình phục hồi. Nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu bất thường, gia đình nên cho trẻ được đánh giá sớm tại cơ sở y tế.