Nhiễm trùng huyết não mô cầu: Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa hiệu quả

Nhiễm trùng huyết não mô cầu là biến chứng nghiêm trọng của viêm màng não mô cầu, có thể gây tử vong chỉ trong vài giờ nếu không được xử trí kịp thời. Bệnh khởi phát nhanh, triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, khiến việc chẩn đoán và điều trị gặp nhiều khó khăn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mức độ nguy hiểm, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa hiệu quả căn bệnh này.

Tìm hiểu chung về nhiễm trùng huyết não mô cầu

Nhiễm trùng huyết não mô cầu là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Bệnh còn được biết đến với các tên gọi khác như màng não cầu, nhiễm trùng huyết màng não cầu. Vi khuẩn này thường cư trú ở vùng mũi họng và có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, sau đó lan vào máu, gây nên tình trạng nhiễm trùng huyết nghiêm trọng.

Bệnh có diễn tiến rất nhanh, tỷ lệ tử vong cao và dễ để lại di chứng nặng nề nếu không được điều trị kịp thời. Trong thực tế, bệnh từng gây thành dịch ở nhiều quốc gia trên thế giới, tuy nhiên tại Việt Nam chủ yếu ghi nhận rải rác từng ca đơn lẻ.

Nhiễm trùng huyết não mô cầu có thể biểu hiện dưới nhiều thể khác nhau, trong đó hai thể nặng là viêm màng não mô cầu và nhiễm khuẩn tối cấp. Ngoài ra, bệnh cũng có thể gây ra các biến chứng như viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm màng ngoài tim hoặc viêm kết mạc mắt.

Vi khuẩn não mô cầu có nhiều chủng khác nhau như A, B, X, Y, C và W135. Ở Việt Nam, chủ yếu gặp các chủng A và C. Bệnh có khả năng lây truyền từ người sang người thông qua giọt bắn khi tiếp xúc gần trong quá trình nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Hiện nay, việc phòng bệnh bao gồm các biện pháp cách ly, sử dụng kháng sinh dự phòng và đặc biệt là tiêm phòng vắc xin để hạn chế nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng.

Nhiễm trùng huyết não mô cầu có biểu hiện gì?

Nhiễm trùng huyết do viêm não mô cầu thường khởi phát sau thời gian ủ bệnh từ 2 đến 10 ngày, trong đó phổ biến nhất là khoảng 3 - 4 ngày. Các biểu hiện lâm sàng của bệnh rất đa dạng, tùy thuộc vào thể bệnh và cơ quan bị ảnh hưởng nhưng phần lớn đều diễn tiến nhanh và nguy hiểm.

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường có biểu hiện sốt cao đột ngột từ 39 - 40°C kèm theo đau đầu dữ dội hoặc đau nửa đầu. Một số triệu chứng đi kèm có thể bao gồm rét run, đau họng, ho khan, mệt mỏi toàn thân. Ở trẻ nhỏ, có thể gặp tiêu chảy, thóp phồng, gáy mềm… là những dấu hiệu cảnh báo nặng.

Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể bị buồn nôn, nôn nhiều, cứng gáy, nhạy cảm với ánh sáng, rối loạn ý thức như li bì, mê sảng, kích thích vật vã. Trường hợp nặng có thể xảy ra co giật, hôn mê.

Một trong những biểu hiện đặc trưng của nhiễm trùng huyết mô cầu là xuất hiện các ban xuất huyết hoại tử trên da, thường thấy ở chi dưới, xảy ra chỉ sau 1 - 2 ngày kể từ khi sốt. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ xuất huyết màng não và sốc nhiễm khuẩn nặng.

Bệnh có thể tiến triển rất nhanh, người bệnh rơi vào tình trạng sốc với mạch nhanh, huyết áp tụt, vô niệu, rối loạn đông máu, suy tuyến thượng thận và suy đa tạng. Nếu không được xử trí kịp thời, nhiễm trùng huyết do viêm não mô cầu có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ.

Biến chứng của nhiễm trùng huyết não mô cầu

Nhiễm trùng huyết não mô cầu là một bệnh lý nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao, ngay cả khi đã được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Theo thống kê, tỷ lệ tử vong vẫn có thể lên tới 10 - 15% dù bệnh được phát hiện sớm; nếu không điều trị đúng cách, tỷ lệ này có thể tăng đến 50%. Đối với những trường hợp sống sót, khoảng 10 - 20% người bệnh phải đối mặt với các di chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe thể chất và tâm thần.

Một số biến chứng đáng lo ngại bao gồm:

• Bại não hoặc liệt thân, ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt.
• Viêm màng não mủ nặng nề, kéo dài dai dẳng.
• Sốc nhiễm khuẩn: Tình trạng cấp cứu nội khoa nguy hiểm, dễ gây tử vong
• Viêm màng ngoài tim, ảnh hưởng đến chức năng tim.
• Chậm phát triển tâm thần, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
• Suy thận cấp, có thể dẫn đến cần lọc máu tạm thời hoặc vĩnh viễn.
• Tổn thương gan mức độ nặng.
• Viêm phổi cấp: Tình trạng nhiễm trùng lan rộng ảnh hưởng đến đường hô hấp dưới.
• Tái phát nhiễm khuẩn huyết, kéo theo các biến chứng hệ thống khác.

Những biến chứng này cho thấy mức độ nghiêm trọng của bệnh và lý do tại sao cần chủ động phát hiện, điều trị sớm và phòng ngừa bằng các biện pháp thích hợp như tiêm chủng và kiểm soát dịch tễ.

Điều trị nhiễm trùng huyết não mô cầu như thế nào?

Việc điều trị nhiễm trùng huyết não mô cầu cần được tiến hành khẩn cấp và tuân thủ đúng phác đồ của bác sĩ chuyên khoa. Phương pháp chính là sử dụng kháng sinh đặc hiệu, thường được tiêm truyền qua đường tĩnh mạch với liệu trình từ 5 đến 7 ngày. Liều lượng thuốc sẽ được điều chỉnh tùy theo thể bệnh cụ thể và tình trạng của từng bệnh nhân.

Trong các trường hợp nặng, đặc biệt khi người bệnh có dấu hiệu tụt huyết áp hoặc sốc nhiễm trùng, cần tiến hành điều trị hồi sức tích cực. Các biện pháp bao gồm truyền dịch, sử dụng thuốc nâng huyết áp, điều chỉnh rối loạn đông máu và kiểm soát các triệu chứng như sốt cao, co giật, suy hô hấp…

Đối với những vùng da bị hoại tử do xuất huyết hoại tử, cần được theo dõi sát và xử lý bằng cách vệ sinh, chăm sóc vết thương hoặc tiến hành cắt lọc nếu có chỉ định từ bác sĩ. Điều trị toàn diện và kịp thời là yếu tố sống còn trong việc cải thiện tiên lượng và giảm nguy cơ tử vong do nhiễm trùng huyết não mô cầu.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng huyết não mô cầu hiệu quả

Mặc dù nhiễm trùng huyết não mô cầu là bệnh ít gặp, nhưng lại có diễn tiến nhanh và đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng. Do đó, việc chủ động phòng ngừa luôn là giải pháp tối ưu để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Dưới đây là những biện pháp phòng bệnh hiệu quả nên áp dụng:

• Giữ gìn vệ sinh cá nhân hằng ngày: Thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch. Đồng thời súc miệng và súc họng bằng dung dịch sát khuẩn chuyên dụng để làm sạch vùng mũi họng - nơi vi khuẩn mô cầu thường trú ngụ.
• Nâng cao thể trạng và sức đề kháng: Duy trì chế độ ăn uống đủ chất dinh dưỡng. Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và sinh hoạt điều độ.
• Làm sạch môi trường sống và sinh hoạt: Vệ sinh nhà ở, lớp học, nhà trẻ, nơi làm việc và các khu vực công cộng. Đảm bảo không gian luôn thông thoáng, sạch sẽ, đủ ánh sáng.
• Theo dõi triệu chứng và thăm khám sớm: Khi phát hiện người có biểu hiện nghi ngờ như: sốt cao, đau đầu, cổ cứng, buồn nôn, chóng mặt, phát ban bất thường… cần đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Tiêm vắc xin phòng bệnh não mô cầu: Đây là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Hiện nay, tại Việt Nam đang lưu hành vắc xin giúp phòng các nhóm vi khuẩn mô cầu A, C, Y và W135 như vắc xin Menquadfi… Tiêm vắc xin viêm não mô có thể áp dụng cho trẻ từ đủ 12 tháng tuổi trở lên tại các cơ sở tiêm chủng uy tín.
• Dự phòng bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Đặc biệt trong các trường hợp đã tiếp xúc gần với người bệnh, sống cùng nhà hoặc sinh hoạt chung trong vòng 7 ngày trước khi bệnh nhân xuất hiện triệu chứng. Ngoài ra, những người tiếp xúc với dịch tiết hô hấp hoặc nước bọt của người bệnh cũng cần được tư vấn sử dụng thuốc dự phòng kịp thời.

Việc kết hợp đồng bộ các biện pháp trên sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa nguy cơ lây lan rộng trong cộng đồng.

Nhiễm trùng huyết não mô cầu là bệnh lý hiếm gặp nhưng vô cùng nguy hiểm, có thể gây tử vong nhanh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, can thiệp y tế đúng lúc và chủ động phòng ngừa bằng tiêm vắc xin, giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống là những giải pháp thiết thực để bảo vệ sức khỏe. Hãy nâng cao cảnh giác và phòng bệnh từ sớm để tránh hậu quả đáng tiếc.