Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai​: Mẹ bầu cần biết gì để bảo vệ thai nhi?

Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai là tình trạng tiềm ẩn nguy cơ cao nhưng lại thường bị mẹ bầu bỏ qua do không có triệu chứng rõ ràng. Vi khuẩn này có thể lây từ mẹ sang con trong quá trình sinh thường, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho trẻ sơ sinh. Vậy mẹ bầu cần làm gì để phòng ngừa và xử lý hiệu quả khi nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B trong thai kỳ? Cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu ngay sau đây.

Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai là gì? 

Liên cầu khuẩn nhóm B (Group B Streptococcus - GBS) là một loại vi khuẩn thường trú ở đoạn cuối ruột non, âm đạo hoặc trực tràng. Khoảng 15 - 40% phụ nữ khỏe mạnh có thể mang loại vi khuẩn này trong cơ thể mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Ở phụ nữ mang thai, tỷ lệ mang GBS dao động từ 20 - 30% và nguy hiểm hơn khi vi khuẩn có thể lây truyền sang thai nhi trong quá trình chuyển dạ, đặc biệt nếu mẹ bầu dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B mà không được tầm soát và điều trị kịp thời.

Không chỉ gây nguy cơ cho thai nhi như viêm phổi, nhiễm trùng huyết hay viêm màng não sau sinh, GBS còn có thể khiến mẹ bầu đối mặt với hàng loạt biến chứng như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm nội mạc tử cung, sinh non hoặc nhiễm trùng vết mổ. Ngoài thai kỳ, liên cầu khuẩn nhóm B còn dễ gây bệnh ở người lớn tuổi, người mắc bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh gan hoặc người có hệ miễn dịch suy giảm. Vì vậy, xét nghiệm GBS được khuyến cáo thực hiện từ tuần 35 - 37 để hạn chế tối đa nguy cơ lây truyền sang trẻ sơ sinh.

Tác động của nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B đối với thai nhi và mẹ bầu

Trên thực tế, nhiều mẹ bầu mang liên cầu khuẩn nhóm B mà không hề có biểu hiện bất thường nào trong thai kỳ. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc vi khuẩn này vô hại. Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng tìm hiểu những tác động cụ thể của GBS đối với sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi qua hai khía cạnh dưới đây:

Ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ bầu

Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B trong thai kỳ có thể khiến mẹ bầu đối mặt với hàng loạt biến chứng nguy hiểm. Tình trạng này thường liên quan đến nguy cơ sinh non, chuyển dạ sớm, vỡ ối sớm hoặc nhiễm trùng ối (đặc biệt ở giai đoạn từ tuần thai 35 đến 37). Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, GBS có thể dẫn đến các vấn đề khác như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm đài bể thận, viêm nội mạc tử cung và viêm vú. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe trong thời kỳ mang thai mà còn cản trở quá trình hồi phục sau sinh, tăng nguy cơ nhiễm trùng hậu sản.

Ảnh hưởng đối với thai nhi và trẻ sơ sinh

Thai nhi và trẻ sơ sinh là đối tượng dễ bị tổn thương nghiêm trọng khi mẹ nhiễm GBS. Vi khuẩn này có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình sinh thường, gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, hạ huyết áp, viêm phổi, viêm màng não và trong một số trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong trong vòng vài giờ sau sinh. 

Ngoài ra, trẻ từ 7 đến 90 ngày tuổi cũng có thể mắc bệnh trong giai đoạn gọi là “nhiễm trùng sơ sinh muộn”, thường do bú sữa mẹ khi mẹ bị viêm tuyến vú. Nếu không được điều trị kịp thời, trẻ có thể đối mặt với di chứng thần kinh lâu dài như rối loạn vận động, chậm phát triển trí tuệ hoặc tổn thương não vĩnh viễn. Đây là lý do vì sao việc sàng lọc và can thiệp sớm rất quan trọng để bảo vệ an toàn cho cả mẹ và con.

Chẩn đoán và điều trị liên cầu khuẩn nhóm B ở mẹ bầu

Hiện nay, liên cầu khuẩn nhóm B vẫn chưa có vắc-xin phòng ngừa, vì vậy xét nghiệm và điều trị dự phòng bằng kháng sinh là hai phương pháp hiệu quả nhất để giảm thiểu nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con. Việc sàng lọc GBS thường được khuyến nghị thực hiện trong khoảng tuần thai thứ 36 - 37, theo hướng dẫn của Đại học Sản phụ khoa Hoa Kỳ và các hiệp hội y tế quốc tế.

Quá trình xét nghiệm rất đơn giản, chỉ cần dùng một que tăm bông vô trùng lấy mẫu từ âm đạo và trực tràng, không gây đau hay ảnh hưởng đến mẹ và thai nhi. Kết quả sẽ giúp xác định xem mẹ có mang vi khuẩn hay không. Trong trường hợp dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B nhưng chưa có triệu chứng, mẹ không cần hoang mang vì điều này không có nghĩa là cả mẹ và bé đã nhiễm bệnh. Tuy nhiên, nó phản ánh khả năng lây truyền cho con trong quá trình chuyển dạ, từ đó giúp bác sĩ quyết định kế hoạch điều trị phù hợp.

Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy mẹ bầu dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B​, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm kháng sinh nhóm beta-lactam như penicillin hoặc ampicillin qua đường tĩnh mạch trong khi sinh. Biện pháp này giúp ngăn chặn hiệu quả nguy cơ trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh do GBS, đặc biệt trong những giờ đầu sau sinh. Cần lưu ý rằng việc tiêm kháng sinh sẽ không được thực hiện trước chuyển dạ vì có thể làm thay đổi hệ vi sinh và khiến vi khuẩn phát triển nhanh hơn.

Ngoài ra, mẹ cũng nên lưu ý theo dõi trẻ sát sao trong tuần đầu sau sinh. Nếu bé xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sốt, bú kém, thở nhanh hoặc ngủ li bì thì cần đưa đi kiểm tra y tế ngay lập tức. Điều này đặc biệt quan trọng vì kháng sinh chỉ có hiệu quả phòng ngừa bệnh khởi phát sớm, còn những trường hợp khởi phát muộn (từ 7 - 90 ngày tuổi) vẫn có thể xảy ra nếu không được theo dõi đúng cách.

Các bước xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B ở mẹ bầu cần biết

Để phát hiện sớm nguy cơ nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai và giảm thiểu rủi ro lây truyền sang trẻ sơ sinh, mẹ bầu nên thực hiện xét nghiệm GBS vào tuần thai thứ 35 - 37. Quy trình này được thực hiện đơn giản theo các bước sau:

• Lấy mẫu dịch âm đạo và trực tràng riêng biệt: Bác sĩ hoặc nhân viên y tế sẽ sử dụng tăm bông hoặc miếng gạc vô trùng để thu mẫu dịch từ âm đạo và trực tràng của thai phụ. Hai vị trí này được lấy mẫu riêng biệt để đảm bảo độ chính xác của kết quả.
• Lấy mẫu bổ sung từ nước tiểu (nếu cần): Trong một số trường hợp, mẫu nước tiểu có thể được sử dụng bổ sung trong quá trình kiểm tra tiền sản, tùy thuộc vào chỉ định lâm sàng của bác sĩ.
• Bảo quản và chuyển mẫu đến phòng xét nghiệm: Ngay sau khi lấy, mẫu dịch sẽ được chuyển đến phòng xét nghiệm để phân tích. Nếu chưa thể gửi đi ngay, mẫu sẽ được bảo quản tạm thời trong ngăn mát tủ lạnh, với thời gian lưu không quá 2 giờ để đảm bảo chất lượng xét nghiệm.
• Nhận kết quả sau 2 - 3 ngày: Thông thường, kết quả xét nghiệm sẽ có sau khoảng 2 - 3 ngày làm việc. Dựa trên kết quả này, nếu thai phụ dương tính với liên cầu khuẩn nhóm B, bác sĩ sẽ tư vấn biện pháp điều trị dự phòng phù hợp trong quá trình chuyển dạ để ngăn ngừa lây nhiễm cho trẻ sơ sinh.

Việc xét nghiệm tuy đơn giản nhưng có vai trò rất lớn trong việc đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, đặc biệt là trong những ngày cuối thai kỳ.

Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai là vấn đề không thể xem nhẹ, bởi vi khuẩn này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả mẹ và bé. Việc xét nghiệm sàng lọc đúng thời điểm và tuân thủ hướng dẫn điều trị là chìa khóa giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Mẹ bầu nên chủ động thăm khám định kỳ để phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nguy cơ nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B khi mang thai.