Nhân xơ tử cung: Triệu chứng và phương pháp điều trị

Nhân xơ tử cung (uterine fibroids), còn gọi là u xơ tử cung, là các khối u lành tính phát triển từ lớp cơ của tử cung (cơ tử cung). Chúng có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau, như trong thành tử cung, dưới niêm mạc tử cung, hoặc ngoài bề mặt tử cung. Kích thước của nhân xơ có thể dao động từ rất nhỏ (vài milimet) đến lớn (hàng chục centimet), và một người có thể có một hoặc nhiều nhân xơ.

Nhân xơ tử cung thường gặp ở phụ nữ từ 30 đến 50 tuổi và hiếm gặp sau mãn kinh do sự phụ thuộc vào hormone estrogen và progesterone. Mặc dù phần lớn nhân xơ không gây nguy hiểm, chúng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, gây đau hoặc các triệu chứng khác, tùy thuộc vào kích thước, vị trí và số lượng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhân xơ tử cung

Nhiều phụ nữ có nhân xơ tử cung nhưng không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt khi khối u nhỏ. Tuy nhiên, khi nhân xơ phát triển hoặc gây áp lực lên các cơ quan lân cận, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• Rong kinh hoặc kinh nguyệt kéo dài: Chu kỳ kinh nguyệt kéo dài hơn 7 ngày hoặc lượng máu kinh nhiều bất thường.
• Đau hoặc tức vùng chậu: Cảm giác nặng nề hoặc đau ở vùng bụng dưới, đặc biệt trong kỳ kinh.
• Đau khi quan hệ tình dục: Đau hoặc khó chịu trong lúc giao hợp.
• Tiểu thường xuyên hoặc khó tiểu: Nhân xơ chèn ép bàng quang, gây tiểu rắt hoặc khó khăn khi đi tiểu.
• Táo bón: Nhân xơ lớn chèn ép trực tràng, gây khó khăn khi đi đại tiện.
• Đau lưng hoặc đau chân: Do nhân xơ gây áp lực lên dây thần kinh ở vùng chậu.
• Sưng bụng: Khi nhân xơ lớn, có thể khiến bụng phình to, dễ nhầm với mang thai hoặc tăng cân.
• Vấn đề sinh sản: Khó thụ thai, sảy thai, hoặc sinh non do nhân xơ ảnh hưởng đến tử cung.

Biến chứng có thể gặp của nhân xơ tử cung

Mặc dù nhân xơ tử cung thường lành tính, chúng có thể gây ra các biến chứng nếu không được kiểm soát:

• Thiếu máu: Do mất máu nhiều trong kỳ kinh, dẫn đến mệt mỏi, chóng mặt hoặc suy nhược.
• Vô sinh hoặc khó mang thai: Nhân xơ dưới niêm mạc tử cung có thể cản trở phôi làm tổ hoặc gây biến dạng tử cung.
• Sảy thai hoặc sinh non: Nhân xơ lớn làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, hoặc thai chậm phát triển.
• Đau mãn tính: Đau vùng chậu hoặc đau lưng kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Chèn ép cơ quan lân cận: Gây rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột.
• Xoắn nhân xơ: Nhân xơ dưới thanh mạc có cuống có thể bị xoắn, gây đau cấp tính.
• Thoái hóa nhân xơ: Nhân xơ có thể thoái hóa hoặc hoại tử, gây đau và nhiễm trùng.

Trong hiếm trường hợp, nhân xơ có thể phát triển thành u ác tính (leiomyosarcoma), nhưng nguy cơ này rất thấp (dưới 1%).

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu gặp các triệu chứng sau:

• Kinh nguyệt kéo dài, ra máu nhiều hoặc có cục máu đông.
• Đau vùng chậu hoặc đau lưng không rõ nguyên nhân.
• Khó thụ thai sau 12 tháng cố gắng (hoặc 6 tháng nếu trên 35 tuổi).
• Tiểu rắt, khó tiểu, hoặc táo bón kéo dài.
• Bụng phình to bất thường hoặc cảm giác nặng ở vùng chậu.
• Các triệu chứng nghiêm trọng như chóng mặt, ngất xỉu do thiếu máu.

Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản nên khám phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm nhân xơ tử cung, ngay cả khi không có triệu chứng.

Nguyên nhân chính xác của nhân xơ tử cung vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các yếu tố sau được cho là đóng vai trò quan trọng:

• Hormone sinh dục: Estrogen và progesterone kích thích sự phát triển của niêm mạc tử cung và nhân xơ. Nhân xơ thường phát triển trong giai đoạn sinh sản và co lại sau mãn kinh.
• Yếu tố di truyền: Phụ nữ có mẹ hoặc chị em bị nhân xơ có nguy cơ cao hơn.
• Rối loạn tế bào cơ tử cung: Các bất thường trong tế bào cơ tử cung có thể dẫn đến sự hình thành nhân xơ.
• Yếu tố tăng trưởng: Các chất như insulin-like growth factor (IGF) có thể thúc đẩy sự phát triển của nhân xơ.

Những ai có nguy cơ mắc nhân xơ tử cung?

Nhân xơ tử cung thường gặp hơn ở một số nhóm phụ nữ, bao gồm:

• Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản: Đặc biệt từ 30 đến 50 tuổi.
• Phụ nữ có tiền sử gia đình: Có mẹ hoặc chị em bị nhân xơ tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Phụ nữ gốc Phi: Có tỷ lệ mắc nhân xơ cao hơn so với các nhóm chủng tộc khác.
• Phụ nữ chưa từng mang thai: Nguy cơ cao hơn so với những người đã sinh con.
• Phụ nữ mãn kinh muộn: Tiếp xúc lâu dài với estrogen làm tăng nguy cơ.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nhân xơ tử cung

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng phát triển nhân xơ tử cung:

• Béo phì: Thừa cân làm tăng nồng độ estrogen trong cơ thể.
• Chế độ ăn không lành mạnh: Ăn nhiều thịt đỏ, ít rau xanh và trái cây.
• Sử dụng hormone: Sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone thay thế có thể ảnh hưởng.
• Căng thẳng hoặc lối sống không lành mạnh: Có thể làm rối loạn hormone, gián tiếp tăng nguy cơ.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhân xơ tử cung

Để chẩn đoán nhân xơ tử cung, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp sau:

• Khám phụ khoa: Kiểm tra tử cung bằng tay để phát hiện bất thường về kích thước hoặc hình dạng.
• Siêu âm vùng chậu: Siêu âm qua bụng hoặc qua ngả âm đạo để xác định vị trí, kích thước và số lượng nhân xơ.
• Chụp MRI hoặc CT: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về nhân xơ và các cơ quan lân cận.
• Nội soi tử cung: Quan sát bên trong tử cung để phát hiện nhân xơ dưới niêm mạc.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra tình trạng thiếu máu do rong kinh hoặc các rối loạn hormone.
• Sinh thiết nội mạc tử cung: Được thực hiện nếu nghi ngờ có bất thường ác tính.

Chẩn đoán thường dựa trên siêu âm và khám lâm sàng, nhưng các phương pháp khác có thể được sử dụng để xác định mức độ nghiêm trọng hoặc loại trừ các bệnh lý khác.

Phương pháp điều trị nhân xơ tử cung hiệu quả

Điều trị nhân xơ tử cung phụ thuộc vào triệu chứng, kích thước nhân xơ, và mong muốn sinh con của bệnh nhân. Các phương pháp bao gồm:

Theo dõi định kỳ: Nếu nhân xơ nhỏ và không gây triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ cần theo dõi bằng siêu âm định kỳ.

Điều trị nội khoa:

• Thuốc giảm đau: Ibuprofen hoặc paracetamol để giảm đau trong kỳ kinh.
• Thuốc điều hòa hormone: Thuốc tránh thai, thuốc progestin, hoặc GnRH agonist để giảm kích thước nhân xơ và triệu chứng.
• Thuốc bổ sung sắt: Điều trị thiếu máu do rong kinh.
• Tranexamic acid: Giảm lượng máu kinh trong các chu kỳ nặng.

Can thiệp không xâm lấn:

• Thuyên tắc động mạch tử cung (UAE): Chặn dòng máu đến nhân xơ, khiến chúng co nhỏ lại.
• Sóng siêu âm hội tụ (FUS): Sử dụng sóng siêu âm để phá hủy nhân xơ mà không cần phẫu thuật.

Phẫu thuật:

• Cắt bỏ nhân xơ (myomectomy): Loại bỏ nhân xơ, bảo tồn tử cung, phù hợp với phụ nữ muốn giữ khả năng sinh sản.
• Cắt tử cung (hysterectomy): Loại bỏ toàn bộ tử cung, thường dành cho phụ nữ không muốn sinh con nữa hoặc có triệu chứng nặng.
• Nội soi cắt nhân xơ: Dành cho nhân xơ dưới niêm mạc.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhân xơ tử cung

Chế độ sinh hoạt:

• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập như yoga, đi bộ, hoặc bơi lội giúp cải thiện tuần hoàn và giảm đau.
• Quản lý căng thẳng: Thiền, hít thở sâu, hoặc các kỹ thuật thư giãn giúp cân bằng hormone.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ chất lượng hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
• Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế caffeine và rượu, vì chúng có thể làm tăng triệu chứng.
• Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt: Ghi lại các triệu chứng để cung cấp thông tin cho bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng:

• Thực phẩm giàu chất xơ: Rau xanh, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt giúp giảm nồng độ estrogen và cải thiện sức khỏe tiêu hóa.
• Thực phẩm giàu sắt: Thịt nạc, gan, rau bina để ngăn ngừa thiếu máu do rong kinh.
• Thực phẩm chống viêm: Cá béo (cá hồi, cá thu), quả óc chó, và dầu ô liu giúp giảm viêm.
• Hạn chế thịt đỏ và thực phẩm chế biến: Giảm tiêu thụ thịt bò, xúc xích, và đồ ăn nhiều chất béo bão hòa.
• Uống đủ nước: Hỗ trợ tuần hoàn và thải độc tố ra khỏi cơ thể.
• Bổ sung vitamin D: Có trong cá, trứng, hoặc ánh nắng mặt trời, giúp giảm nguy cơ phát triển nhân xơ.

Phương pháp phòng ngừa nhân xơ tử cung hiệu quả

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, bạn có thể giảm nguy cơ mắc nhân xơ tử cung bằng cách:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh béo phì để giảm nồng độ estrogen.
• Ăn uống lành mạnh: Ưu tiên chế độ ăn giàu rau củ, trái cây, và thực phẩm ít chất béo.
• Tập thể dục thường xuyên: Giúp cân bằng hormone và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Khám phụ khoa định kỳ: Phát hiện sớm nhân xơ, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao.
• Kiểm soát bệnh mãn tính: Quản lý huyết áp cao hoặc tiểu đường để giảm nguy cơ.
• Tránh lạm dụng hormone: Chỉ sử dụng thuốc chứa hormone dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.