Nguyên nhân viêm tai giữa là gì? Những yếu tố nguy cơ gây bệnh mà bạn cần biết

Viêm tai giữa là bệnh lý thường gặp ở nhiều người, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ nguyên nhân viêm tai giữa là do đâu. Vậy nên, hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu sâu hơn về nguyên nhân viêm tai giữa để có cái nhìn đúng đắn và phương pháp điều trị phù hợp.

Nguyên nhân viêm tai giữa là do đâu?

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng này, từ yếu tố nhiễm trùng thông thường cho đến cấu trúc tai chưa hoàn thiện ở trẻ nhỏ. Một số nguyên nhân diễn ra âm thầm, trong khi những yếu tố khác lại xuất hiện rõ ràng sau các đợt cảm cúm hay thay đổi thời tiết. Việc nhận diện đúng nguyên nhân không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa lâu dài.

Do virus đường hô hấp trên

Theo NCBI, nguyên nhân viêm tai giữa thường khởi phát sau khi bị cảm lạnh, cúm hay nhiễm virus đường hô hấp trên khác. Virus khiến niêm mạc mũi, xoang và vòi nhĩ bị sưng viêm, dẫn đến tắc nghẽn, tích tụ dịch và tạo điều kiện cho viêm xảy ra .

Do vi khuẩn thứ phát

Khi dịch tích tụ trong tai giữa, vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis dễ xâm nhập và gây nhiễm trùng. Đây là nguyên nhân viêm tai giữa phổ biến thứ hai, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Rối loạn chức năng vòi nhĩ (Eustachian Tube Dysfunction – ETD)

Ở trẻ nhỏ, vòi nhĩ – ống nối giữa tai và mũi họng – thường ngắn và nằm ngang hơn so với người lớn. Vì vậy, khi bị viêm hoặc cảm lạnh, vòi nhĩ dễ bị tắc. Khi tắc, không khí không lưu thông được, tạo ra áp lực âm và khiến dịch bị ứ đọng lại trong tai giữa. Dịch này nếu không thoát ra ngoài sẽ trở thành môi trường cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng. Đây là một trong những nguyên nhân viêm tai giữa phổ biến và có ảnh hưởng trực tiếp đến tiến triển của bệnh.

Viêm mũi - họng mạn tính, dị ứng

Khi bị viêm xoang, viêm amidan kéo dài hoặc dị ứng, vùng quanh vòi nhĩ có thể bị sưng nề. Tình trạng này làm vòi nhĩ khó hoạt động bình thường, khiến dịch trong tai giữa không thoát ra được. Lượng dịch ứ đọng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến viêm tai giữa. Đây là một trong những nguyên nhân viêm tai giữa quan trọng đã được nhiều nghiên cứu y học ghi nhận.

Vệ sinh tai không đúng cách

Dùng que ngoáy tai hoặc vật cứng đưa sâu vào tai khiến màng nhĩ tổn thương tạo điều kiện vi khuẩn xâm nhập, dù ít gặp nhưng là nguyên nhân viêm tai giữa cần tránh.

Yếu tố bẩm sinh, di truyền

Trẻ bị sứt môi, hở vòm miệng, hội chứng Down hoặc có người thân từng bị viêm tai giữa nhiều lần thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Những yếu tố bẩm sinh hoặc di truyền này cũng được xem là nguyên nhân viêm tai giữa quan trọng mà không nên bỏ qua.

Biểu hiện của bệnh viêm tai giữa

Hiểu đúng về nguyên nhân viêm tai giữa giúp phụ huynh dễ dàng nhận biết dấu hiệu bệnh. Triệu chứng viêm tai giữa thường khởi phát sau một đợt cảm lạnh và có thể bao gồm:

• Đau tai, thường âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt khi nằm nghiêng.
• Chán ăn, do cảm giác đau tăng lên khi nuốt.
• Khó ngủ, nhất là vào ban đêm.
• Nghe kém hoặc cảm giác ù tai, do dịch tích tụ làm cản trở truyền âm.
• Cảm giác đầy, tức trong tai, như có áp lực đè nén.
• Chảy dịch từ tai, với màu vàng, trắng hoặc nâu, đây có thể là dấu hiệu màng nhĩ bị thủng.

Viêm tai giữa có nguy hiểm không?

Sau khi hiểu rõ nguyên nhân viêm tai giữa, điều tiếp theo cần quan tâm là mức độ nguy hiểm nếu bệnh không được điều trị kịp thời.

Biến chứng thường gặp:

• Thủng màng nhĩ: Xảy ra ở một số trẻ, thường tự lành nếu được chăm sóc đúng cách.
• Mất thính lực: Có thể tạm thời hoặc kéo dài nếu dịch tích tụ lâu trong tai giữa.
• Chậm phát triển ngôn ngữ: Do nghe kém kéo dài trong giai đoạn phát triển quan trọng.
• Biến chứng nặng (hiếm gặp): Như viêm xương chũm, viêm màng não, áp xe não, liệt dây thần kinh mặt.

Tần suất và mức độ ảnh hưởng:

• Hầu hết trẻ em từng trải qua ít nhất một lần viêm tai giữa cấp.
• Nhiều trẻ có dịch tồn đọng trong tai giữa mà không biểu hiện triệu chứng rõ ràng.
• Là một trong những lý do phổ biến khiến trẻ phải đi khám tai mũi họng, với không ít trường hợp kéo dài hoặc tái phát.

Yếu tố nguy cơ dẫn đến viêm tai giữa

Biết rõ nguyên nhân viêm tai giữa kết hợp yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn đưa ra giải pháp phù hợp. Một số yếu tố nguy cơ như:

• Độ tuổi nhỏ (6 - 24 tháng): Là giai đoạn vòi nhĩ còn ngắn và nằm ngang, dễ bị tắc khi có viêm nhiễm.
• Giới tính và di truyền: Trẻ nam và những bé có cha mẹ từng bị viêm tai giữa tái phát có nguy cơ cao hơn.
• Môi trường sinh hoạt: Trẻ đi nhà trẻ, tiếp xúc nhiều với bạn bè, dễ lây nhiễm virus và vi khuẩn đường hô hấp.
• Khói thuốc và ô nhiễm: Tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động hoặc không khí ô nhiễm ảnh hưởng đến niêm mạc hô hấp và giảm khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể.
• Tình trạng bệnh lý mạn tính: Trẻ bị dị ứng, viêm xoang, hen suyễn thường có niêm mạc đường hô hấp phù nề, ảnh hưởng đến chức năng vòi nhĩ.
• Thói quen bú bình sai tư thế, dùng ti giả kéo dài: Làm tăng nguy cơ trào dịch vào tai giữa, đặc biệt khi bú nằm.
• Chưa được tiêm phòng đầy đủ: Thiếu vắc xin phòng cúm và vắc xin phòng phế cầu khuẩn làm tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn gây viêm tai giữa cấp tính.

Viêm tai giữa là một trong những tình trạng thường gặp, đặc biệt ở trẻ nhỏ trong những năm đầu đời. Việc hiểu rõ nguyên nhân viêm tai giữa giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về cách phòng ngừa và xử trí khi cần thiết, góp phần hạn chế nguy cơ tái phát và biến chứng.

Khi trẻ có biểu hiện như đau tai, khó chịu, bỏ bú, xoa tai hoặc chảy dịch, việc nhận diện kịp thời kết hợp với hiểu biết sâu hơn về nguyên nhân viêm tai giữa sẽ giúp phụ huynh chủ động đưa trẻ đi khám và điều trị đúng cách.