Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị đầy hơi và cách xử trí

Nếu bé yêu thường xuyên quấy khóc, ưỡn người, xì hơi nhiều sau khi bú, có thể trẻ đang bị đầy hơi, đây là một vấn đề tiêu hóa thường gặp ở trẻ sơ sinh nhưng thường bị xem nhẹ. Để tránh tình trạng kéo dài ảnh hưởng đến dinh dưỡng và giấc ngủ của trẻ, cha mẹ cần nhận diện sớm các dấu hiệu trẻ sơ sinh bị đầy hơi và áp dụng đúng cách xử trí. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân và những cách xử trí khi bé sơ sinh bị đầy hơi qua bài viết sau đây.

Trẻ sơ sinh bị đầy hơi là gì?

Trẻ sơ sinh bị đầy hơi, hay còn gọi là tình trạng chướng bụng, là một hiện tượng phổ biến trong giai đoạn đầu đời. Đây là biểu hiện của việc tích tụ khí bất thường trong ống tiêu hóa, thường gặp nhất là ở dạ dày và ruột. Tình trạng này khiến trẻ cảm thấy khó chịu, dễ quấy khóc, ngủ không ngon và có thể đi kèm với các biểu hiện như ưỡn người, vặn vẹo hoặc đánh rắm nhiều.

Ở trẻ dưới 12 tháng tuổi, hệ tiêu hóa còn non nớt, chưa hoàn thiện về cả cấu trúc lẫn chức năng. Một trong những nguyên nhân gây đầy hơi ở trẻ sơ sinh thường là do trẻ nuốt khí trong khi bú hoặc khi khóc. Trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ khả năng phối hợp các động tác bú - nuốt - thở, dẫn đến việc khí vào hệ tiêu hóa đồng thời với sữa, gây ra đầy hơi. Ngoài ra, tình trạng nuốt khí cũng có thể gia tăng nếu trẻ bú không đúng tư thế, ngậm vú không đúng cách hoặc bình sữa có thiết kế không phù hợp.

Mặt khác, đầy hơi cũng có thể phát sinh trong quá trình tiêu hóa, đặc biệt là khi trẻ bắt đầu chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn bằng sữa sang ăn dặm. Các loại thực phẩm mới, giàu chất xơ hoặc khó tiêu có thể gây lên men trong ruột, sinh khí và gây chướng bụng. Ngoài ra, rối loạn hệ vi sinh đường ruột, loạn khuẩn hoặc không dung nạp lactose cũng là yếu tố nguy cơ thường gặp.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị đầy hơi

Đầy hơi ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến gây không ít lo lắng cho các bậc phụ huynh. Dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu khiến trẻ sơ sinh bị đầy hơi mà cha mẹ cần lưu ý:

Không tiêu hóa được các loại protein và đường lactose trong sữa

Một nguyên nhân phổ biến gây đầy hơi ở trẻ sơ sinh là do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện khả năng tiêu hóa lactose và các protein trong sữa mẹ hoặc sữa công thức. Trẻ có thể bị thiếu hụt enzyme lactase, một loại enzyme cần thiết để phân giải lactose thành các dạng dễ hấp thu. Khi lactose không được tiêu hóa hết, chúng sẽ lên men trong ruột tạo khí, gây ra hiện tượng đầy hơi, chướng bụng và khó chịu.

Dư thừa đường lactose do thiếu men lactase

Khả năng sản xuất men lactase ở trẻ sơ sinh còn hạn chế, đặc biệt với những trẻ sinh non hoặc có tiền sử gia đình bị không dung nạp lactose. Sự thiếu hụt này khiến lượng đường lactose không được tiêu hóa hoàn toàn, tích tụ trong ruột và lên men bởi vi khuẩn đường ruột, từ đó sinh khí và gây đầy hơi.

Ảnh hưởng từ chế độ dinh dưỡng của mẹ

Khi trẻ bú mẹ hoàn toàn, những thực phẩm mẹ ăn cũng có thể tác động đến hệ tiêu hóa non nớt của trẻ. Một số thực phẩm giàu chất gây lên men hoặc khó tiêu như các loại đậu, bắp cải Brussels, súp lơ, yến mạch, hoặc các loại quả như đào, lê, cam, chanh, mận… nếu mẹ ăn nhiều có thể khiến bé bị đầy hơi, chướng bụng. 

Vấn đề vệ sinh dụng cụ cho bú

Dụng cụ cho bú không được vệ sinh sạch sẽ là một yếu tố nguy cơ làm gia tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiêu hóa ở trẻ, từ đó ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa thức ăn và hình thành khí bất thường. Ngoài ra, các bình sữa, núm vú không phù hợp hoặc lỗ chảy sữa quá lớn cũng có thể khiến trẻ nuốt nhiều khí khi bú, dẫn đến hiện tượng đầy hơi.

Cần kiểm tra những gì khi trẻ sơ sinh bị đầy hơi?

Đầy hơi, chướng bụng ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến nhưng đôi khi có thể là dấu hiệu cảnh báo các rối loạn hoặc bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng hơn. Do đó, khi phát hiện trẻ bị đầy hơi, cha mẹ cần chú ý kiểm tra những điểm sau để đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ:

• Quan sát đặc điểm phân của trẻ: Sự thay đổi về màu sắc, độ đặc hay lỏng của phân, sự xuất hiện của máu hoặc chất nhầy trong phân có thể là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa hoặc nhiễm trùng.
• Theo dõi trạng thái và hành vi của trẻ: Trẻ khỏe mạnh thường ăn uống tốt, ngủ đủ giấc và ít quấy khóc. Nếu trẻ bỏ bú, khóc nhiều không thể dỗ, ngủ không yên hoặc có dấu hiệu mệt mỏi, đây có thể là biểu hiện của các bệnh lý tiêu hóa hoặc trào ngược dạ dày - thực quản.
• Để ý các dấu hiệu kèm theo: Sốt, nôn mửa, hoặc có máu trong phân là những triệu chứng cảnh báo cần được khám chuyên khoa sớm để tránh biến chứng.

Cách xử trí khi trẻ bị đầy hơi

Đầy hơi chướng bụng ở trẻ sơ sinh có thể gây ra khó chịu, quấy khóc kéo dài và ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ. Dưới đây là các phương pháp xử trí được khuyến cáo khi trẻ gặp tình trạng đầy hơi:

Cho trẻ bú đúng tư thế

Phụ huynh nên giữ đầu trẻ cao hơn bụng trong suốt quá trình bú, để sữa chảy xuống phần đáy dạ dày và không khí được đẩy lên trên, dễ dàng ợ ra ngoài. Khi bú bình, nên nghiêng bình để sữa luôn đầy trong núm vú, giảm thiểu việc trẻ nuốt khí vào bụng.

Hỗ trợ trẻ ợ hơi sau bú

Ợ hơi là biện pháp đơn giản và hiệu quả nhằm giảm tích tụ khí trong dạ dày. Sau mỗi lần bú, phụ huynh nên bế trẻ ở tư thế thẳng đứng, tựa đầu lên vai người lớn và vỗ nhẹ lưng để giúp trẻ ợ hơi. Ngoài ra, có thể đặt trẻ nằm sấp lên đùi hoặc đỡ nhẹ cằm khi trẻ ngồi và xoa nhẹ lưng theo chiều từ dưới lên để hỗ trợ khí thoát ra.

Massage bụng nhẹ nhàng

Massage vùng bụng giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ đẩy khí ra ngoài. Thực hiện động tác xoay tròn theo chiều kim đồng hồ xung quanh rốn bằng các đầu ngón tay. Có thể sử dụng dầu massage dành riêng cho trẻ nhỏ để tạo cảm giác dễ chịu và tránh kích ứng da. Cha mẹ không nên massage ngay sau khi trẻ vừa bú xong.

Chườm ấm vùng bụng

Chườm ấm là biện pháp hỗ trợ làm giãn cơ trơn đường tiêu hóa, giúp khí di chuyển và được đào thải dễ hơn. Sử dụng khăn sạch nhúng nước ấm, vắt khô và gấp lại để đặt nhẹ lên bụng trẻ.

Điều chỉnh chế độ bú và ăn

Phụ huynh nên kiểm tra lại tốc độ dòng chảy của núm vú bình sữa; nếu dòng sữa chảy quá nhanh có thể khiến trẻ nuốt nhiều khí. Với trẻ bắt đầu ăn dặm hoặc uống nước (trên 6 tháng), cần đảm bảo lượng nước uống phù hợp để hỗ trợ tiêu hóa.

Đầy hơi chướng bụng ở trẻ sơ sinh là tình trạng thường gặp, chủ yếu do đặc điểm chưa hoàn thiện của hệ tiêu hoá và thói quen ăn uống chưa phù hợp. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không xử trí đúng cách, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng bú và sự phát triển toàn diện của trẻ. Trong trường hợp trẻ kèm theo các dấu hiệu bất thường như sốt, tiêu chảy, nôn nhiều hoặc chậm tăng cân, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.