Nguyên nhân bị thủy đậu và cách phòng ngừa hiệu quả

Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm phổ biến do virus Varicella-zoster gây ra, có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Hiểu rõ nguyên nhân bị thủy đậu sẽ giúp bạn có biện pháp phòng tránh hiệu quả, bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là trẻ em. Việc tiêm vắc xin đầy đủ là cách tốt nhất để phòng bệnh.

Tổng quan về bệnh thủy đậu

Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm phổ biến, xuất hiện ở cả trẻ em và người lớn, đặc biệt là những người chưa từng mắc bệnh hoặc chưa tiêm vắc xin đầy đủ. Nguyên nhân bị thủy đậu là do virus Varicella Zoster gây ra, với biểu hiện đặc trưng là phát ban, mụn nước chứa dịch gây ngứa ngáy, khó chịu.

Theo số liệu từ Hội Y học Dự phòng Việt Nam, tỷ lệ mắc thủy đậu tại nước ta có xu hướng tăng trong những năm gần đây. Chẳng hạn, năm 2017 số ca mắc tăng 45,9% so với năm 2016, đạt 39.000 trường hợp. Đến năm 2023, chỉ trong 7 tháng đầu năm, cả nước đã ghi nhận hơn 4.000 ca, riêng Hà Nội có gần 2.000 ca, cao gấp 11,5 lần so với cùng kỳ năm trước.

Dù vắc xin phòng bệnh đã có từ lâu, tỷ lệ tiêm chủng vẫn chưa đạt mức tối ưu, khiến dịch bệnh tiếp tục lây lan. Đặc biệt, mùa thủy đậu thường rơi vào khoảng tháng 3 - 5 khi thời tiết nóng ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển mạnh mẽ.

Nguyên nhân bị thủy đậu và cơ chế lây nhiễm

Nguyên nhân bị thủy đậu là do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, một loại virus thuộc họ Herpes có khả năng xâm nhập vào cơ thể và gây nhiễm trùng. Sau khi mắc thủy đậu, virus có thể tiềm ẩn trong hệ thần kinh và tái hoạt động sau này dưới dạng bệnh zona thần kinh (giời leo).

Virus Varicella-Zoster và tác động đến cơ thể

VZV là một loại virus có kích thước nhỏ, chỉ khoảng 150 – 200 nm, có thể nhân lên nhanh chóng khi xâm nhập vào cơ thể. Ban đầu, virus gây nhiễm trùng huyết tiên phát, sau đó lan rộng đến hệ thần kinh, da và các cơ quan khác, tạo ra các nốt mụn nước đặc trưng của bệnh thủy đậu.

Theo Bộ Y tế (2016), nguồn chứa duy nhất của VZV là con người. Virus không thể tồn tại lâu ngoài môi trường nhưng lại có khả năng lây lan rất nhanh. Nguy cơ lây nhiễm cao nhất xảy ra 48 giờ trước khi phát ban xuất hiện, khiến việc kiểm soát dịch bệnh trở nên khó khăn.

Đường lây nhiễm và yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Con đường lây truyền bệnh thủy đậu:

• Lây truyền qua đường hô hấp: Hầu hết các trường hợp mắc thủy đậu do hít phải giọt bắn chứa virus khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Vì vậy, thủy đậu dễ lây lan trong không gian kín như gia đình, trường học và nơi làm việc.

• Tiếp xúc trực tiếp với dịch mủ từ mụn nước: Virus có thể truyền từ người bệnh sang người lành khi tiếp xúc trực tiếp với nốt mụn nước trên da hoặc dịch mủ viêm nhiễm.

• Lây truyền từ mẹ sang con: Phụ nữ mang thai mắc thủy đậu có thể truyền virus cho thai nhi qua nhau thai hoặc lây nhiễm trong quá trình sinh nở, gây ra thủy đậu sơ sinh với nhiều biến chứng nguy hiểm.

Những đối tượng có nguy cơ cao:

• Người sống cùng gia đình với bệnh nhân thủy đậu: Môi trường tiếp xúc gần khiến nguy cơ lây nhiễm tăng cao.

• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Bệnh nhân mắc bệnh mãn tính, người già, phụ nữ mang thai hoặc những người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch dễ bị virus tấn công hơn.

Việc hiểu rõ nguyên nhân bị thủy đậu và cách thức lây lan của virus VZV giúp nâng cao nhận thức về phòng ngừa bệnh, đặc biệt là tiêm vắc xin thủy đậu để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.

Các biến chứng nguy hiểm của bệnh thủy đậu

• Nhiễm trùng da: Vùng da tổn thương do thủy đậu có thể bị lở loét, tạo điều kiện cho vi khuẩn như Staphylococcus aureus hoặc Streptococcus pyogenes xâm nhập, gây nhiễm trùng nặng. Theo nghiên cứu của Allan Doctor, có đến 50% trẻ mắc thủy đậu gặp biến chứng bội nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A.

• Nhiễm trùng huyết: Virus VZV có thể xâm nhập vào máu, gây tổn thương nội tạng và dẫn đến tử vong nhanh chóng. Một nghiên cứu tại Đài Loan (2000 - 2008) cho thấy 1,29% bệnh nhân thủy đậu phát triển nhiễm trùng huyết.

• Viêm phổi: Thường xuất hiện ở người lớn vào ngày thứ 3 - 5, gây suy hô hấp, phù phổi, đe dọa tính mạng.

• Biến chứng thần kinh: Có thể gây viêm não, viêm màng não hoặc mất điều hòa tiểu não, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương.

• Hội chứng Reye: Gây sưng não, suy gan, co giật và nguy cơ tử vong cao.

• Zona thần kinh: Virus VZV tái hoạt động sau nhiều năm, gây đau dây thần kinh, suy yếu cơ, ảnh hưởng đến thị giác và thính giác.

• Phụ nữ mang thai mắc thủy đậu có nguy cơ truyền bệnh cho thai nhi, gây dị tật bẩm sinh, sảy thai hoặc thai chết lưu.

Cách phòng ngừa thủy đậu hiệu quả

Tiêm vắc xin phòng bệnh

Chủng ngừa không chỉ giúp ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm mà còn làm giảm biến chứng nếu vô tình mắc bệnh. Trẻ em từ 9 tháng tuổi hoặc từ 12 tháng tuổi nên được tiêm phòng đầy đủ. Người lớn và phụ nữ mang thai cũng cần tiêm vắc xin để giảm nguy cơ mắc bệnh. Vắc xin giúp cơ thể tạo miễn dịch đặc hiệu với virus Varicella Zoster (VZV), bảo vệ lên đến 90%. Nếu mắc bệnh sau tiêm, triệu chứng thường nhẹ hơn, ít phát ban và mau hồi phục. Trung tâm tiêm chủng Long Châu hiện có sẵn nhiều loại vắc xin phòng thủy đậu với hiệu quả cao và độ an toàn được kiểm chứng, bao gồm vắc xin Varilrix và vắc xin Varivax.

Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây nhiễm

Thủy đậu lây qua đường hô hấp và dịch tiết từ các mụn nước. Do đó, tránh tiếp xúc gần với người bệnh là biện pháp quan trọng để hạn chế lây nhiễm. Người mắc thủy đậu cần tự cách ly tại nhà trong 7 - 10 ngày từ khi xuất hiện ban đỏ đầu tiên.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với đồ vật có nguy cơ chứa virus.

• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác.

• Súc miệng, rửa mũi họng bằng nước muối sinh lý để loại bỏ mầm bệnh.

• Vệ sinh nhà cửa, sát khuẩn vật dụng sinh hoạt ít nhất 2 lần/tuần để giảm nguy cơ lây lan virus trong môi trường.

Áp dụng đồng thời các biện pháp trên giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi sự lây lan của thủy đậu.

Nguyên nhân bị thủy đậu chủ yếu do virus Varicella-zoster lây lan qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Hiểu rõ các con đường lây nhiễm giúp bạn có biện pháp phòng tránh hiệu quả. Dù bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng việc tiêm vắc xin đầy đủ, giữ gìn vệ sinh cá nhân và nâng cao sức đề kháng là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe. Phòng bệnh hơn chữa bệnh – hãy chủ động tiêm vắc xin để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi nguy cơ mắc thủy đậu!

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào là điểm đến đáng tin cậy trong lĩnh vực tiêm phòng, giúp bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa bệnh tật hiệu quả. Với đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng dày dạn kinh nghiệm, chúng tôi luôn đặt chất lượng dịch vụ và sự an toàn của khách hàng lên hàng đầu. Khi lựa chọn tiêm chủng tại Long Châu, bạn sẽ được đón tiếp tận tình, tư vấn chu đáo và trải nghiệm dịch vụ chuyên nghiệp, mang lại sự an tâm tuyệt đối cho mỗi lần tiêm phòng.