Mỡ máu cao là gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Nhịp sống bận rộn, thói quen ăn uống thiếu lành mạnh và ít vận động khiến mỡ máu cao ngày càng xuất hiện ở nhiều người, kể cả người trẻ. Đây là một vấn đề sức khỏe đáng chú ý vì có thể âm thầm gây hại đến tim mạch và toàn cơ thể. 

Mỡ máu cao là gì?

Mỡ máu cao (hay rối loạn lipid máu) là tình trạng tăng bất thường nồng độ lipid trong huyết tương, bao gồm cholesterol toàn phần, cholesterol LDL (cholesterol “xấu”) và triglycerid, đồng thời có thể kèm theo giảm cholesterol HDL (cholesterol “tốt”).

Sự mất cân bằng này làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa trong thành mạch, khiến mạch máu hẹp dần hoặc tắc nghẽn, từ đó dẫn đến bệnh tim mạch, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC, 2023), có khoảng 38% người trưởng thành Mỹ có mức cholesterol LDL cao - một yếu tố nguy cơ hàng đầu gây bệnh tim mạch. Do đó, việc duy trì mức cholesterol LDL thấp và tăng cholesterol HDL là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Đa phần người bị mỡ máu cao không có triệu chứng lâm sàng rõ rệt, do đó bệnh thường chỉ được phát hiện tình cờ qua xét nghiệm máu định kỳ hoặc khi xuất hiện biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp mỡ máu rất cao, có thể nhận thấy các biểu hiện bất thường như:

• Xuất hiện các mảng vàng (u mỡ - xanthoma) quanh mắt, gân hoặc khớp do tích tụ lipid dưới da.
• Vòng trắng quanh giác mạc (arcus cornealis), thường gặp ở người có rối loạn lipid máu lâu năm.
• Nổi các khối nhỏ trong góc trong của mắt, do lắng đọng cholesterol.

Nếu không được điều trị kịp thời, các mảng mỡ này có thể làm hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu, cản trở lưu thông máu đến não và tim - hậu quả là thiếu oxy mô, tổn thương cơ tim, thậm chí tử vong đột ngột.

Nguyên nhân gây nên mỡ máu cao

Tình trạng mỡ máu cao (rối loạn lipid máu) có thể bắt nguồn từ yếu tố di truyền hoặc thói quen sống và bệnh lý mắc phải. Cụ thể được chia thành hai nhóm nguyên nhân chính: Nguyên phát và thứ phát.

Nguyên nhân nguyên phát (do cơ địa, di truyền)

Nhóm này xuất phát từ đặc điểm bẩm sinh của cơ thể:

• Yếu tố di truyền: Rối loạn chuyển hóa lipid di truyền (familial hypercholesterolemia) khiến cơ thể giảm khả năng xử lý cholesterol và triglyceride. Người có người thân mắc mỡ máu cao, bệnh tim mạch thường có nguy cơ cao hơn.
• Rối loạn tự phát: Một số trường hợp có cơ địa chuyển hóa lipid kém dù vẫn duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh.

Nguyên nhân thứ phát (do lối sống và bệnh lý nền)

Đây là nhóm nguyên nhân phổ biến nhất, đến từ các yếu tố bên ngoài:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều thực phẩm chứa chất béo bão hòa (mỡ động vật, bơ, nội tạng) hoặc chất béo chuyển hóa (thức ăn chiên rán, đồ chế biến sẵn); dùng quá nhiều đường tinh luyện, bánh kẹo, nước ngọt có gas, gây tăng tổng hợp triglyceride trong gan.
• Lối sống thiếu khoa học: Ít vận động, hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên…
• Bệnh lý nền ảnh hưởng đến mỡ máu: Đái tháo đường, tăng huyết áp, suy giáp, thừa cân, béo phì…

Điều trị mỡ máu cao

Việc điều trị mỡ máu cao cần được tiến hành sớm và toàn diện, kết hợp giữa thay đổi lối sống và sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Mục tiêu là giúp kiểm soát nồng độ lipid trong máu, ngăn ngừa biến chứng tim mạch và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Chủ động thăm khám và tầm soát bệnh tim mạch

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm tình trạng mỡ máu cao và theo dõi các chỉ số lipid máu. Việc tầm soát thường xuyên đặc biệt quan trọng đối với người có yếu tố nguy cơ như béo phì, đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch.

Thay đổi lối sống 

Điều chỉnh chế độ sinh hoạt và ăn uống là bước đầu tiên trong kiểm soát mỡ máu:

• Ăn uống lành mạnh: Hạn chế chất béo bão hòa (thịt mỡ, xúc xích, pho mát, bánh ngọt, kem dừa...) và tăng cường thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, cá ngừ.
• Tăng cường vận động: Duy trì ít nhất 150 phút hoạt động thể lực vừa phải mỗi tuần giúp tăng cholesterol “tốt” (HDL) và giảm triglyceride.
• Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Góp phần cải thiện chức năng mạch máu, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Thay đổi lối sống không chỉ giúp hạ mỡ máu mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể, phòng ngừa nhiều bệnh lý mạn tính khác.

Sử dụng thuốc hạ mỡ máu khi cần thiết

Nếu sau một thời gian thay đổi lối sống mà mức mỡ máu vẫn cao, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc:

• Statin: Là nhóm thuốc phổ biến nhất giúp ức chế quá trình tổng hợp cholesterol LDL tại gan. Statin thường được kê cho người có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và thường phải sử dụng lâu dài để duy trì hiệu quả. Khi ngừng thuốc, mức cholesterol có thể tăng trở lại.
• Ezetimibe: Giúp ngăn hấp thu cholesterol từ thức ăn và dịch mật ở ruột. Ezetimibe có thể được dùng đơn độc hoặc kết hợp với statin khi statin đơn thuần chưa đủ hiệu quả.

Trong trường hợp người bệnh không dung nạp statin, ezetimibe là lựa chọn thay thế an toàn, ít tác dụng phụ.

Tóm lại, mỡ máu cao là tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho tim mạch và sức khỏe toàn thân. Việc điều trị cần được thực hiện toàn diện và lâu dài, bao gồm thay đổi lối sống, duy trì cân nặng hợp lý, tăng cường vận động và sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Chủ động kiểm tra mỡ máu định kỳ, tuân thủ phác đồ điều trị và xây dựng chế độ ăn khoa học chính là chìa khóa giúp kiểm soát mỡ máu hiệu quả, bảo vệ tim mạch và duy trì sức khỏe bền vững.

Người bị mỡ máu cao cần duy trì sức đề kháng ổn định để giảm nguy cơ viêm nhiễm và biến chứng tim mạch. Tiêm phòng đầy đủ giúp cơ thể khỏe mạnh, hỗ trợ kiểm soát mỡ máu hiệu quả hơn. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin chính hãng, bảo quản chuẩn GSP, cùng đội ngũ y tế tận tâm. Liên hệ 1800 6928 (miễn phí) để được tư vấn và đặt lịch tiêm.