Mề đay phù mạch là bệnh gì? Cách kiểm soát triệu chứng hiệu quả

Mề đay phù mạch là một dạng rối loạn dị ứng khá phổ biến, có thể khởi phát đột ngột và gây sưng phù ở mí mắt, môi, lưỡi hoặc tay chân. Khác với mề đay thông thường chỉ ảnh hưởng đến lớp nông của da, phù mạch lan sâu hơn và đôi khi đe dọa tính mạng nếu gây tắc nghẽn đường thở.

Mề đay phù mạch là gì?

Mề đay phù mạch là một dạng phản ứng sưng nề cấp tính, xảy ra khi dịch huyết tương thoát ra khỏi thành mạch máu nhỏ và tích tụ ở lớp sâu của da, mô dưới da hoặc niêm mạc. Sự ứ đọng này khiến người bệnh xuất hiện những vùng phù khu trú, thường gặp ở mí mắt, môi, lưỡi, bàn tay, bàn chân hoặc cơ quan sinh dục. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, phù mạch có thể lan đến thanh quản hoặc vùng hầu họng, gây khó thở, nghẹt thở và đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.

Khác với mề đay thông thường chủ yếu ảnh hưởng lớp trung bì của da và gây ngứa rát, mẩn đỏ thì phù mạch lan sâu hơn, thường không gây ngứa nhưng lại sưng to, căng tức và đau nhẹ. Tình trạng này có thể xuất hiện đơn độc hoặc kèm theo mề đay.

Mề đay phù mạch thường khởi phát đột ngột, có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày rồi tự biến mất. Tuy nhiên, nếu phù tái phát nhiều lần hoặc lan đến đường hô hấp, người bệnh cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc nhận biết sớm, xác định nguyên nhân và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, bảo vệ an toàn cho người bệnh.

Triệu chứng khi nổi mề đay phù mạch

Mề đay phù mạch là tình trạng sưng phù xuất hiện sâu dưới lớp da hoặc niêm mạc, thường không gây ngứa dữ dội như mề đay thông thường nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm nếu không được nhận biết và xử trí đúng lúc. Các triệu chứng của bệnh có thể khởi phát nhanh chóng, kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, và mức độ nặng nhẹ khác nhau ở từng người.

Sưng phù vùng mặt, mí mắt, môi, tay chân

Đây là biểu hiện phổ biến nhất của mề đay phù mạch. Các vùng mô mềm như mí mắt, môi, má, bàn tay hoặc bàn chân bỗng nhiên sưng to, có cảm giác căng tức hoặc đau nhẹ, nhưng ít khi ngứa. Vùng sưng có thể rõ rệt về mặt thẩm mỹ, khiến khuôn mặt bị biến dạng tạm thời, gây lo lắng cho người bệnh. Triệu chứng này thường kéo dài từ vài giờ đến 2–3 ngày, sau đó tự giảm dần mà không để lại sẹo hay tổn thương da.

Phù mạch ảnh hưởng đến đường hô hấp

Khi phù lan đến vùng niêm mạc họng, thanh quản hoặc lưỡi, người bệnh có thể gặp khó thở, khàn tiếng, nuốt vướng, thở rít hoặc nghẹt thở. Đây là tình trạng cấp cứu y khoa khẩn cấp, bởi sưng phù ở thanh quản có thể làm tắc nghẽn đường thở, dẫn đến nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. Khi có dấu hiệu này, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Một số trường hợp mề đay phù mạch không biểu hiện ngoài da mà lại xuất hiện ở đường tiêu hóa. Phù nề niêm mạc ruột có thể gây đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn ói hoặc tiêu chảy. Do triệu chứng dễ nhầm với viêm ruột cấp hoặc rối loạn tiêu hóa, người bệnh thường bị chẩn đoán sai, dẫn đến điều trị chậm trễ.

Tóm lại, mề đay phù mạch không chỉ là tình trạng sưng phù đơn giản mà có thể ảnh hưởng đến hô hấp và tiêu hóa, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì vậy, khi nhận thấy các dấu hiệu sưng bất thường, đặc biệt là ở vùng mặt hoặc cổ họng, người bệnh cần đi khám ngay để được chẩn đoán và xử trí đúng cách.

Phương pháp điều trị bệnh mề đay phù mạch

Điều trị mề đay phù mạch cần được thực hiện đúng nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh, với mục tiêu kiểm soát triệu chứng cấp tính, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm và hạn chế tái phát lâu dài. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ được bác sĩ cân nhắc dựa trên mức độ nặng nhẹ, nguyên nhân khởi phát và thể bệnh (do histamine hay do di truyền).

Thuốc kháng histamin thế hệ mới

Thuốc kháng histamin thế hệ mới là lựa chọn ưu tiên hàng đầu trong điều trị mề đay phù mạch do cơ chế dị ứng trung gian histamine. Các thuốc như cetirizine, loratadine hoặc fexofenadine giúp giảm nhanh tình trạng sưng, đỏ, ngứa mà không gây buồn ngủ như thế hệ cũ. Việc sử dụng đều đặn theo hướng dẫn giúp cải thiện triệu chứng rõ rệt chỉ sau vài ngày.

Corticosteroid ngắn ngày

Trong trường hợp phù lan rộng, sưng nặng hoặc kèm theo mề đay toàn thân, bác sĩ có thể chỉ định corticosteroid đường uống hoặc tiêm như prednisolone hoặc methylprednisolone. Nhóm thuốc này giúp giảm phản ứng viêm và phù nhanh chóng, tuy nhiên chỉ nên dùng trong thời gian ngắn để hạn chế tác dụng phụ.

Adrenaline (epinephrine)

Với những trường hợp phản vệ cấp, bệnh nhân bị khó thở, tụt huyết áp hoặc suy hô hấp, tiêm adrenaline bắp là biện pháp cấp cứu bắt buộc. Thuốc giúp mở rộng đường thở, ổn định huyết áp và cứu sống người bệnh trong những phút đầu tiên. Sau tiêm, bệnh nhân cần được theo dõi tại cơ sở y tế.

Thuốc đặc hiệu cho thể di truyền (HAE)

Với thể phù mạch di truyền (Hereditary Angioedema), điều trị tập trung vào bổ sung hoặc ức chế C1-INH – yếu tố liên quan trực tiếp đến cơ chế gây phù. Các thuốc như icatibant, ecallantide, lanadelumab, berotralstat hoặc truyền C1-INH giúp kiểm soát cơn phù và ngăn ngừa tái phát hiệu quả.

Liệu pháp sinh học Omalizumab

Trong những trường hợp mề đay phù mạch mạn tính kháng thuốc kháng histamin, bác sĩ có thể chỉ định Omalizumab, một loại kháng thể đơn dòng có tác dụng ức chế hoạt động quá mức của hệ miễn dịch, từ đó giảm sưng, ngứa và tái phát kéo dài.

Nhìn chung, điều trị mề đay phù mạch cần được cá thể hóa theo từng trường hợp. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, mà nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa dị ứng để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu.

Mề đay phù mạch gây tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu bị bỏ qua hoặc điều trị sai cách. Người bệnh cần chủ động theo dõi cơ thể, tránh các yếu tố dị ứng, đồng thời tuân thủ chỉ định của bác sĩ khi dùng thuốc. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng hướng không chỉ giúp giảm nhanh sưng phù, khó chịu, mà còn phòng ngừa được các biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp hay phản vệ cấp. Duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát căng thẳng và tái khám định kỳ là chìa khóa giúp kiểm soát mề đay phù mạch hiệu quả, bảo vệ sức khỏe lâu dài.