Mạch đập nhanh: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý an toàn

Mạch đập nhanh là tình trạng nhịp tim vượt mức bình thường, có thể xảy ra do yếu tố tâm lý, bệnh lý tim mạch hoặc phản ứng sau tiêm vắc xin. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết nguyên nhân, triệu chứng và hướng xử lý kịp thời, an toàn. Nếu bạn cũng đang quan tâm về tình trạng mạch đập nhanh thì đừng bỏ qua bài viết hôm nay nhé.

Tổng quan về tình trạng mạch đập nhanh 

Mạch đập nhanh được xác định khi nhịp tim vượt quá 100 lần/phút ở trạng thái nghỉ ngơi, còn gọi là nhịp tim nhanh. Tình trạng này có thể là phản ứng sinh lý bình thường hoặc dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Cụ thể:

• Nhịp nhanh sinh lý: Xảy ra tạm thời do các yếu tố như vận động, căng thẳng hoặc sử dụng chất kích thích. Nhịp tim thường trở lại bình thường sau khi nghỉ ngơi.
• Nhịp nhanh bệnh lý: Liên quan đến các vấn đề tim mạch hoặc bệnh lý khác, cần được theo dõi và điều trị.

Mạch đập nhanh có nhiều dạng, mỗi loại liên quan đến một phần khác nhau của tim:

• Nhịp nhanh xoang: Nhịp tim tăng do nút xoang (nút phát tín hiệu điện trong tim) hoạt động quá mức, thường gặp khi vận động hoặc căng thẳng, ít nguy hiểm nếu không kéo dài.
• Nhịp nhanh trên thất: Xuất phát từ vùng trên tâm thất, thường liên quan đến rối loạn nhịp như rung nhĩ hoặc cuồng nhĩ. Nhịp nhanh trên thất có thể gây triệu chứng khó chịu nhưng ít nguy hiểm hơn nhịp nhanh thất.
• Nhịp nhanh thất: Xảy ra ở tâm thất, là dạng nghiêm trọng nhất, có thể dẫn đến ngừng tim nếu không được xử lý kịp thời.

Nguyên nhân gây mạch đập nhanh

Mạch đập nhanh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có thể kể đến một số nguyên nhân tim đập nhanh phổ biến dưới đây:

Nguyên nhân sinh lý

Nhiều yếu tố sinh lý có thể kích hoạt mạch đập nhanh mà không liên quan đến bệnh lý, bao gồm:

• Vận động mạnh: Chạy bộ, tập gym hoặc các hoạt động thể chất nặng làm tăng nhịp tim để đáp ứng nhu cầu oxy của cơ thể.
• Stress, lo âu: Căng thẳng tâm lý, sợ hãi hoặc lo lắng kích thích hệ thần kinh giao cảm, làm tim đập nhanh hơn.
• Sử dụng chất kích thích: Uống nhiều cà phê, trà đặc, rượu bia hoặc hút thuốc lá có thể gây ra nhịp tim nhanh tạm thời.

Những nguyên nhân này thường tự hết khi cơ thể trở lại trạng thái nghỉ ngơi hoặc loại bỏ tác nhân kích thích.

Nguyên nhân bệnh lý

Tim đập nhanh là bệnh gì? Tim đập nhanh cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Rối loạn nhịp tim: Các tình trạng như rung nhĩ, cuồng nhĩ hoặc hội chứng Wolff Parkinson White làm nhịp tim tăng bất thường.
• Cường giáp: Tuyến giáp hoạt động quá mức làm tăng chuyển hóa dẫn đến nhịp tim nhanh kéo dài.
• Thiếu máu: Khi cơ thể thiếu hồng cầu, tim phải đập nhanh hơn để cung cấp đủ oxy.
• Suy tim hoặc bệnh lý van tim: Các vấn đề về cấu trúc hoặc chức năng tim khiến tim hoạt động kém hiệu quả, gây ra nhịp nhanh để bù đắp.

Những bệnh lý này cần được chẩn đoán và điều trị bởi bác sĩ chuyên khoa.

Nguyên nhân khác

Một nguyên nhân đáng chú ý là phản ứng sau tiêm vắc xin:

• Phản ứng sinh lý của hệ miễn dịch: Sau tiêm, cơ thể kích hoạt phản ứng miễn dịch, có thể làm tăng nhịp tim tạm thời.
• Căng thẳng khi tiêm: Lo lắng hoặc sợ hãi trước hoặc trong khi tiêm có thể gây mạch đập nhanh.
• Dị ứng nhẹ với thành phần vắc xin: Một số người nhạy cảm với các thành phần như polyethylene glycol (PEG) trong vắc xin mRNA dẫn đến nhịp tim tăng.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mạch đập nhanh sau tiêm vắc xin là phản ứng phổ biến và thường tự hết trong 24 – 48 giờ. Tuy nhiên, cần theo dõi kỹ nếu có các triệu chứng bất thường đi kèm.

Triệu chứng cảnh báo khi bị mạch đập nhanh

Khi bị mạch đập nhanh, bạn có thể nhận thấy một hoặc nhiều triệu chứng sau:

• Đánh trống ngực: Cảm giác tim đập mạnh, nhanh hoặc không đều, thường rõ rệt ở ngực hoặc cổ.
• Mệt mỏi, chóng mặt: Nhịp tim nhanh kéo dài có thể làm giảm lưu lượng máu đến não, gây hoa mắt hoặc yếu sức.
• Hụt hơi, thở nông: Cảm giác khó thở hoặc không đủ không khí, đặc biệt khi nhịp tim tăng đột ngột.
• Đau ngực: Có thể từ nhẹ đến nặng. Đây là dấu hiệu cần chú ý vì có thể liên quan đến bệnh tim.
• Trường hợp nghiêm trọng: Ngất xỉu, lú lẫn, tụt huyết áp hoặc cảm giác sắp ngất là những dấu hiệu nguy hiểm, cần cấp cứu ngay.

Những triệu chứng này có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc kết hợp, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của mạch đập nhanh.

Cách xử lý khi bị mạch đập nhanh

Phải làm sao khi mạch đập nhanh? Dưới đây là hướng xử trí khi bị mạch đập nhanh, bạn đọc có thể tham khảo:

Xử lý tại nhà

Nếu mạch đập nhanh xảy ra do các nguyên nhân sinh lý, bạn có thể thử các biện pháp sau:

• Nghỉ ngơi, giữ bình tĩnh: Ngồi hoặc nằm xuống, tránh hoạt động gắng sức. Thư giãn giúp giảm kích thích hệ thần kinh.
• Hít thở sâu: Hít vào chậm bằng mũi trong 4 giây, giữ 4 giây, thở ra bằng miệng trong 6 giây. Lặp lại 5 – 10 lần để làm chậm nhịp tim.
• Tránh chất kích thích: Ngừng uống cà phê, trà, rượu hoặc hút thuốc lá.
• Uống nước ấm, ăn nhẹ: Cung cấp năng lượng nhẹ nhàng cho cơ thể, tránh để bụng quá đói hoặc quá no.

Những cách này thường hiệu quả với nhịp nhanh xoang hoặc nhịp nhanh do căng thẳng.

Trường hợp tim đập nhanh sau tiêm vắc xin

Nếu bạn gặp mạch đập nhanh sau tiêm vắc xin, hãy làm theo các bước sau:

• Giữ yên tĩnh, nghỉ ngơi: Tìm nơi thoáng mát, nằm hoặc ngồi nghỉ, tránh di chuyển nhiều.
• Theo dõi sát trong 24 – 48 giờ: Ghi lại nhịp tim, các triệu chứng đi kèm và thời gian xuất hiện.
• Xử lý sốt nhẹ: Nếu có sốt, uống paracetamol theo liều khuyến cáo (thường 500 – 1000 mg mỗi 4 – 6 giờ, không quá 4g/ngày).
• Không tự ý dùng thuốc tim: Các loại thuốc như Beta blocker hoặc thuốc chống loạn nhịp cần có chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi kỹ nếu có tiền sử: Người có tiền sử dị ứng, bệnh tim hoặc hen suyễn cần báo cho nhân viên y tế ngay sau tiêm.

Theo CDC, hầu hết các trường hợp nhịp tim nhanh sau tiêm là lành tính nhưng cần cảnh giác với các dấu hiệu bất thường.

Khi nào cần đi khám?

Bạn cần đến cơ sở y tế ngay nếu gặp các dấu hiệu sau:

• Nhịp tim vượt quá 150 lần/phút và kéo dài hơn 10 phút.
• Kèm theo đau ngực, khó thở, ngất xỉu hoặc cảm giác lú lẫn.
• Có dấu hiệu sốc phản vệ sau tiêm vắc xin: Nổi mề đay, sưng mặt, khó thở, mạch yếu.

Những triệu chứng này có thể báo hiệu mạch đập nhanh do bệnh lý nghiêm trọng như nhịp nhanh thất hoặc viêm cơ tim, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Như vậy, có thể thấy rằng, mạch đập nhanh có thể chỉ là biểu hiện sinh lý thông thường nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tim mạch tiềm ẩn hoặc phản ứng sau tiêm vắc xin. Việc nắm rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và biết cách xử lý phù hợp là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tim mạch. Nếu bạn thường xuyên gặp tình trạng này hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng, đừng chần chừ đi khám để được chẩn đoán chính xác. Hành động đúng lúc sẽ giúp bạn duy trì một trái tim khỏe mạnh và cuộc sống chất lượng hơn.