Hồi sức tim phổi (CPR) là gì? Khi nào cần thực hiện và cách làm đúng

Trong các tình huống khẩn cấp như đột quỵ, tai nạn, đuối nước hay điện giật, ngừng tim - ngừng thở có thể xảy ra bất ngờ và đe dọa tính mạng chỉ trong vài phút. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết hồi sức tim phổi là gì, khi nào cần thực hiện và cách làm sao cho đúng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ, dễ nhớ và có thể áp dụng trong thực tế khi cần thiết.

Hồi sức tim phổi (CPR) là gì?

Hồi sức tim phổi (Cardiopulmonary Resuscitation - CPR) là kỹ thuật cấp cứu nhằm duy trì tuần hoàn máu và hô hấp tạm thời cho người bị ngừng tim, ngừng thở hoặc tim đập không hiệu quả, cho đến khi có sự hỗ trợ y tế chuyên nghiệp. Đây là biện pháp sơ cứu ban đầu, giúp bơm máu giàu oxy đến não và các cơ quan quan trọng, ngăn chặn tổn thương không thể phục hồi.

Kỹ thuật này bao gồm ép tim ngoài lồng ngực kết hợp với thổi ngạt (nếu được đào tạo) nhằm thay thế tạm thời chức năng của tim và phổi. Hồi sức tim phổi được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới và là một phần quan trọng trong chuỗi sống sót theo khuyến cáo của các hội tim mạch quốc tế.

Mục đích của hồi sức tim phổi đó là:

• Giữ máu và oxy tiếp tục lưu thông lên não và các cơ quan quan trọng khác như tim, gan, thận.
• Làm chậm quá trình tổn thương não do thiếu oxy và tử vong không thể tránh khỏi.
• Tăng cơ hội sống sót cũng như khả năng phục hồi hoàn toàn mà không để lại di chứng nặng nề cho người bệnh.

Theo các nghiên cứu y khoa, nếu hồi sức tim phổi được thực hiện ngay trong vòng 3 - 5 phút đầu tiên sau khi ngừng tim, tỷ lệ sống sót có thể tăng lên gấp 2 - 3 lần so với trường hợp không được cấp cứu kịp thời. Não bộ chỉ chịu được tình trạng thiếu oxy khoảng 4 - 6 phút trước khi xảy ra tổn thương vĩnh viễn, do đó hồi sức tim phổi đóng vai trò như một “cầu nối” quý giá chờ đợi sự can thiệp chuyên sâu.

Khi nào cần thực hiện hồi sức tim phổi?

Hồi sức tim phổi cần được thực hiện ngay lập tức khi phát hiện người bệnh có dấu hiệu ngừng tim hoặc ngừng thở. Việc chần chừ dù chỉ vài phút cũng có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng não nghiêm trọng vĩnh viễn.

Dấu hiệu cần thực hiện hồi sức tim phổi

Các dấu hiệu dưới đây cho thấy cần phải bắt đầu hồi sức tim phổi ngay lập tức:

• Bất tỉnh, không có phản ứng khi gọi to hoặc lay nhẹ vai.
• Không thở bình thường hoặc chỉ có thở ngáp cá (thở gắng sức yếu ớt, không đều).
• Không bắt được mạch (kiểm tra mạch cảnh ở cổ hoặc mạch đùi) hoặc nghi ngờ tim đã ngừng đập.

Trong trường hợp nghi ngờ, hãy hành động ngay thay vì chờ đợi xác nhận chắc chắn. Thực hiện hồi sức tim phổi sớm luôn an toàn và cần thiết hơn là bỏ lỡ thời gian vàng.

Những tình huống thường gặp cần hồi sức tim phổi

Hồi sức tim phổi (CPR) thường được áp dụng trong các trường hợp nạn nhân bị ngừng tim, ngừng thở do thiếu oxy hoặc rối loạn điện học tim nghiêm trọng, bao gồm:

• Ngừng tim đột ngột (thường do rối loạn nhịp tim nguy hiểm như rung thất).
• Đột quỵ não hoặc nhồi máu cơ tim cấp.
• Đuối nước (nước tràn vào phổi gây ngạt thở và thiếu oxy nghiêm trọng).
• Điện giật (gây rối loạn nhịp tim hoặc tê liệt hô hấp).
• Tai nạn giao thông, chấn thương nặng (gây mất máu nhiều hoặc tổn thương trực tiếp tim phổi).
• Ngộ độc nghiêm trọng, sốc phản vệ hoặc các tình trạng khác dẫn đến ngừng thở.

Trong tất cả các trường hợp trên, hồi sức tim phổi là biện pháp sơ cấp cứu ban đầu quan trọng nhất nhằm duy trì sự sống và tăng cơ hội phục hồi cho nạn nhân trước khi được nhân viên y tế chuyên nghiệp hỗ trợ.

Cách thực hiện hồi sức tim phổi đúng cách theo khuyến cáo y tế

Việc thực hiện hồi sức tim phổi đúng kỹ thuật không chỉ tăng hiệu quả cấp cứu mà còn giảm thiểu nguy cơ gây tổn thương thêm cho nạn nhân, chẳng hạn như gãy xương sườn hoặc tổn thương nội tạng.

Các bước hồi sức tim phổi cơ bản cho người lớn bao gồm:

• Đảm bảo an toàn: Kiểm tra môi trường xung quanh để tránh nguy hiểm cho bản thân và nạn nhân (ví dụ: Tránh dòng điện, khói độc, giao thông).
• Kiểm tra phản ứng: Gọi to và lay nhẹ vai nạn nhân để xem có phản ứng không đồng thời quan sát lồng ngực có cử động thở bình thường không.
• Gọi cấp cứu: Ngay lập tức gọi 115 hoặc nhờ người xung quanh gọi hỗ trợ y tế. Nếu có máy khử rung tim tự động (AED) gần đó, hãy yêu cầu mang đến.
• Ép tim ngoài lồng ngực:
  • Đặt nạn nhân nằm ngửa trên mặt phẳng cứng.
  • Quỳ bên cạnh, đặt gót bàn tay này lên giữa xương ức (giữa hai núm vú), bàn tay kia chồng lên và đan ngón.
  • Giữ cánh tay thẳng, dùng trọng lượng cơ thể để ép thẳng xuống.
  • Độ sâu ép: Khoảng 5 - 6 cm ở người lớn.
  • Tốc độ: 100 - 120 lần/phút.
  • Để lồng ngực trở lại vị trí ban đầu hoàn toàn sau mỗi lần ép.
• Thổi ngạt (nếu đã được đào tạo và cảm thấy tự tin):
  • Ngửa đầu, nâng cằm để mở đường thở.
  • Bịt mũi nạn nhân, thổi ngạt qua miệng trong 1 giây, quan sát lồng ngực phồng lên.
  • Tỷ lệ chuẩn: 30 lần ép tim - 2 lần thổi ngạt.
• Tiếp tục chu kỳ không ngừng nghỉ cho đến khi nhân viên y tế đến hoặc nạn nhân có dấu hiệu hồi phục.

Đối với trẻ em và trẻ sơ sinh, kỹ thuật có một số điều chỉnh về độ sâu ép, vị trí tay và tỷ lệ thổi ngạt nên cần được đào tạo riêng.

Những sai lầm phổ biến khi thực hiện hồi sức tim phổi

Để đạt hiệu quả cứu sống cao nhất, người thực hiện cần tránh các sai lầm sau đây trong quá trình CPR:

• Ép tim sai vị trí (quá cao hoặc quá thấp trên xương ức).
• Ép quá nhẹ, quá nông hoặc tốc độ quá chậm, không tạo được tuần hoàn hiệu quả.
• Ngừng ép tim quá lâu giữa các chu kỳ (làm gián đoạn lưu thông máu).
• Chỉ tập trung thổi ngạt mà bỏ qua hoặc thực hiện ép tim không đủ mạnh (ép tim mới là yếu tố quan trọng nhất).
• Quên gọi cấp cứu 115 ngay từ đầu hoặc không sử dụng máy khử rung tim nếu có sẵn.

Hồi sức tim phổi là kỹ năng cấp cứu cơ bản nhưng mang giá trị sống còn, có thể quyết định sự sống của một con người chỉ trong vài phút đầu tiên nguy kịch. Hiểu rõ hồi sức tim phổi là gì, nhận biết đúng lúc cần thực hiện và nắm vững cách làm đúng không chỉ giúp bảo vệ người thân, bạn bè mà còn góp phần xây dựng cộng đồng an toàn, sẵn sàng ứng phó với tai nạn bất ngờ. 

Mọi người nên chủ động tham gia các khóa đào tạo hồi sức tim phổi chính quy để tự tin hành động khi cần thiết. Kiến thức và kỹ năng này không chỉ cứu được người khác mà đôi khi còn cứu chính mạng sống của chúng ta trong những tình huống không lường trước.