Hắc lào ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Hắc lào ở trẻ em là một trong những bệnh nhiễm nấm da phổ biến, chủ yếu do các loại nấm sợi gây nên, đặc biệt là các loài thuộc nhóm Dermatophytes như Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes và Microsporum canis. Những loại nấm này ưa sống ở môi trường ẩm ướt, nóng, và chúng phát triển mạnh trên lớp sừng ngoài cùng của da, lông, tóc, hoặc móng tay chân.

Ở trẻ em, hệ miễn dịch còn non yếu, da mỏng và nhạy cảm nên dễ bị tổn thương và nhiễm nấm hơn người lớn. Ngoài ra, trẻ em thường hoạt động nhiều, ra nhiều mồ hôi, lại chưa biết cách giữ vệ sinh tốt nên càng dễ bị mắc bệnh. Những vùng dễ bị hắc lào ở trẻ gồm da đầu, thân mình, bẹn, mông, tay chân và mặt.

Bệnh tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách sẽ gây ra nhiều biến chứng như nhiễm trùng da, sẹo vĩnh viễn, rụng tóc, lan rộng sang các vùng da khác hoặc tái phát nhiều lần. Vì vậy, việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời hắc lào ở trẻ em là vô cùng quan trọng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hắc lào ở trẻ em

Triệu chứng điển hình của hắc lào ở trẻ em là:

• Xuất hiện các vùng da tròn hoặc hình bầu dục, viền đỏ, có thể nổi sẩn hoặc mụn nước li ti ở rìa.
• Vùng trung tâm tổn thương có thể nhạt màu hơn, khô hoặc tróc vảy nhẹ.
• Cảm giác ngứa rất rõ, đặc biệt vào ban đêm hoặc sau khi đổ mồ hôi.
• Khi bệnh tiến triển, tổn thương có thể lan rộng, chồng lên nhau hoặc liên kết thành mảng lớn.
• Nếu bệnh xảy ra ở da đầu, trẻ có thể bị rụng tóc từng mảng, đôi khi kèm theo mụn mủ hoặc đóng vảy dày.
• Nếu tổn thương ở vùng bẹn hoặc mông, trẻ có thể thấy đau rát khi đi lại, kèm hăm da.
• Trẻ bị bệnh lâu ngày có thể có dấu hiệu viêm hạch khu vực, mệt mỏi, kém ăn do khó chịu kéo dài.

Những biểu hiện trên đôi khi dễ nhầm lẫn với viêm da dị ứng, chàm, hoặc viêm da tiếp xúc. Do đó, cha mẹ cần quan sát kỹ và đưa trẻ đi khám sớm nếu nghi ngờ bị hắc lào ở trẻ em.

Biến chứng có thể gặp của hắc lào ở trẻ em

Nếu không được điều trị đúng cách hoặc điều trị không đầy đủ, hắc lào ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Nhiễm trùng da: Trẻ ngứa nhiều, gãi mạnh làm tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây viêm mô tế bào, mụn mủ, áp xe.
• Rụng tóc không phục hồi: Khi nấm gây viêm sâu vào nang tóc, trẻ có thể rụng tóc từng mảng, để lại sẹo hói vĩnh viễn.
• Tăng sắc tố hoặc mất sắc tố ở vùng da bị tổn thương, làm da không đều màu.
• Sẹo xấu: Do nhiễm trùng, gãi mạnh, hoặc dùng thuốc không đúng cách gây tổn thương da sâu.
• Tâm lý tự ti: Trẻ lớn có thể ngại giao tiếp khi tổn thương lan ở vùng mặt, cổ, chân tay.
• Tái phát nhiều lần: Nếu không loại bỏ nguồn lây hoặc vệ sinh không tốt, trẻ dễ bị tái nhiễm.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ da liễu trong các trường hợp:

• Tổn thương da lan rộng, đỏ, ngứa dữ dội, hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng như sưng nóng, mưng mủ.
• Đã bôi thuốc chống nấm thông thường nhưng không cải thiện sau 1 tuần.
• Vùng da đầu có tổn thương, rụng tóc từng mảng.
• Trẻ có biểu hiện toàn thân như sốt phát ban, sưng hạch, mệt mỏi.
• Có nhiều thành viên trong gia đình hoặc vật nuôi cùng xuất hiện dấu hiệu tương tự.

Việc khám sớm sẽ giúp chẩn đoán chính xác và điều trị dứt điểm hắc lào ở trẻ em.

Hắc lào ở trẻ em là bệnh do nhiễm nấm sợi từ môi trường xung quanh. Những nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Lây từ người sang người: Khi trẻ tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh hoặc dùng chung khăn mặt, quần áo, giày dép, lược chải tóc.
• Lây từ động vật: Một số loại nấm lây từ chó, mèo hoặc các thú cưng khác, nhất là Microsporum canis.
• Lây qua vật dụng bị nhiễm nấm: Sàn nhà, thảm, đồ chơi, ghế, gối, khăn tắm nếu không được vệ sinh thường xuyên.
• Da bị tổn thương: Các vết xước, hăm, eczema tạo điều kiện cho nấm dễ xâm nhập.
• Môi trường nóng ẩm: Là điều kiện lý tưởng để nấm sinh sôi, đặc biệt vào mùa hè hoặc vùng khí hậu nhiệt đới như Việt Nam.

Những ai có nguy cơ mắc hắc lào ở trẻ em?

Các đối tượng dễ mắc hắc lào ở trẻ em bao gồm:

• Trẻ đi học mẫu giáo, hay tiếp xúc đông người.
• Trẻ có da nhạy cảm, eczema, chàm.
• Trẻ sống trong môi trường ẩm ướt, vệ sinh kém.
• Có người thân hoặc thú cưng bị nhiễm nấm da.
• Trẻ hoạt động mạnh, đổ nhiều mồ hôi, tiếp xúc với sàn, ghế, khăn lâu khô.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc hắc lào ở trẻ em

Các yếu tố làm tăng mức độ nghiêm trọng của hắc lào ở trẻ em gồm:

• Không vệ sinh thân thể sạch sẽ, nhất là sau khi vận động ra mồ hôi.
• Dùng thuốc sai cách: bôi thuốc có corticosteroid làm che mất triệu chứng, bệnh âm ỉ kéo dài.
• Không điều trị triệt để, ngưng thuốc khi mới hết ngứa.
• Sống trong môi trường ẩm thấp, mặc quần áo bó sát, không thoáng khí.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hắc lào ở trẻ em

Để xác định chắc chắn hắc lào ở trẻ em, bác sĩ sẽ dùng các phương pháp:

• Khám lâm sàng: quan sát hình thái tổn thương điển hình.
• Soi da bằng đèn Wood: tổn thương vùng da đầu hoặc da thân, khi soi có ánh sáng huỳnh quang đặc trưng (tùy loại nấm).
• Cạo da, nhuộm soi tươi: tìm sợi nấm, bào tử.
• Nuôi cấy trên môi trường Sabouraud: xác định chủng nấm, kiểm tra kháng thuốc nếu cần.

Kết hợp giữa lâm sàng và xét nghiệm giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị chính xác cho hắc lào ở trẻ em.

Phương pháp điều trị hắc lào ở trẻ em hiệu quả

Việc điều trị hắc lào ở trẻ em cần được thực hiện sớm, đúng cách để tránh lây lan và hạn chế tái phát. Tùy theo mức độ nặng nhẹ và vị trí tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị tại chỗ hoặc phối hợp điều trị toàn thân.

Thuốc bôi kháng nấm tại chỗ

Đây là phương pháp phổ biến nhất, áp dụng cho phần lớn các trường hợp hắc lào ở trẻ em khi tổn thương da còn nhẹ và khu trú:

Một số loại thuốc bôi thường dùng:

• Clotrimazole.
• Ketoconazole.
• Miconazole.
• Terbinafine.

Những thuốc này có tác dụng tiêu diệt nấm gây bệnh và làm giảm triệu chứng ngứa, đỏ. Thuốc cần được bôi đều đặn 2–3 lần mỗi ngày, kéo dài ít nhất từ 2–4 tuần. Ngoài ra, nên tiếp tục bôi thêm 1–2 tuần sau khi tổn thương da đã lành để phòng ngừa tái phát.

Lưu ý:

• Vệ sinh sạch vùng da bị bệnh trước khi bôi thuốc.
• Bôi lan ra vùng da lành khoảng 1–2 cm quanh tổn thương để ngăn nấm lan rộng.
• Không tự ý dùng thuốc có chứa corticoid nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ, vì có thể làm tổn thương lan rộng hoặc bị bội nhiễm.

Thuốc uống kháng nấm

Trong các trường hợp sau, bác sĩ có thể chỉ định thêm thuốc uống kháng nấm:

• Hắc lào lan rộng khắp người.
• Tổn thương ở vùng khó điều trị như da đầu, móng tay, móng chân.
• Không đáp ứng với thuốc bôi sau 2–4 tuần điều trị đúng.
• Trẻ bị tái phát nhiều lần.

Một số thuốc thường dùng:

• Griseofulvin.
• Terbinafine.
• Fluconazole.
• Itraconazole.

Thuốc uống cần theo dõi kỹ, không được tự ý dùng vì có thể ảnh hưởng đến gan hoặc gây tác dụng phụ nếu dùng sai liều. Trẻ uống thuốc cần được theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa da liễu.

Điều trị hỗ trợ và chăm sóc da

Bên cạnh việc dùng thuốc, việc chăm sóc da và môi trường sống cũng rất quan trọng:

• Giữ vùng da bị bệnh khô ráo, sạch sẽ.
• Cho trẻ mặc quần áo rộng, thoáng mát, thấm mồ hôi.
• Không để trẻ gãi vào vùng da tổn thương.
• Giặt riêng và phơi dưới nắng các đồ dùng cá nhân như khăn, quần áo, chăn ga của trẻ mỗi ngày.
• Vệ sinh da hàng ngày bằng xà phòng dịu nhẹ, không chứa chất tạo bọt mạnh.

Điều trị cho người xung quanh và vật nuôi

Nếu có người thân trong nhà hoặc vật nuôi bị hắc lào, cần điều trị đồng thời để tránh lây chéo cho trẻ. Việc này đặc biệt quan trọng vì hắc lào ở trẻ em dễ tái phát nếu môi trường sống vẫn còn nguồn lây.

Một số biện pháp dân gian hỗ trợ (có thể áp dụng kèm)

Một số nguyên liệu thiên nhiên có thể hỗ trợ làm dịu da, sát khuẩn nhẹ:

• Lá trầu không, lá ổi, lá chè xanh: Nấu nước rửa vùng da hắc lào.
• Tinh dầu tràm trà: Có tác dụng kháng nấm nhẹ (pha loãng trước khi bôi lên da).
• Nghệ tươi: Có thể giúp kháng khuẩn và làm lành da.

Tuy nhiên, chỉ nên dùng với sự hướng dẫn của chuyên gia. Nếu da trẻ đỏ nhiều, chảy nước, có mủ hoặc kích ứng, cần ngừng ngay và đến bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hắc lào ở trẻ em

Chế độ sinh hoạt:

• Tắm rửa hàng ngày với xà phòng nhẹ, lau khô kỹ các kẽ, nếp da.
• Cho trẻ mặc quần áo thoáng, thấm hút mồ hôi.
• Thay quần áo, tất ngay sau khi đổ mồ hôi.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác.
• Dọn dẹp nhà cửa sạch, lau nền, sàng lọc thú nuôi bị nấm da.
• Tránh tắm nơi công cộng (hồ bơi, bồn tắm chung) nếu phòng không sạch, khử nấm.

Chế độ dinh dưỡng:

• Uống đủ nước (1–1,5 lít/ngày, tùy tuổi và khí hậu).
• Đa dạng rau xanh: Cải bó xôi, cải xanh, bông cải, cà rốt.
• Trái cây giàu vitamin C: Cam, chanh, kiwi, xoài.
• Thực phẩm giàu vitamin A, E: Cà rốt, bí đỏ, trứng, dầu ô liu.
• Thực phẩm giàu kẽm, selen: Đậu nành, hạt bí, hạt hạnh nhân, cá.
• Tránh thức ăn nhiều đường, dầu mỡ, đồ ăn nhanh: Vì tạo môi trường có lợi cho nấm.

Phương pháp phòng ngừa hắc lào ở trẻ em hiệu quả

Để ngăn ngừa hắc lào ở trẻ em quay lại:

• Duy trì vệ sinh da sạch, khô, ngay cả sau khi điều trị khỏi.
• Không dùng chung đồ dùng, khăn, chăn gối, khăn mặt.
• Tiệt trùng đồ dùng: Phơi nắng, là ủi, lau sàn bằng chất diệt khuẩn.
• Giám sát thú cưng trong nhà: Nếu nghi ngờ, đưa khám và điều trị kịp thời.
• Giáo dục trẻ thói quen tắm rửa, thay quần áo sau vận động.