Bệnh hắc lào​ là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và phương pháp điều trị 

Hắc lào là một bệnh nhiễm trùng phổ biến, do nấm dermatophytes gây ra. Tên gọi hắc lào xuất phát từ hình dạng vòng tròn đặc trưng của phát ban, chứ không liên quan đến giun. Trẻ em có thể có nguy cơ mắc hắc lào cao hơn, nhưng bệnh có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai.

Hắc lào ở da được gọi là tinea corporis. Tuy nhiên, các dạng hắc lào khác nhau có thể ảnh hưởng đến những bộ phận khác nhau của cơ thể, bao gồm:

• Da đầu: Hắc lào da đầu (tinea capitis) phổ biến hơn ở trẻ em và tại những vùng nóng ẩm.
• Vùng bẹn: Hắc lào bẹn (tinea cruris, hay jock itch) thường gặp ở những người ra nhiều mồ hôi, như vận động viên.
• Bàn chân: Hắc lào bàn chân (tinea pedis, hay athlete’s foot) là nhiễm trùng thường ảnh hưởng đến gan bàn chân, mép chân và các ngón chân.
• Nền móng: Onychomycosis là nhiễm nấm ở nền móng. Khi nguyên nhân là do nấm dermatophytes, bệnh được gọi là tinea unguium.
• Vùng râu: Dạng này ảnh hưởng đến những người có râu, và thường là do tiếp xúc với động vật hoặc người bị hắc lào.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hắc lào​

Hắc lào ban đầu xuất hiện dưới dạng các mảng da đổi màu, thường có vảy ở vùng da bị ảnh hưởng. Những mảng này có thể có màu hồng đến đỏ ở người da sáng, hoặc nâu xám ở người có làn da sẫm màu.

Triệu chứng có thể khác nhau tùy theo vị trí nhiễm nấm, và bao gồm:

• Ngứa.
• Các mảng da ngứa hoặc tróc vảy có màu đỏ, nâu hoặc xám, hoặc các vùng da dày cộm.
• Một mảng da phẳng, hình tròn và ngứa.
• Mảng da có mụn nước hoặc mụn mủ.
• Mảng da hình vòng, rìa bên ngoài có màu đậm hơn phần giữa.
• Viền tổn thương rõ ràng, nổi cao so với da lành.
• Các vòng tổn thương chồng lên nhau.
• Rụng tóc tại vùng da bị nhiễm (nếu xuất hiện ở da đầu hoặc vùng có lông).

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh hắc lào

Hắc lào hiếm khi gây biến chứng nghiêm trọng, nhưng trong một số trường hợp, bạn có thể gặp các vấn đề sau:

• Kerion: Hắc lào da đầu có thể tiến triển thành kerion, là một áp xe do nấm gây nên, gây ra các ổ sưng chứa mủ kèm theo vảy vàng đóng trên da đầu. Nếu không điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến rụng tóc vĩnh viễn và để lại sẹo.
• Tăng sắc tố sau viêm: Sau khi phát ban hắc lào lành lại, bạn có thể thấy vết thâm hoặc vùng da sậm màu còn sót lại. Tình trạng này thường gặp hơn ở người có làn da sẫm màu, như người gốc Phi, châu Á hoặc gốc Mỹ Latinh, so với người da trắng.
• Biến dạng móng: Hắc lào ở móng có thể khiến móng bị biến dạng, nứt gãy và đổi màu, gây mất thẩm mỹ và chức năng của móng.
• Nhiễm trùng thứ phát: Nếu vùng da bị nứt nẻ không được điều trị đúng cách, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây nhiễm trùng thứ phát. Các dấu hiệu bao gồm sốt cao hoặc ớn lạnh, dịch tiết có mùi hôi từ vùng da tổn thương.
• Majocchi's granuloma: Đây là một dạng viêm nang lông hiếm gặp do hắc lào gây ra. Bệnh thường xuất hiện dưới dạng các nốt đỏ hồng chứa mủ, lông dễ rụng, có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng da nào có lông, nhưng phổ biến nhất ở da đầu, mặt, cẳng tay, chân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đi khám bác sĩ nếu bạn có một trong các dấu hiệu sau:

• Xuất hiện trên da đầu.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng da như đỏ, sưng.
• Lan sang các vùng khác trên cơ thể.
• Không cải thiện sau khi đã sử dụng thuốc kháng nấm không kê đơn đúng cách.

Hắc lào xảy ra do một loại nấm có tên là dermatophytes gây ra. Loại nấm này bám vào keratin - một loại protein cấu tạo nên:

• Móng tay, móng chân;
• Tóc;
• Lớp ngoài cùng của da.

Bào tử của nấm dermatophytes có thể lây lan theo các con đường sau:

• Từ người sang người;
• Từ động vật sang người;
• Từ vật dụng sang người.

Nếu người hoặc động vật xung quanh bị hắc lào có thể để lại bào tử nấm trên các vật dụng hoặc bề mặt mà họ chạm vào. Khi bạn tiếp xúc với những vật dụng đó đều có thể bị lây nhiễm hắc lào.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh hắc lào​?

Mặc dù hắc lào có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, một số nhóm người dễ mắc bệnh hơn do đặc điểm cơ thể hoặc hoàn cảnh sống. Những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:

• Trẻ em (đặc biệt là trẻ ở độ tuổi đi học hoặc trẻ chơi đùa chung đồ vật).
• Người sống trong môi trường nóng ẩm.
• Vận động viên, nhất là người chơi các môn thể thao có tiếp xúc gần (như đô vật, bóng đá).
• Người có hệ miễn dịch suy yếu (do bệnh mãn tính, HIV/AIDS, hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch).
• Người mắc bệnh đái tháo đường hoặc béo phì.
• Người nuôi thú cưng, đặc biệt là mèo và chó con có thể mang nấm.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh hắc lào​

Các yếu tố sau đây có thể tăng nguy cơ mắc hắc lào:

• Thời tiết nóng và độ ẩm cao.
• Đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt ở vùng bẹn, kẽ chân, nách.
• Mặc quần áo hoặc giày dép chật, không thoáng khí.
• Chia sẻ đồ dùng cá nhân (khăn tắm, quần áo, lược, mũ bảo hiểm...) với người nhiễm bệnh.
• Đi chân trần ở nơi công cộng, như phòng tắm chung, hồ bơi.
• Không giữ vệ sinh da sạch sẽ và khô ráo.
• Tiếp xúc trực tiếp với người hoặc vật nuôi bị hắc lào.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh hắc lào​

Bác sĩ có thể chẩn đoán hắc lào sau khi kiểm tra vùng da tổn thương của bạn, và có thể sử dụng đèn tia cực tím để quan sát khu vực bị ảnh hưởng. Tùy thuộc vào loại nấm, vùng da nhiễm có thể phát sáng dưới ánh đèn này.

Để xác nhận chẩn đoán hắc lào, bác sĩ có thể thực hiện một số xét nghiệm sau:

• Sinh thiết da hoặc cấy nấm: Bác sĩ sẽ lấy mẫu da hoặc dịch từ mụn nước, sau đó gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra sự hiện diện của nấm.
• Xét nghiệm KOH: Bác sĩ sẽ cạo một phần nhỏ vùng da bị ảnh hưởng lên lam kính, sau đó nhỏ vài giọt dung dịch potassium hydroxide (KOH) lên mẫu. KOH có tác dụng phá vỡ các tế bào da bình thường, giúp quan sát các cấu trúc nấm dễ dàng hơn dưới kính hiển vi.

Điều trị bệnh hắc lào​

Có nhiều loại thuốc kháng nấm được sử dụng để điều trị hắc lào. Các thuốc kháng nấm này có nhiều dạng khác nhau như kem bôi, gel hoặc bột. Nếu hắc lào lan rộng, bác sĩ có thể kê thuốc kháng nấm đường uống để điều trị hiệu quả hơn.

Kem bôi và bột kháng nấm

Các loại kem, gel hoặc bột kháng nấm có hiệu quả tốt. Một số sản phẩm phổ biến bao gồm:

• Clotrimazole;
• Miconazole;
• Terbinafine;
• Tolnaftate.

Nếu triệu chứng của bạn trở nên nặng hơn hoặc không cải thiện sau hai tuần, bạn có thể cần dùng thuốc kháng nấm kê đơn từ bác sĩ.

Thuốc kháng nấm

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng nấm đường uống nếu bạn bị hắc lào ở da đầu hoặc nhiều vùng trên cơ thể. Thời gian dùng thuốc thường kéo dài từ 1 đến 3 tháng. Một số thuốc đường uống phổ biến gồm:

• Fluconazole;
• Griseofulvin;
• Itraconazole;
• Terbinafine.

Dầu gội kháng nấm

Dầu gội kháng nấm, chẳng hạn như ketoconazole có thể giúp ngăn hắc lào da đầu lan rộng. Tuy nhiên, thuốc không thể chữa khỏi hoàn toàn và cần dùng kết hợp với thuốc kháng nấm đường uống theo chỉ định. Các thành viên trong gia đình chưa có triệu chứng cũng có thể sử dụng dầu gội này để phòng ngừa.

Ngoài ra, bạn cũng nên vệ sinh nhà cửa kỹ lưỡng, vì nấm gây hắc lào có thể sống trên các bề mặt trong nhiều tháng. Dùng dung dịch sát khuẩn hoặc nước tẩy để khử khuẩn. Giặt quần áo, ga giường và khăn tắm bằng nước nóng và bột giặt để ngăn ngừa lây lan.

Kem chứa steroid

Kem corticosteroid có thể giúp giảm viêm, nhưng không nên dùng để điều trị hắc lào, vì có thể làm bệnh nặng hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh hắc lào​

Chế độ sinh hoạt:

• Dùng thuốc đúng liều, đúng thời gian theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Giữ vệ sinh da sạch và khô, tắm rửa mỗi ngày bằng xà phòng dịu nhẹ.
• Lau khô kỹ các vùng dễ ẩm như kẽ chân, vùng bẹn, nách.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, ưu tiên quần áo cotton, thấm hút mồ hôi tốt.
• Giặt giũ và vệ sinh đồ dùng cá nhân thường xuyên.
• Hạn chế tiếp xúc da kề da với người khác cho đến khi tổn thương lành hẳn.
• Không ôm ấp thú cưng nếu nghi ngờ chúng bị nhiễm nấm.

Chế độ dinh dưỡng:

• Tăng cường rau củ quả tươi giàu vitamin C và A như cam, bưởi, cà rốt, bí đỏ, ổi… giúp tăng đề kháng, tái tạo da.
• Uống đủ 1,5 - 2 lít/ngày để thanh lọc cơ thể, giữ ẩm cho da.
• Hạn chế đường và thực phẩm ngọt, đồ chiên xào, dầu mỡ, thức ăn nhanh.

Phương pháp phòng ngừa bệnh hắc lào​

Hắc lào phát triển mạnh ở những nơi ẩm ướt và ấm áp. Loại nấm gây bệnh có thể sống trên khăn tắm, quần áo, ga giường và các bề mặt trong nhà trong nhiều tháng. Việc phòng ngừa hắc lào bao gồm:

• Thay tất và đồ lót hằng ngày, hoặc thường xuyên hơn nếu bị ẩm ướt hay dơ.
• Tắm ngay sau khi chơi thể thao đối kháng hoặc tập luyện thể lực.
• Mang dép hoặc giày đi trong phòng tắm ở hồ bơi, phòng thay đồ hoặc nhà tắm công cộng.
• Lau khô cơ thể thật kỹ sau khi tắm, đặc biệt là giữa các kẽ ngón chân.
• Tránh dùng chung khăn tắm, khăn lau mặt, ga giường, quần áo, lược hoặc các vật dụng vệ sinh cá nhân khác.
• Giặt quần áo, đồ thể thao, ga giường và khăn tắm bằng nước nóng và xà phòng.
• Điều trị cho thú cưng bị hắc lào, nếu chúng nhiễm bệnh.
• Rửa tay kỹ lưỡng sau khi tiếp xúc với động vật.