Gãy cổ xương đùi: Nguy hiểm tiềm ẩn và giải pháp điều trị

Trong cấu trúc xương của cơ thể, cổ xương đùi đóng vai trò như “bản lề” kết nối thân xương đùi với ổ cối của khớp háng, giúp con người đứng vững và di chuyển linh hoạt. Khi phần này bị gãy, đặc biệt ở người già bị loãng xương, quá trình liền xương rất khó khăn, dễ dẫn đến biến chứng như hoại tử chỏm xương đùi hoặc huyết khối tĩnh mạch sâu. Vì vậy, nhận biết sớm và điều trị đúng hướng là yếu tố then chốt để bảo tồn chức năng vận động và cải thiện chất lượng sống.

Gãy cổ xương đùi là gì? Vì sao đây là chấn thương nguy hiểm?

Cổ xương đùi nằm giữa chỏm xương đùi (phần khớp với ổ cối) và thân xương đùi. Đây là vùng chịu áp lực lớn mỗi khi con người đứng, đi lại hoặc xoay người. Do đó, khi bị gãy, khu vực này dễ mất ổn định và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

Về mặt giải phẫu, gãy cổ xương đùi được chia thành hai nhóm chính. Gãy trong bao khớp bao gồm các dạng như gãy dưới chỏm hoặc gãy cổ giải phẫu, thường khiến nguồn máu nuôi chỏm xương bị gián đoạn, gây nguy cơ hoại tử chỏm cao. Trong khi đó, gãy ngoài bao khớp (gãy liên mấu chuyển) thường có tiên lượng tốt hơn vì nguồn cấp máu ít bị ảnh hưởng.

Đặc biệt, ở người cao tuổi, xương yếu do loãng xương và khả năng phục hồi kém khiến gãy cổ xương đùi trở thành “ác mộng” thực sự. Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu không được điều trị sớm, người bệnh có thể mất khả năng đi lại vĩnh viễn, bị viêm phổi do nằm lâu hoặc thậm chí tử vong do biến chứng huyết khối.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây gãy cổ xương đùi

Té ngã ở người cao tuổi là nguyên nhân hàng đầu. Khi mật độ xương giảm do loãng xương, chỉ cần một cú ngã nhẹ cũng đủ gây gãy cổ xương đùi. Phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ cao hơn do suy giảm estrogen làm giảm hấp thu canxi.

Ở người trẻ tuổi, chấn thương mạnh như tai nạn giao thông, tai nạn lao động hoặc va đập khi chơi thể thao là nguyên nhân chủ yếu. Những người tập luyện cường độ cao, ít khởi động hoặc chơi thể thao mạo hiểm (như bóng đá, leo núi, xe đạp tốc độ) cũng có thể bị gãy cổ xương đùi.

Một số yếu tố nguy cơ tiềm ẩn khác bao gồm:

• Loãng xương và thiếu vitamin D kéo dài.
• Suy dinh dưỡng làm giảm sức bền của xương.
• Dùng corticosteroid lâu dài, khiến xương mất khoáng.
• Lạm dụng rượu bia và thuốc lá, làm giảm lưu lượng máu nuôi xương.
• Rối loạn thăng bằng, yếu cơ ở người lớn tuổi dẫn đến dễ té ngã.

Triệu chứng nhận biết và cách chẩn đoán

Triệu chứng lâm sàng

Người bị gãy cổ xương đùi thường cảm thấy đau dữ dội vùng háng hoặc mông, đặc biệt khi cử động hoặc xoay chân. Bệnh nhân không thể đứng hoặc đi lại được, phần chân bị thương xoay ra ngoài và ngắn hơn bên lành. Nếu sờ nhẹ, có thể cảm nhận vùng khớp háng đau nhói và căng cứng.

Chẩn đoán cận lâm sàng

• Chụp X-quang khung chậu và khớp háng là phương pháp cơ bản để xác định vị trí và hướng gãy.
• Trong các trường hợp khó phát hiện hoặc nghi ngờ gãy không di lệch, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT scan hoặc MRI để đánh giá chi tiết hơn.
• Ngoài ra, bệnh nhân lớn tuổi nên được kiểm tra mật độ xương để xác định mức độ loãng xương, hỗ trợ tiên lượng và điều trị lâu dài.

Phương pháp điều trị gãy cổ xương đùi

Điều trị gãy cổ xương đùi phụ thuộc vào độ tuổi, mức độ gãy và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Nguyên tắc điều trị là phục hồi cấu trúc giải phẫu, giảm đau và sớm đưa người bệnh trở lại vận động để hạn chế biến chứng nằm lâu.

Điều trị bảo tồn

Phương pháp này chỉ áp dụng cho những bệnh nhân quá yếu, có bệnh lý tim phổi nặng hoặc không đủ điều kiện phẫu thuật. Người bệnh được nằm bất động, dùng thuốc giảm đau và chống viêm. Tuy nhiên, điều trị bảo tồn có nhiều hạn chế như nguy cơ viêm phổi, loét tỳ đè, huyết khối tĩnh mạch sâu và teo cơ do nằm lâu.

Phẫu thuật kết hợp xương

Là phương pháp phổ biến với người còn trẻ, xương chắc khỏe và gãy không quá di lệch. Bác sĩ sử dụng đinh, vít hoặc nẹp kim loại để cố định mảnh gãy. Sau phẫu thuật, người bệnh cần được tập vật lý trị liệu sớm nhằm duy trì khả năng vận động và ngăn biến chứng.

Thay khớp háng bán phần hoặc toàn phần

Với người cao tuổi hoặc gãy xương phức tạp, phẫu thuật thay khớp háng là lựa chọn tối ưu. Bác sĩ sẽ thay phần chỏm và cổ xương đùi bị hư hại bằng khớp nhân tạo giúp người bệnh sớm đi lại và phục hồi chức năng. Dù chi phí cao hơn, nhưng đây là phương án hiệu quả và bền vững, giúp giảm nguy cơ tái gãy và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Các biến chứng có thể gặp

Sau gãy cổ xương đùi, bệnh nhân có thể gặp một số biến chứng như:

• Tiêu chỏm xương đùi do thiếu máu nuôi.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu ở chân, dễ dẫn đến thuyên tắc phổi.
• Viêm phổi, loét da, teo cơ do nằm bất động lâu.
• Lệch trục xương hoặc khớp giả, ảnh hưởng đến dáng đi và vận động.

Việc theo dõi sau phẫu thuật và vật lý trị liệu đúng phác đồ là yếu tố quan trọng để giảm thiểu các biến chứng này.

Phục hồi chức năng và phòng ngừa tái gãy

Vật lý trị liệu sau mổ là giai đoạn không thể bỏ qua. Người bệnh cần được tập vận động sớm, bắt đầu từ co duỗi nhẹ nhàng tại giường, sau đó tập đi với khung tập hoặc nạng dưới sự hướng dẫn của chuyên viên. Tập luyện giúp tăng sức cơ, ngăn teo cơ và cải thiện thăng bằng.

Về dinh dưỡng, nên bổ sung canxi, vitamin D, kẽm và protein để xương nhanh liền. Thực phẩm như sữa, cá hồi, trứng, rau xanh đậm và ánh nắng buổi sáng đều giúp tăng cường sức khỏe xương.

Phòng ngừa tái gãy cổ xương đùi đặc biệt quan trọng ở người cao tuổi. Một số biện pháp hiệu quả gồm:

• Điều trị loãng xương định kỳ, dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Tập thể dục nhẹ nhàng như yoga, đi bộ hoặc dưỡng sinh để tăng sức mạnh cơ - xương.
• Cải thiện môi trường sống: Sàn nhà khô ráo, có tay vịn trong nhà tắm, ánh sáng đầy đủ để tránh té ngã.
• Kiểm tra thị lực, giày dép phù hợp và tránh mang vật nặng.

Tóm lại, gãy cổ xương đùi là chấn thương đặc biệt nguy hiểm, nhất là ở người cao tuổi bị loãng xương. Việc chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời và phục hồi đúng cách sẽ giúp người bệnh tránh được biến chứng, sớm đi lại bình thường và duy trì cuộc sống độc lập. Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe xương và phòng ngừa té ngã để bảo vệ chính mình và người thân.