Đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu: Ai cần chủ động tiêm phòng ngay?

Viêm não mô cầu là bệnh lý nguy hiểm với tốc độ lây lan nhanh và tỷ lệ tử vong cao. Căn bệnh này gây ra bởi vi khuẩn Neisseria meningitidis. Dù điều trị bằng kháng sinh, nhiều trường hợp vẫn diễn tiến nhanh, dẫn đến tử vong chỉ trong vài giờ. Vậy đâu là nhóm đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu? Việc nhận diện đúng nhóm nguy cơ và chủ động phòng ngừa bằng vắc xin là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu là ai?

Viêm não mô cầu là căn bệnh có thể tấn công bất kỳ ai nhưng một số nhóm đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu hơn do đặc điểm sinh học, môi trường sống hoặc thói quen sinh hoạt. Vậy ai dễ bị nhiễm viêm não mô cầu? Dưới đây là những nhóm đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu theo khuyến nghị của các chuyên gia y tế, bạn đọc có thể tham khảo:

Trẻ em dưới 5 tuổi

Ai dễ nhiễm viêm não mô cầu? Trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm dễ nhiễm viêm não mô cầu nhất do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Vi khuẩn Neisseria meningitidis dễ dàng xâm nhập qua đường hô hấp, đặc biệt trong môi trường đông đúc như nhà trẻ, mẫu giáo. 

Ở trẻ nhỏ, bệnh tiến triển rất nhanh, triệu chứng ban đầu như sốt, quấy khóc thường không đặc hiệu, khiến việc chẩn đoán sớm trở nên khó khăn. Nếu không được điều trị kịp thời, trẻ có nguy cơ cao gặp các biến chứng nghiêm trọng hoặc tử vong.

Thanh thiếu niên từ 15 - 24 tuổi

Thanh thiếu niên, đặc biệt từ 15 đến 24 tuổi, cũng nằm trong nhóm đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu. Nguyên nhân là do nhóm này thường tiếp xúc gần gũi trong các môi trường như trường học, ký túc xá hoặc các hoạt động tập thể. Thói quen sinh hoạt như dùng chung đồ cá nhân, thức khuya hoặc vệ sinh không đảm bảo làm tăng nguy cơ lây nhiễm. 

Theo nghiên cứu, đây là nhóm có tỷ lệ mang vi khuẩn mô cầu trong niêm mạc mũi họng cao nhất, ngay cả khi không có triệu chứng.

Người có hệ miễn dịch suy yếu

Những người bị suy giảm miễn dịch bao gồm bệnh nhân ung thư, HIV/AIDS, người sau ghép tạng, trẻ sinh non, người già hoặc suy dinh dưỡng là đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu. Hệ miễn dịch kém khiến họ khó chống lại vi khuẩn dẫn đến nguy cơ mắc bệnh nặng và biến chứng nghiêm trọng. Nhóm này cần được theo dõi y tế chặt chẽ và ưu tiên tiêm phòng.

Người sống trong khu vực có ổ dịch hoặc môi trường đông đúc

Những người sống trong môi trường đông đúc như trại giam, trại lính, ký túc xá hoặc nhà trọ chật chội có nguy cơ cao mắc viêm não mô cầu. Khu vực khí hậu khô nóng hoặc ô nhiễm cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan. Các ổ dịch viêm não mô cầu thường bùng phát ở những nơi thiếu vệ sinh và thông thoáng, khiến nhóm này trở thành đối tượng dễ nhiễm.

Vì sao các nhóm đối tượng này lại dễ mắc bệnh hơn?

Vi khuẩn Neisseria meningitidis sống ký sinh ở niêm mạc mũi họng và lây lan qua giọt bắn khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc gần. Các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu có nguy cơ cao hơn do nhiều yếu tố sinh học, môi trường và dịch tễ học. Cụ thể:

• Trẻ nhỏ và người suy giảm miễn dịch: Hệ miễn dịch non yếu hoặc bị tổn thương khiến họ thiếu kháng thể tự nhiên để chống lại vi khuẩn. Trẻ dưới 5 tuổi đặc biệt dễ bị tấn công qua đường hô hấp do cấu trúc giải phẫu còn chưa hoàn thiện.
• Thanh thiếu niên: Nhóm này thường có hành vi nguy cơ như dùng chung ly nước, đồ ăn, hoặc hút thuốc, làm tăng khả năng lây nhiễm. Môi trường tập thể như trường học, ký túc xá tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan nhanh chóng.
• Môi trường sống: Không gian chật hẹp, thiếu thông thoáng làm tăng mật độ vi khuẩn trong không khí. Những khu vực có khí hậu khô nóng hoặc ô nhiễm càng làm tăng nguy cơ bùng phát dịch.
• Khó phát hiện sớm: Triệu chứng ban đầu của viêm não mô cầu như sốt, mệt mỏi thường bị nhầm lẫn với cảm cúm, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người lớn tuổi. Sự chậm trễ trong chẩn đoán làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Những yếu tố này giải thích tại sao các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu cần được ưu tiên bảo vệ thông qua tiêm phòng và các biện pháp phòng ngừa.

Biến chứng nguy hiểm của viêm não mô cầu ở nhóm nguy cơ cao

Viêm não mô cầu có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể để lại hậu quả vĩnh viễn hoặc dẫn đến tử vong.

Tử vong nhanh trong vòng 24 - 48 giờ

Viêm não mô cầu diễn tiến cực kỳ nhanh, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu. Triệu chứng ban đầu như sốt, đau đầu hoặc mệt mỏi thường không đặc hiệu, dễ bị bỏ qua. Nếu không được cấp cứu kịp thời, bệnh có thể gây tử vong chỉ trong 24 - 48 giờ. Theo thống kê của WHO, tỷ lệ tử vong của viêm não mô cầu dao động từ 10 - 15%.

Hoại tử chi và sốc nhiễm khuẩn

Một số chủng vi khuẩn mô cầu gây hội chứng đông máu rải rác nội mạch dẫn đến hoại tử tay chân. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể phải cắt cụt chi để bảo toàn tính mạng. Sốc nhiễm khuẩn cũng là biến chứng nguy hiểm, gây suy đa cơ quan và tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Di chứng thần kinh, mất thính lực, co giật

Khi vi khuẩn tấn công hệ thần kinh trung ương, bệnh có thể gây viêm màng não hoặc viêm não dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn. Các di chứng phổ biến bao gồm mất thính lực, rối loạn ngôn ngữ, co giật hoặc động kinh. Theo WHO, khoảng 20% người sống sót sau viêm não mô cầu phải đối mặt với di chứng lâu dài.

Làm sao để bảo vệ các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu?

Để bảo vệ các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu,  bạn cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả và kịp thời:

Tiêm vắc xin phòng ngừa sớm

Tiêm vắc xin là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa viêm não mô cầu. Tiêm chủng Long Châu hiện có các vắc xin ngừa viêm màng não mô cầu gồm: 

• Bexsero (phòng nhóm B).

• Menactra và VA-MENGOC-BC (phòng các nhóm A, C, Y, W hoặc B, C).

• Đặc biệt, MenQuadfi là vắc xin mới với công nghệ tiên tiến, phòng cùng lúc 4 nhóm A, C, Y, W, dành cho người từ 12 tháng tuổi, chỉ cần 1 liều duy nhất, giúp tăng hiệu quả và thuận tiện trong tiêm chủng.

Vệ sinh môi trường sống và giảm tiếp xúc mầm bệnh

Vệ sinh môi trường sống và giảm tiếp xúc mầm bệnh cũng là cách giúp phòng ngừa viêm não mô cầu. Theo đó, bạn nên:

• Đeo khẩu trang ở nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch.
• Không dùng chung đồ cá nhân như ly, muỗng hoặc bàn chải đánh răng.
• Rửa tay thường xuyên và vệ sinh mũi họng cho trẻ để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Tăng cường miễn dịch tự nhiên

Viêm não mô cầu có thể được phòng ngừa nhờ tăng cường miễn dịch tự nhiên thông qua các biện pháp như:

• Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin C, D và kẽm để tăng cường đề kháng.
• Đảm bảo ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, đặc biệt ở thanh thiếu niên.
• Duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên.

Các đối tượng dễ nhiễm viêm não mô cầu bao gồm trẻ nhỏ, thanh thiếu niên, người suy giảm miễn dịch và những người sống trong môi trường đông đúc, cần được bảo vệ đặc biệt. Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề nếu không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Tiêm vắc xin là biện pháp an toàn, hiệu quả và được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị. Hãy chủ động bảo vệ bản thân và gia đình ngay hôm nay!