Dây thanh quản: Cấu tạo, chức năng và cách chăm sóc đúng cách

Dây thanh quản là bộ phận nhỏ bé nhưng giữ vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành giọng nói của con người. Nhờ sự rung động tinh tế của hai dải mô này, chúng ta có thể nói, hát và giao tiếp hằng ngày. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cấu tạo, chức năng và tầm quan trọng của dây thanh quản đối với sức khỏe giọng nói.

Dây thanh quản là gì?

Dây thanh quản là hai dải cơ nằm trong thanh quản, đây là cơ quan chịu trách nhiệm phát ra âm thanh của con người. Thanh quản nằm phía trên khí quản, là ống dẫn không khí giữa họng và phổi.

Khi bạn hít vào hoặc thở ra, các dây thanh quản sẽ mở ra, giúp không khí đi qua dễ dàng. Ngược lại, khi bạn nói hoặc hát, hai dây thanh quản khép lại, chạm vào nhau trong luồng khí thở ra và rung động, tạo nên âm thanh trong giọng nói của bạn.

Trong y học hiện nay, thuật ngữ “nếp gấp thanh quản” thường được sử dụng thay cho “dây thanh quản”. Trước đây, các chuyên gia cho rằng các dây thanh quản hoạt động giống như hai sợi dây đàn, rung lên khi bị gảy. Tuy nhiên, các nghiên cứu giải phẫu hiện đại cho thấy, mỗi dây thanh quản gồm nhiều lớp mô và nếp gấp phức tạp, không phải là hai sợi riêng biệt. Các nếp gấp này liên kết chặt chẽ với các cơ và sụn bên trong thanh quản, giúp điều chỉnh cao độ, âm lượng, chất lượng của giọng nói.

Vị trí, cấu trúc và đặc điểm của dây thanh quản 

Vị trí của dây thanh quản

Dây thanh quản nằm bên trong thanh quản, đây là cơ quan nằm ngay phía trên khí quản và ngay sau trái cổ (yết hầu). Trái cổ là phần lồi xương ở giữa cổ mà bạn có thể sờ thấy. Khi bạn nuốt, phần này di chuyển lên trên và khi bạn ngáp, nó hạ xuống.

Cấu trúc của dây thanh quản

Bên trong thanh quản có hai dải mô màu trắng ngọc trai gọi là dây thanh quản, bộ phận này nằm ở trung tâm của thanh quản, một ở bên phải và một ở bên trái.

• Khi mở ra, hai dây thanh quản tạo thành hình chữ V ngược, giúp không khí đi qua.
• Khi khép lại, chúng chạm vào nhau, tạo thành một khe hẹp để phát ra âm thanh.

Hai dây thanh quản kéo dài từ phía trước ra phía sau của thanh quản, được gắn với các cơ và sụn giúp điều khiển chuyển động và độ căng của chúng, đây là yếu tố quyết định cao độ của giọng nói.

Thành phần cấu tạo của dây thanh quản

Dây thanh quản được bao phủ bởi lớp niêm mạc ẩm có nhiệm vụ bảo vệ và giữ ẩm. Bên dưới lớp niêm mạc là ba lớp chính:

• Biểu mô: Lớp tế bào ngoài cùng, mỏng và đàn hồi, giúp bề mặt dây thanh luôn trơn mượt.
• Lớp đệm: Nằm giữa, gồm nhiều sợi đàn hồi giúp dây thanh rung động linh hoạt khi phát âm.
• Lớp cơ: Nằm sâu nhất, gồm các bó cơ chịu trách nhiệm co giãn, điều chỉnh độ căng và độ dày của dây thanh quản.

Kích thước và sự khác biệt giữa nam và nữ

Khi mới sinh, dây thanh quản chỉ dài khoảng 6 – 8 mm. Khi cơ thể phát triển, dây thanh quản dài và dày lên, ảnh hưởng trực tiếp đến cao độ giọng nói:

• Dây thanh dày và dài hơn làm giọng trầm hơn.
• Dây thanh mảnh và ngắn hơn làm giọng cao hơn.

Ở nam giới:

• Nội tiết tố testosterone trong tuổi dậy thì làm dây thanh dày và dài hơn, khiến giọng trở nên trầm và vang.
• Chiều dài trung bình: 1,75 – 2,5 cm.
• Sự thay đổi này vĩnh viễn, nên người chuyển giới nữ (sau khi dùng hormone nữ) thường cần liệu pháp luyện giọng hoặc phẫu thuật để làm giọng cao hơn.

Ở nữ giới:

• Dây thanh cũng phát triển trong tuổi dậy thì nhưng ít hơn nam, có chiều dài trung bình 1,25 – 1,75 cm.
• Người sử dụng testosterone (liệu pháp chuyển giới nam) có thể thấy dây thanh dày lên, giọng trầm hơn tương tự nam giới.

Theo tuổi tác, các dây thanh và cơ trong thanh quản có thể teo nhỏ, yếu đi, khiến giọng nói khàn, mệt hoặc khó phát âm rõ hơn.

Chức năng của dây thanh quản 

Dây thanh quản có vai trò quan trọng nhất là tạo ra âm thanh đặc trưng cho mỗi người, giúp bạn có giọng nói riêng biệt. Tuy nhiên, ngoài việc phát âm, dây thanh quản còn đảm nhiệm nhiều chức năng sinh lý khác, đặc biệt là bảo vệ đường hô hấp.

Bảo vệ đường thở

Cụ thể trong các trường hợp:

• Khi nuốt: Thanh quản nằm ở vị trí giao nhau giữa khí quản (đường thở) và thực quản (đường tiêu hoá). Khi bạn ăn hoặc uống, dây thanh quản khép lại để ngăn thức ăn, nước uống hoặc dị vật rơi vào khí quản. Đồng thời, thanh quản di chuyển lên trên giúp hướng thức ăn vào thực quản an toàn.
• Khi ho: Dây thanh quản cũng tham gia phản xạ ho nhằm tống dị vật hoặc chất nhầy ra khỏi đường thở. Mỗi lần ho hoặc khạc, dây thanh quản sẽ đóng lại rồi mở ra đột ngột, tạo áp lực giúp làm sạch khí quản và phổi.

Kiểm soát luồng khí

Dây thanh quản mở ra khi bạn hít vào hoặc thở ra, giúp không khí lưu thông ổn định giữa phổi và khoang miệng.

Tạo ra âm thanh

Khi bạn nói, hát, thì thầm hoặc tạo bất kỳ âm thanh nào, hai dây thanh quản khép lại và rung lên dưới áp lực của luồng khí đi từ phổi ra.

• Khi không khí bị giữ lại giữa hai dây thanh quản, áp lực tăng lên làm chúng rung động hàng trăm lần mỗi giây.
• Tần số rung quyết định cao độ của giọng nói (cao hay trầm).
• Sự rung động kết hợp với luồng khí tạo thành sóng âm, đây chính là âm thanh mà chúng ta nghe được.

Tinh chỉnh âm thanh

Âm thanh thô từ dây thanh quản sau đó được các cấu trúc vùng miệng và mặt như vòm miệng mềm, xoang, răng, lưỡi điều chỉnh để tạo ra âm sắc, âm lượng và chất lượng giọng nói đặc trưng của từng người.

Tóm lại, dây thanh quản không chỉ giúp con người phát ra tiếng nói, mà còn đóng vai trò bảo vệ đường thở và điều hòa hơi thở, là một cấu trúc quan trọng trong cả hô hấp và phát âm.

Những thay đổi đơn giản giúp dây thanh quản khỏe mạnh

Để giữ cho dây thanh quản luôn hoạt động tốt, điều quan trọng nhất là sử dụng giọng nói đúng cách, tránh gây căng thẳng hoặc quá tải cho thanh quản.

Những điều nên tránh

Trong cuộc sống, bạn nên lưu ý hạn chế:

• Nói hoặc hát quá nhiều khiến dây thanh bị mỏi và tổn thương.
• Cố gắng nói hoặc hát khi giọng đang khàn, yếu hoặc đau rát, vì lúc đó dây thanh đang viêm hoặc sưng.
• Hút thuốc lá, thuốc lá điện tử hoặc hít phải khói thuốc thụ động, vì khói thuốc làm khô và viêm niêm mạc thanh quản.
• La hét hoặc thì thầm quá mức: cả hai hành vi cực đoan này đều tăng áp lực lên dây thanh quản, dễ dẫn đến viêm, phù nề hoặc tạo nốt sần thanh quản.

Những điều nên làm

Thay đổi những thói quen nhỏ hàng ngày sẽ giúp bảo vệ dây thanh tốt hơn:

• Điều trị trào ngược dạ dày thực quản nếu bạn mắc, vì acid trào lên họng có thể làm viêm dây thanh.
• Uống đủ nước mỗi ngày, giúp giữ ẩm niêm mạc thanh quản và giảm ma sát khi phát âm.
• Sử dụng micro khi cần nói hoặc hát lớn, để tránh phải gắng sức.
• Tránh môi trường ô nhiễm, nhiều bụi hoặc hóa chất mạnh, vì chúng kích thích niêm mạc đường hô hấp và dây thanh.
• Khi bị cảm, viêm họng hoặc nhiễm khuẩn đường hô hấp, nên giảm nói và nói nhỏ, giúp dây thanh nghỉ ngơi và phục hồi.
• Luyện thở đúng cách: Khi nói hoặc hát, nên hít sâu vào vùng bụng (hô hấp cơ hoành) thay vì nâng ngực lên, điều này giúp phát âm ổn định, ít gắng sức.
• Dùng máy tạo ẩm nếu bạn sống ở nơi khí hậu khô hoặc lạnh, để giữ độ ẩm lý tưởng cho đường thở và dây thanh.

Hi vọng qua bài viết, bạn đã hiểu rõ hơn về cấu tạo và vai trò quan trọng của dây thanh quản đối với giọng nói và hô hấp. Bên cạnh đó, để phòng ngừa những bệnh lý về đường hô hấp, bạn có thể đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tư vấn, tiêm ngừa nhằm bảo vệ thanh quản và sức khỏe toàn diện.