Dấu hiệu viêm màng não ở trẻ em và cách phòng ngừa

Viêm màng não ở trẻ em được xem là căn bệnh nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Bệnh xảy ra khi lớp màng bao bọc não và tủy sống bị viêm do tác nhân như vi khuẩn, virus hoặc nấm. Tùy vào nguyên nhân, viêm màng não có thể tiến triển nhanh chóng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời. Do đó, việc nhận biết sớm các triệu chứng và có biện pháp điều trị phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Dấu hiệu viêm màng não ở trẻ em

Viêm màng não ở trẻ em là một bệnh lý nhiễm trùng xảy ra tại lớp màng bao quanh não và tủy sống. Đây là tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Ngay cả khi được cứu chữa, trẻ vẫn có nguy cơ gặp phải các di chứng về thần kinh hoặc ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Viêm màng não ở trẻ em có thể biểu hiện khác nhau tùy vào độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến theo từng nhóm tuổi:

Dấu hiệu viêm màng não ở trẻ dưới 1 tuổi

• Sốt cao, có thể kèm theo co giật.

• Quấy khóc liên tục, khó dỗ.

• Cáu gắt, lờ đờ, ít phản ứng với môi trường xung quanh.

• Bú kém, chán ăn hoặc bỏ bú hoàn toàn.

• Thóp phồng bất thường (đối với trẻ chưa liền thóp).

• Cơ thể mềm nhũn hoặc ngược lại, co cứng bất thường.

Dấu hiệu viêm màng não ở trẻ lớn hơn

• Đau đầu dữ dội, dai dẳng.

• Sốt cao đột ngột, kèm theo rét run.

• Cứng cổ, khó quay đầu hoặc cúi gập cổ.

• Nhạy cảm với ánh sáng, dễ bị chói mắt.

• Buồn nôn, nôn nhiều.

• Co giật, mất ý thức, hôn mê trong trường hợp nặng.

• Xuất hiện phát ban trên da (trong một số trường hợp nhiễm vi khuẩn não mô cầu).

Các dấu hiệu thần kinh điển hình

• Dấu hiệu Kernig: Trẻ không thể duỗi thẳng chân khi hông gập 90 độ.

• Dấu hiệu Brudzinski: Khi gập cổ, trẻ có xu hướng co chân lại.

• Trẻ gặp khó khăn khi chạm cằm vào ngực hoặc đầu gối.

Viêm màng não là bệnh lý nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để thăm khám ngay lập tức.

Nguyên nhân gây viêm màng não ở trẻ em

Có rất nhiều tác nhân gây bệnh viêm màng não ở trẻ em như do vi khuẩn, virus, nấm và một số bệnh lý khác. Trong đó, viêm màng não do vi khuẩn được đánh giá là nguy hiểm nhất vì có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Viêm màng não do vi khuẩn

Ở trẻ em, viêm màng não do vi khuẩn thường xảy ra khi trẻ mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm tai giữa, viêm xoang, hoặc gặp chấn thương dẫn đến rạn nứt hộp sọ. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể xuất hiện sau một số phẫu thuật liên quan đến não bộ.

Dưới đây là một số chủng vi khuẩn phổ biến gây viêm màng não ở trẻ:

• Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn): Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phế cầu khuẩn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi và cũng là tác nhân gây viêm phổi, nhiễm trùng huyết và viêm màng não. Dù có thể điều trị bằng kháng sinh nhưng tình trạng kháng thuốc đang khiến phương pháp này ngày càng kém hiệu quả, làm tăng nguy cơ biến chứng khi trẻ mắc bệnh.

• Neisseria meningitidis (vi khuẩn não mô cầu): Đây là một loại vi khuẩn có khả năng lây lan nhanh chóng qua tiếp xúc và có nguy cơ bùng phát thành dịch. Viêm màng não do não mô cầu có thể gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể như hệ thần kinh, hệ hô hấp, tim mạch, khớp và mắt. Đặc biệt, nếu bệnh tiến triển thành nhiễm trùng huyết tối cấp, nguy cơ tử vong của trẻ vẫn rất cao dù đã được điều trị kịp thời.

• Haemophilus influenzae typ B (Hib): Chủng vi khuẩn này lây qua đường hô hấp và chủ yếu gây bệnh ở trẻ từ 1 - 3 tuổi. Đây là độ tuổi dễ mắc bệnh nhất do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh và chưa có đủ kháng thể chống lại vi khuẩn.

• Listeria monocytogenes: Đây là loại vi khuẩn có trong thực phẩm chế biến sẵn, chưa qua tiệt trùng như phô mai và xúc xích. Đáng chú ý, vi khuẩn này có thể truyền từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai, gây nhiễm trùng nặng hoặc thậm chí dẫn đến thai chết lưu trong giai đoạn cuối thai kỳ.

Viêm màng não do virus

So với vi khuẩn, viêm màng não do virus thường ít nguy hiểm hơn. Một số loại virus có thể gây bệnh ở trẻ nhỏ như virus cúm, quai bị, herpes, enterovirus (lây qua đường tiêu hóa),... Dù bệnh do virus có diễn tiến nhẹ hơn nhưng nếu trẻ còn nhỏ, hệ miễn dịch kém hoặc có triệu chứng nghiêm trọng, cha mẹ vẫn nên đưa bé đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Viêm màng não do nấm

Nấm là một tác nhân gây viêm màng não mạn tính, với các triệu chứng kéo dài nhưng không có khả năng lây từ người sang người. Loại nấm thường gặp nhất là Cryptococcus, chủ yếu ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy giảm như bệnh nhân HIV/AIDS.

Các nguyên nhân khác

Ngoài vi khuẩn, virus và nấm, viêm màng não còn có thể do ký sinh trùng hoặc xuất phát từ các phản ứng hóa học, dị ứng thuốc. Ngoài ra, một số bệnh lý như u hạt, ung thư cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Cách điều trị viêm màng não ở trẻ em

Việc điều trị viêm màng não ở trẻ em cần dựa trên nhiều yếu tố như nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng, tình trạng sức khỏe hiện tại, bệnh lý nền cũng như các biến chứng có thể xảy ra. Phác đồ điều trị thường tuân theo các nguyên tắc sau:

• Xác định và điều trị nguyên nhân: Việc xác định nguyên nhân viêm màng não do vi khuẩn, virus hay nấm đóng vai trò quan trọng để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

• Kiểm soát áp lực nội sọ: Các loại thuốc chống phù não được sử dụng nhằm giảm phù nề mô não và hạn chế sự gia tăng áp lực trong hệ thống dịch não tủy.

• Điều trị triệu chứng: Bao gồm các biện pháp hạ sốt, giảm đau, kiểm soát tình trạng buồn nôn, nôn mửa để giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn.

• Bổ sung dinh dưỡng và cân bằng điện giải: Đảm bảo cung cấp đầy đủ nước, chất điện giải và dưỡng chất cần thiết để hỗ trợ quá trình hồi phục.

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ điều chỉnh phương pháp điều trị để đạt hiệu quả tốt nhất, giúp trẻ nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

Biện pháp phòng ngừa viêm màng não ở trẻ em

Để giảm nguy cơ mắc viêm màng não ở trẻ, phụ huynh cần chú ý thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả sau:

• Đảm bảo vệ sinh cá nhân cho trẻ, bao gồm việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.

• Tránh để trẻ dùng chung các vật dụng cá nhân với người khác nhằm hạn chế lây nhiễm.

• Khuyến khích trẻ rèn luyện thể dục, thể thao thường xuyên để nâng cao sức đề kháng.

• Xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

• Giữ nhà cửa luôn sạch sẽ, thông thoáng, giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn, virus.

• Cho trẻ ngủ trong màn để tránh bị muỗi đốt, phòng ngừa nguy cơ nhiễm bệnh từ côn trùng.

• Phụ nữ mang thai nên hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn hoặc chưa qua tiệt trùng để bảo vệ sức khỏe của mẹ và bé.

Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Tiêm vắc xin – Biện pháp phòng bệnh chủ động hiệu quả

Ngoài các biện pháp trên, tiêm phòng vắc xin là cách bảo vệ trẻ hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi viêm màng não. Theo khuyến cáo của các tổ chức y tế, trẻ cần được tiêm các loại vắc xin phòng ngừa bệnh ngay từ khi 2 tháng tuổi, bao gồm:

• Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp)/Infanrix Hexa (Bỉ): Phòng 6 bệnh gồm ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, viêm phổi & viêm màng não do vi khuẩn Hib.

• Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ), Synflorix (Bỉ), Pneumovax 23 (Mỹ): Phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa và nhiễm trùng huyết do phế cầu khuẩn.

• Vắc xin Menactra (Mỹ), VA-Mengoc-BC (Cuba): Phòng viêm màng não do não mô cầu khuẩn tuýp ACYW-135 và BC.

• Vắc xin Quimi-Hib (Cuba): Phòng viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib.

Các loại vắc xin này đã được kiểm chứng về tính an toàn và hiệu quả, được sử dụng rộng rãi trên thế giới. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phòng viêm màng não, nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất uy tín. Tất cả vắc xin đều được bảo quản trong hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP ở nhiệt độ 2 – 8 độ C nhằm đảm bảo chất lượng tối ưu.

Viêm màng não là căn bệnh nguy hiểm ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương, có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, phụ huynh cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa và theo dõi sức khỏe của trẻ. Khi thấy trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Hãy bảo vệ con bạn ngay hôm nay bằng cách tiêm vắc xin phòng viêm màng não để hướng tới một tương lai khỏe mạnh hơn. Nếu cần thêm thông tin hoặc muốn đặt lịch tiêm chủng, cha mẹ có thể liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu qua số Hotline 1800 6928 để được tư vấn chi tiết.