Viêm màng não do virus có nghiêm trọng không?

Tìm hiểu chung bệnh viêm màng não do virus

Não và tủy sống được bao phủ bởi ba lớp mô gọi là màng não. Khoang dưới nhện nằm giữa lớp giữa và lớp trong của màng não, chứa dịch não tủy (Cerebrospinal Fluid - CSF). Dịch này lấp đầy các khoảng trống bên trong não và tủy sống, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ, dưỡng chất và làm đệm cho hệ thần kinh trung ương.

Viêm màng não do virus là tình trạng viêm của màng não, khoang dưới nhện và dịch não tủy, chủ yếu do virus gây ra.

Bệnh có thể xảy ra do nhiều loại virus khác nhau, bao gồm Enterovirus (nguyên nhân phổ biến nhất), Herpes simplex virus (HSV), Varicella-zoster (gây giời leo), và Mumps (virus quai bị). Tuy nhiên, ngoài virus, viêm màng não còn có thể do các nguyên nhân khác như nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc nấm. Các loại vi khuẩn như meningococcus, pneumococcus và haemophilus influenzae là những tác nhân chính gây viêm màng não vi khuẩn, thường có triệu chứng nghiêm trọng hơn và yêu cầu điều trị kháng sinh kịp thời.

Viêm màng não do virus là một tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và mặc dù phần lớn các trường hợp do virus có thể hồi phục sau điều trị nhưng những bệnh nhân có hệ miễn dịch yếu hoặc trẻ em, người cao tuổi vẫn có nguy cơ gặp phải biến chứng nghiêm trọng.

Triệu chứng bệnh viêm màng não do virus

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm màng não do virus

Các triệu chứng ban đầu của viêm màng não do virus có thể khá giống với bệnh cảm cúm. Các triệu chứng này có thể phát triển nhanh chóng trong vài giờ hoặc vài ngày. Những dấu hiệu cơ bản mà người bệnh có thể gặp phải bao gồm:

• Sốt cao đột ngột;

• Cứng cổ, đau khi cố gắng hạ cằm xuống ngực;

• Đau đầu dữ dội, khác biệt với những cơn đau đầu thông thường;

• Đau cơ và mệt mỏi;

• Nhức đầu kèm buồn nôn hoặc nôn mửa;

• Lú lẫn hoặc cảm thấy khó tập trung;

• Co giật (trong trường hợp nghiêm trọng);

• Buồn ngủ hoặc khó thức dậy;

• Nhạy cảm với ánh sáng;

• Không thèm ăn hoặc khát;

• Phát ban trên da, đặc biệt khi viêm màng não do virus có liên quan đến một số virus như herpes simplex hoặc mumps.

Các triệu chứng cần lưu ý ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể có các triệu chứng viêm màng não do virus khác biệt hoặc khó nhận biết, bao gồm:

• Sốt cao;

• Khóc liên tục, khó dỗ;

• Buồn ngủ quá mức hoặc khó chịu;

• Khó thức dậy sau giấc ngủ;

• Không năng động hoặc chậm chạp;

• Không thức dậy để ăn hoặc bỏ bú;

• Bú kém hoặc từ chối ăn;

• Nôn mửa hoặc nôn ra nhiều;

• Phần trên đỉnh đầu của trẻ có chỗ phồng lên (với trẻ sơ sinh có thóp);

• Căng cứng cơ thể và cổ, khi bế hoặc di chuyển có thể gây khó chịu;

• Khó dỗ khi trẻ khóc, thậm chí trẻ có thể khóc nhiều hơn khi được bế.

Tác động của viêm màng não do virus đối với sức khỏe

Viêm màng não do virus thường gây ra các triệu chứng tương tự như bệnh sốt siêu vi, bao gồm sốt, đau đầu, cứng cổ và mệt mỏi. Mặc dù bệnh thường có thể tự khỏi mà không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh nhưng trong một số trường hợp, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, người già hoặc những người suy giảm miễn dịch, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc viêm màng não do virus

Nếu viêm màng não do virus kéo dài mà không được điều trị kịp thời, nguy cơ biến chứng nghiêm trọng sẽ gia tăng, đặc biệt là các tổn thương thần kinh. Các biến chứng có thể gây ra những vấn đề lâu dài về sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Những tổn thương thần kinh và các vấn đề khác có thể bao gồm:

• Mất thính lực: Virus có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh thính giác, dẫn đến mất thính lực một phần hoặc hoàn toàn.

• Khó nhớ: Tổn thương não có thể gây ra các vấn đề về trí nhớ, khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mới hoặc duy trì những ký ức đã có.

• Khuyết tật học tập: Trẻ em hoặc người trưởng thành có thể gặp khó khăn trong việc học hỏi, tiếp thu kiến thức mới và thực hiện các công việc học thuật.

• Tổn thương não: Viêm não có thể làm tổn thương các vùng não quan trọng, dẫn đến các vấn đề thần kinh như rối loạn hành vi, suy giảm trí tuệ hoặc mất khả năng kiểm soát cơ thể.

• Có vấn đề về dáng đi: Tổn thương hệ thần kinh trung ương có thể gây ra các vấn đề về vận động, làm mất cân bằng hoặc khó khăn trong việc di chuyển.

• Co giật: Viêm màng não kéo dài có thể gây ra các cơn co giật, đặc biệt là khi có sự xâm nhập của virus vào não.

• Suy thận: Một số biến chứng nghiêm trọng có thể gây tổn thương đến các cơ quan nội tạng như thận, dẫn đến suy thận.

• Sốc: Tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng có thể dẫn đến sốc, khi cơ thể không thể duy trì huyết áp và chức năng cơ thể bình thường.

• Tử vong: Trong những trường hợp cực kỳ nghiêm trọng, nếu bệnh không được điều trị kịp thời, viêm màng não do virus có thể dẫn đến tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào như sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ hoặc những dấu hiệu khác của viêm màng não do virus, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn kịp thời. Việc chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng, giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và giảm nguy cơ bệnh diễn tiến nặng. Điều trị kịp thời không chỉ giúp giảm thiểu tác động của bệnh mà còn hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng, bảo vệ sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bạn.

Nguyên nhân gây bệnh viêm màng não do virus

Viêm màng não do virus chủ yếu do Enterovirus (bao gồm echovirus và coxsackievirus) gây ra và thường xuất hiện nhiều vào cuối mùa hè và đầu mùa thu, khi các loại virus này hoạt động mạnh mẽ hơn trong môi trường.

Ngoài Enterovirus, viêm màng não do virus còn có thể do nhiều loại virus khác gây nên, bao gồm:

• Virus herpes simplex (HSV-2) gây viêm màng não ở cả người lớn và trẻ em.

• HIV có thể dẫn đến viêm màng não trong giai đoạn nhiễm trùng giai đoạn cuối.

• Virus quai bị thường gây viêm màng não khi nhiễm trùng trở nên nghiêm trọng.

• Virus West Nile được truyền qua muỗi có thể gây viêm màng não ở các vùng bị ảnh hưởng.

• Virus Varicella Zoster gây bệnh zona thần kinh có thể dẫn đến viêm màng não.

• Virus viêm não St. Louis và virus viêm não California đều là các loại virus được muỗi truyền và có thể gây viêm màng não.

• Virus Zika và virus Chikungunya, những virus được muỗi truyền cũng có khả năng gây viêm màng não và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh viêm màng não do virus

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm màng não do virus

Liệu pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm màng não do virus thường bao gồm các phương pháp sau:

Chụp CT hoặc MRI vùng đầu: Các phương pháp hình ảnh này giúp xác định các dấu hiệu sưng hoặc viêm trong não và tủy sống, xác định các tổn thương hoặc vùng bị ảnh hưởng. Chụp MRI đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện các tổn thương mô mềm, trong khi CT có thể hữu ích để nhanh chóng xác định các vấn đề nghiêm trọng như xuất huyết.

Chụp X-quang hoặc CT ngực và xoang: Trong trường hợp nghi ngờ rằng viêm màng não do virus có liên quan đến nhiễm trùng khác (Ví dụ: Nhiễm trùng hô hấp, viêm phổi hoặc nhiễm trùng xoang), bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang ngực hoặc CT ngực để kiểm tra tình trạng phổi và các cơ quan khác.

Chọc dò tủy sống và xét nghiệm PCR dịch não tủy: Đây là xét nghiệm quan trọng giúp chẩn đoán viêm màng não do virus. Chọc dò tủy sống (hay còn gọi là chọc dò tủy sống hoặc lumbar puncture) lấy mẫu dịch não tủy để xét nghiệm. PCR dịch não tủy giúp xác định loại virus gây bệnh, bao gồm Enterovirus, virus herpes simplex hoặc các virus khác.

Xét nghiệm kháng thể kháng virus: Xét nghiệm này giúp phát hiện các kháng thể trong máu hoặc dịch não tủy để xác định xem cơ thể đã tiếp xúc với một loại virus nào và mức độ đáp ứng miễn dịch. Đây là một phương pháp hỗ trợ để xác định virus gây bệnh.

Xét nghiệm máu và phân: Xét nghiệm máu giúp kiểm tra các dấu hiệu viêm, tình trạng điện giải, chức năng gan, thận và sức khỏe tổng quát của bệnh nhân. Xét nghiệm phân có thể được thực hiện nếu nghi ngờ virus gây viêm màng não có liên quan đến đường tiêu hóa hoặc nếu bệnh nhân có các triệu chứng tiêu hóa kèm theo.

Phương pháp điều trị viêm màng não do virus hiệu quả

Viêm màng não do virus không thể điều trị bằng thuốc kháng sinh vì nguyên nhân gây bệnh là do virus chứ không phải vi khuẩn. Hầu hết các trường hợp viêm màng não do virus sẽ tự khỏi trong vài tuần, tuy nhiên, người có hệ miễn dịch yếu (như trẻ nhỏ, người già, người suy giảm miễn dịch) có thể gặp phải biến chứng nghiêm trọng. Các phương pháp điều trị cho các trường hợp nhẹ của viêm màng não do virus bao gồm:

Nghỉ ngơi nhiều hơn.

Uống nhiều nước.

Dùng thuốc giảm đau không kê đơn: Các loại thuốc như paracetamol có thể giúp giảm đau đầu, sốt và các triệu chứng khác liên quan đến viêm màng não. Tuy nhiên, cần tránh sử dụng aspirin ở trẻ em vì có nguy cơ gây hội chứng Reye.

Thuốc corticosteroid: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc corticosteroid để giảm sưng não và kiểm soát viêm. Thuốc này thường được sử dụng trong các trường hợp viêm màng não do virus herpes simplex (HSV) hoặc virus Varicella zoster nhưng không áp dụng cho tất cả các loại viêm màng não.

Thuốc chống co giật: Nếu bệnh nhân có cơn động kinh do viêm màng não, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống co giật để kiểm soát các cơn này.

Thuốc kháng virus: Đối với một số loại virus, chẳng hạn như virus herpes simplex (HSV) hoặc Varicella zoster, bác sĩ có thể kê thuốc kháng virus như acyclovir để giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh và giúp tăng tốc quá trình hồi phục.

ARV trong trường hợp nhiễm HIV: Nếu bệnh nhân bị nhiễm HIV và mắc viêm màng não do virus, việc điều trị bằng thuốc ARV (thuốc kháng virus HIV) là cần thiết để kiểm soát nhiễm trùng HIV và cải thiện sức khỏe miễn dịch của bệnh nhân.

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh viêm màng não do virus

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm màng não do virus

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ: Đảm bảo bạn thực hiện đúng theo phác đồ điều trị và liều lượng mà bác sĩ đã kê để giúp bệnh phục hồi nhanh chóng và tránh các biến chứng.
• Suy nghĩ tích cực, lạc quan: Một tâm lý tích cực sẽ giúp tăng cường khả năng hồi phục của cơ thể. Hạn chế căng thẳng và lo âu để tạo môi trường lành mạnh cho sự phục hồi.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể xuất hiện bất kỳ bất thường nào trong quá trình điều trị, hoặc khi bệnh không thuyên giảm sau vài tuần. Điều này giúp phát hiện và điều trị kịp thời những vấn đề phát sinh.
• Tái khám theo lịch hẹn: Nếu bác sĩ yêu cầu tái khám, hãy tuân thủ để theo dõi tiến triển bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần.
• Nghỉ ngơi nhiều hơn, ngủ đủ giấc: Ngủ đủ giấc là yếu tố quan trọng giúp hệ thống miễn dịch hoạt động hiệu quả, từ đó giúp bạn phục hồi nhanh hơn và chống lại bệnh tật tốt hơn.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Các loại rau củ và trái cây giàu vitamin C như cam, quýt, ổi, kiwi, rau chân vịt, bông cải xanh, atiso... sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch và chống lại viêm nhiễm.
• Bổ sung thêm acid béo omega-3: Các loại cá như cá thu, cá hồi, cá tuyết... rất giàu omega-3, có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, giảm viêm và hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Uống thêm probiotic: Sử dụng thực phẩm bổ sung probiotic hoặc các thực phẩm lên men như sữa chua có thể hỗ trợ hoạt động của đường ruột, giúp cải thiện sự hấp thu chất dinh dưỡng và duy trì sức khỏe tiêu hóa. Điều này có thể giúp giảm bớt các triệu chứng liên quan đến tiêu hóa nếu có.

Phương pháp phòng ngừa viêm màng não do virus hiệu quả

Phương pháp phòng ngừa đặc hiệu:

Tiêm vắc xin là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh viêm màng não. Chi phí và thời gian dành cho việc tiêm vắc xin phòng bệnh thấp hơn rất nhiều so với chi phí điều trị khi bị nhiễm bệnh. Hơn nữa, vắc xin giúp ngăn ngừa các di chứng nghiêm trọng về thần kinh và vận động mà bệnh có thể gây ra.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp các loại vắc xin viêm màng não cho cả trẻ em và người lớn, bao gồm:

• Vắc xin Menactra (Mỹ): Phòng ngừa viêm màng não do não mô cầu khuẩn.

• Vắc xin Mengoc-BC (Cuba): Phòng ngừa viêm màng não do não mô cầu khuẩn nhóm B và C.

• Vắc xin Quimi-Hib (Cuba): Phòng ngừa bệnh viêm màng não do Hib (Haemophilus influenzae type B).

• Vắc xin Imojev (Pháp): Vắc xin phòng viêm màng não do virus Nhật Bản (viêm não Nhật Bản).

• Vắc xin Jevax (Việt Nam): Phòng ngừa viêm não Nhật Bản.

• Vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa, Hexaxim: Kết hợp nhiều vắc xin phòng bệnh cho trẻ từ 6 tuần tuổi.

Mặc dù hiện tại chưa có vắc xin cụ thể phòng viêm màng não do virus nói chung nhưng các vắc xin phòng ngừa những loại virus gây viêm màng não (như thủy đậu, quai bị, viêm não Nhật Bản, herpes) vẫn giúp giảm nguy cơ mắc các dạng viêm màng não do virus.

Toàn bộ vắc xin tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đều có nguồn gốc rõ ràng và được nhập khẩu chính hãng từ các hãng sản xuất uy tín trong và ngoài nước, đảm bảo chất lượng và hiệu quả tiêm phòng. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn về các loại vắc xin phòng bệnh viêm màng não, vui lòng liên hệ trực tiếp với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc gọi hotline miễn phí 1800 6928 để được hỗ trợ.

Phương pháp phòng ngừa không đặc hiệu:

Để phòng ngừa bệnh viêm màng não do virus và các bệnh nhiễm trùng liên quan, bạn có thể tham khảo một số gợi ý sau:

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay là một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa sự lây lan của virus, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi tiếp xúc với thú vật hoặc các bề mặt công cộng.

• Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Tránh sử dụng chung thức ăn, đồ uống, dụng cụ ăn uống, và bàn chải đánh răng với người khác để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

• Nghỉ ngơi đầy đủ và ngủ đủ giấc: Giấc ngủ là yếu tố quan trọng giúp cơ thể duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh.

Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn nhiều rau củ quả, thực phẩm giàu vitamin C và E, cũng như acid béo omega-3 từ cá để tăng cường sức đề kháng.

• Tập luyện thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và duy trì hệ miễn dịch mạnh mẽ.

• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi: Điều này giúp giảm nguy cơ phát tán các virus qua không khí và bảo vệ người xung quanh.

• Sử dụng màn hoặc thuốc chống muỗi: Nếu sống ở khu vực có dịch các bệnh lây qua muỗi (như virus Zika hoặc viêm não Nhật Bản), hãy sử dụng màn chống muỗi và thuốc xịt chống côn trùng để giảm nguy cơ lây nhiễm.

• Sử dụng biện pháp bảo vệ khi quan hệ tình dục: Sử dụng bao cao su giúp giảm nguy cơ nhiễm virus HSV (Herpes Simplex Virus) và HIV, những tác nhân có thể gây ra viêm màng não do virus.