Dấu hiệu quai bị: Làm sao biết bé bị quai bị?

Quai bị không phải là bệnh hiếm gặp ở trẻ nhỏ, tuy nhiên các triệu chứng ban đầu của bệnh thường dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, khiến nhiều phụ huynh chủ quan. Việc nhận biết sớm những dấu hiệu điển hình của quai bị sẽ giúp cha mẹ xử lý kịp thời, hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian điều trị cho trẻ. Vậy dấu hiệu quai bị ở trẻ là gì và cách nhận biết ra sao?

Dấu hiệu quai bị: Làm sao biết bé bị quai bị?

Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ Paramyxovirus gây ra, chủ yếu tấn công vào tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai nằm ở phía trước tai. Virus này có thể lây lan nhanh chóng qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc trò chuyện. Đáng chú ý, virus quai bị có thể sống ngoài môi trường trong thời gian khá dài từ 30 đến 60 ngày ở nhiệt độ 15 – 20°C và thậm chí lên đến 1 – 2 năm nếu ở nhiệt độ -25 đến -70°C.

Bệnh thường bùng phát vào mùa thu – đông, nhất là ở những nơi tập trung đông trẻ em như trường học, nhà trẻ, tạo điều kiện cho virus phát tán và lây lan nhanh chóng. Hầu hết các ca bệnh ở trẻ em đều diễn tiến lành tính và có thể hồi phục hoàn toàn sau 1 – 2 tuần nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là viêm tinh hoàn ở bé trai, có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này.

Bệnh quai bị ở trẻ thường diễn ra qua 4 giai đoạn điển hình:

• Giai đoạn ủ bệnh (12 – 24 ngày): Đây là giai đoạn virus đã bắt đầu nhân lên trong cơ thể nhưng chưa có triệu chứng rõ ràng. Trẻ vẫn sinh hoạt bình thường, tuy nhiên lại là nguồn lây bệnh tiềm tàng do virus đã có mặt trong dịch tiết hô hấp.
• Giai đoạn khởi phát: Trẻ bắt đầu có biểu hiện mệt mỏi, uể oải, hay cáu gắt. Sau đó sốt cao trên 38°C kéo dài vài ngày kèm theo đau đầu, nhức mỏi người, chán ăn, đau vùng tai và khớp.
• Giai đoạn toàn phát: Tuyến mang tai sưng to, có thể ở một hoặc cả hai bên, không đối xứng. Vùng sưng căng bóng, nóng, đau khi nhai hoặc nuốt. Mặt trẻ có thể bị biến dạng nhẹ, cổ bạnh, cằm xệ. Trẻ thường biếng ăn, đau họng và mệt mỏi rõ rệt.
• Giai đoạn lui bệnh: Sau khoảng 7 – 10 ngày, nếu không có biến chứng, các triệu chứng sẽ giảm dần. Tuyến mang tai xẹp xuống, hết đau, trẻ ăn uống và sinh hoạt trở lại bình thường.

Hướng dẫn điều trị bệnh quai bị ở trẻ nhỏ đúng cách và hiệu quả

Hiện nay, bệnh quai bị ở trẻ nhỏ vẫn chưa có thuốc đặc trị đặc hiệu. Do bệnh do virus thuộc nhóm Paramyxovirus gây ra, nên việc sử dụng kháng sinh không mang lại hiệu quả, trừ khi có tình trạng bội nhiễm vi khuẩn kèm theo. Chính vì thế, điều trị quai bị ở trẻ chủ yếu tập trung vào việc làm giảm triệu chứng, nâng cao sức đề kháng và chăm sóc hỗ trợ để cơ thể tự phục hồi.

Khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc quai bị như sưng đau tuyến mang tai, sốt cao, mệt mỏi, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán chính xác. Từ đó, bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp chăm sóc phù hợp với tình trạng sức khỏe, độ tuổi và mức độ bệnh của trẻ.

Trong giai đoạn trẻ bị sốt cao hoặc đau nhức tuyến nước bọt, cha mẹ có thể giúp trẻ hạ sốt bằng cách chườm ấm ở trán, nách, bẹn. Ngoài ra, theo hướng dẫn của bác sĩ, có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt, giảm đau như acetaminophen hoặc ibuprofen. Lưu ý, không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định từ chuyên gia y tế.

Do sốt khiến trẻ mất nước nhiều, phụ huynh nên chú ý bổ sung đủ nước cho trẻ. Ngoài nước lọc, có thể cho bé uống thêm nước ép trái cây tươi, sữa, hoặc dung dịch bù điện giải oresol để giúp cơ thể nhanh hồi phục. Tuy nhiên, cần sử dụng oresol đúng liều lượng, tránh lạm dụng gây mất cân bằng điện giải.

Vệ sinh răng miệng và mũi họng cũng là bước quan trọng giúp phòng ngừa sự phát triển thêm của virus. Mỗi ngày, cha mẹ nên cho trẻ súc miệng và rửa mũi bằng nước muối sinh lý an toàn.

Về chế độ ăn uống, nên ưu tiên các món ăn mềm, lỏng như cháo, súp, canh để trẻ dễ nuốt và giảm đau khi nhai. Đồng thời, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng như protein, vitamin và khoáng chất để tăng cường miễn dịch cho bé.

Trong thời gian bị bệnh, trẻ cần được nghỉ ngơi tuyệt đối, tránh hoạt động gắng sức. Với bé trai, đặc biệt không nên chạy nhảy mạnh vì có thể làm tăng nguy cơ biến chứng viêm tinh hoàn, có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này.

Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu đau tức tinh hoàn, sưng đỏ hoặc bé gái có biểu hiện đau bụng dưới nghi do viêm buồng trứng, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được điều trị kịp thời.

Thông thường, bệnh quai bị ở trẻ sẽ thuyên giảm trong vòng 10 - 12 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Sau đó, tuyến nước bọt sẽ hết sưng đau, sức khỏe trẻ dần hồi phục. Tuy nhiên, vì mỗi bên tuyến có thời điểm sưng khác nhau nên tình trạng sưng cũng sẽ giảm không đồng đều – bên này xẹp trước, bên kia xẹp sau là điều hoàn toàn bình thường.

Biện pháp phòng ngừa bệnh quai bị ở trẻ

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, dễ lây lan qua đường hô hấp và tiếp xúc gần. Đối với trẻ nhỏ, đây là căn bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phòng ngừa đúng cách. Hiện nay, cách hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh quai bị là tiêm vắc xin phòng ngừa sởi, quai bị và rubella.

Hiện chưa có loại vắc xin chỉ dành riêng cho quai bị, nhưng vắc xin sởi, quai bị và rubella đã được Bộ Y tế khuyến cáo sử dụng rộng rãi, với khả năng giúp trẻ đạt miễn dịch với virus quai bị lên đến 95% sau khi tiêm đủ 2 liều. Việc tiêm chủng đúng lịch là vô cùng quan trọng để giúp trẻ tạo được hàng rào bảo vệ vững chắc từ sớm.

Ngoài việc tiêm phòng, cha mẹ cũng cần kết hợp thực hiện các biện pháp vệ sinh và phòng ngừa lây nhiễm hằng ngày để bảo vệ trẻ tốt hơn. Virus quai bị có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ trên 56°C, dưới ánh sáng mặt trời, tia cực tím và các chất sát khuẩn thông thường. Vì vậy, cần duy trì môi trường sống sạch sẽ và an toàn cho trẻ.

Một số thói quen giúp phòng ngừa quai bị hiệu quả:

• Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách bằng xà phòng diệt khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;
• Vệ sinh, khử trùng đồ chơi và vật dụng cá nhân của trẻ thường xuyên;
• Tránh cho trẻ tiếp xúc gần với người đang nghi ngờ hoặc đã mắc bệnh quai bị;
• Không dùng chung các vật dụng cá nhân như ly, muỗng, khăn mặt... để ngăn chặn lây nhiễm chéo;
• Nhắc nhở trẻ tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng để hạn chế virus xâm nhập vào cơ thể;
• Tắm rửa, giữ vệ sinh thân thể cho trẻ hằng ngày.

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Vì vậy, cha mẹ nên chủ động đưa trẻ đi tiêm phòng đầy đủ và xây dựng môi trường sống lành mạnh, giúp trẻ lớn lên khỏe mạnh và an toàn trước nguy cơ mắc bệnh quai bị. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp các loại vắc xin sởi, quai bị và rubella chính hãng, đã qua kiểm định chất lượng, được nhập khẩu từ các nhà sản xuất uy tín. Các vắc xin này luôn được bảo quản đúng quy trình, bảo đảm hiệu quả phòng bệnh cao nhất cho người tiêm. Trung tâm có đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, được đào tạo bài bản về các phương pháp tiêm chủng an toàn và hiệu quả. Các bác sĩ sẽ tư vấn kỹ lưỡng trước và sau khi tiêm, giúp người dân hiểu rõ về vắc xin mình đang tiêm và những lưu ý cần thiết.