Chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn: Nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp hỗ trợ tại nhà

Theo các chuyên gia hô hấp, ho mạn tính (kéo dài trên 3 tuần) chiếm khoảng 10 - 20% số ca khám tại các chuyên khoa tai mũi họng và nội hô hấp. Ở người lớn, tình trạng này thường bị bỏ qua hoặc điều trị sai cách, dẫn đến dai dẳng, tái phát hoặc thậm chí biến chứng nguy hiểm. Việc hiểu rõ nguyên nhân, phân loại triệu chứng và áp dụng các phương pháp để chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn theo cơ chế gốc là yếu tố then chốt để đạt hiệu quả lâu dài. 

Những nguyên nhân phổ biến khiến người lớn ho kéo dài không dứt

Ho kéo dài nhiều tuần không chỉ gây mệt mỏi, mất ngủ mà còn tiềm ẩn những bệnh lý mạn tính ở đường hô hấp hoặc tiêu hóa. Việc chữa ho lâu ngày ở người lớn muốn đạt hiệu quả bền vững cần bắt đầu từ việc xác định đúng nguyên nhân gốc. Dưới đây là 4 nhóm nguyên nhân phổ biến thường gặp ở người trưởng thành:

Trào ngược dạ dày - thực quản (GERD)

Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ho kéo dài ở người lớn, đặc biệt là ở độ tuổi trung niên trở lên. Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản và tiếp xúc với niêm mạc họng, nó gây kích thích vùng hầu họng và dẫn đến những cơn ho khan kéo dài, thường xuất hiện nhiều hơn vào ban đêm hoặc sau khi ăn no. Người bệnh thường đi kèm các triệu chứng như ợ nóng, cảm giác nóng rát vùng ngực, đắng miệng hoặc buồn nôn nhẹ. Việc không nhận diện đúng nguyên nhân này dễ khiến quá trình chữa ho lâu ngày ở người lớn trở nên kém hiệu quả do điều trị sai hướng.

Viêm mũi xoang mạn tính và hội chứng chảy dịch mũi sau

Tình trạng viêm mũi xoang kéo dài khiến dịch nhầy từ xoang chảy xuống thành sau họng (gọi là hội chứng chảy dịch sau mũi), gây kích ứng và ho liên tục, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi người bệnh nằm nghiêng. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm nghẹt mũi, hắt hơi, đau vùng mặt (xoang trán, xoang hàm) và cảm giác vướng trong cổ họng. Ở những người có cơ địa dị ứng hoặc từng mắc viêm xoang mạn tính, nguy cơ ho do nguyên nhân này sẽ cao hơn và cần được điều trị kết hợp giữa tai mũi họng và hô hấp để cải thiện triệt để.

Hen phế quản thể ho và viêm phế quản mạn tính

Ho kéo dài cũng có thể là biểu hiện duy nhất của hen suyễn thể ho - một dạng hen không điển hình, không kèm tiếng khò khè hay khó thở rõ rệt. Người bệnh thường ho nhiều khi thay đổi thời tiết, tiếp xúc với bụi, khói thuốc hoặc chất gây kích ứng đường thở. Ngoài ra, viêm phế quản mạn - đặc biệt phổ biến ở người hút thuốc lâu năm hoặc sống trong môi trường ô nhiễm - cũng là nguyên nhân phổ biến gây ho có đờm dai dẳng. Việc chẩn đoán nhầm sang cảm lạnh hoặc viêm họng đơn thuần có thể khiến quá trình chữa ho lâu ngày ở người lớn kéo dài không cần thiết và dễ tái phát.

Tác dụng phụ của một số loại thuốc điều trị

Không ít trường hợp ho kéo dài bắt nguồn từ tác dụng phụ của thuốc, đặc biệt là nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp như ức chế men chuyển (ví dụ: captopril, enalapril). Khoảng 5 - 20% bệnh nhân dùng các thuốc này có thể xuất hiện ho khan không rõ nguyên nhân, thường không kèm theo các dấu hiệu nhiễm trùng. Nếu ho xuất hiện sau khi bắt đầu dùng thuốc và không có nguyên nhân hô hấp rõ ràng, bác sĩ có thể cân nhắc đổi sang nhóm thuốc khác như chẹn thụ thể angiotensin (losartan) để cải thiện tình trạng.

Cách chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn theo từng nguyên nhân cụ thể

Việc lựa chọn phương pháp điều trị cần dựa trên nguyên nhân chính gây ho. Điều này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn tăng hiệu quả của các phương pháp chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn một cách toàn diện và bền vững. Dưới đây là các hướng điều trị phù hợp theo từng nhóm nguyên nhân:

Điều trị ho lâu ngày do trào ngược dạ dày - thực quản

Ở người lớn, ho do trào ngược thường không đáp ứng với các loại thuốc giảm ho thông thường. Do đó, việc kiểm soát axit dạ dày và cải thiện lối sống là chìa khóa để điều trị hiệu quả.

• Dùng thuốc kháng axit: Các thuốc ức chế bơm proton (PPI) như omeprazole, esomeprazole, pantoprazole giúp làm giảm sản xuất axit và làm dịu tổn thương niêm mạc thực quản.
• Điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt: Không ăn tối muộn, cần cách giờ ngủ ít nhất 2 - 3 tiếng. Kê cao đầu giường từ 15 - 20 cm để hạn chế trào ngược vào ban đêm. Hạn chế thực phẩm kích thích trào ngược như cà phê, socola, thực phẩm nhiều dầu mỡ, rượu bia, thức ăn chua cay.
• Hỗ trợ tại nhà: Uống nước ấm sau bữa ăn, chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giảm áp lực dạ dày và phòng trào ngược.

Nếu nguyên nhân ho kéo dài đến từ trào ngược, việc chữa ho cần kết hợp chặt chẽ giữa thuốc và thay đổi lối sống mới đạt được hiệu quả lâu dài.

Điều trị ho do viêm mũi xoang và hội chứng chảy dịch mũi sau

Ho xuất phát từ mũi xoang thường kéo dài và kèm theo nhiều biểu hiện tại vùng mũi - họng. Việc làm sạch xoang, giảm viêm và kiểm soát dị ứng là các bước quan trọng.

• Vệ sinh mũi xoang hằng ngày: Sử dụng nước muối sinh lý 0.9% để rửa mũi 2 - 3 lần/ngày, giúp làm loãng và loại bỏ dịch nhầy, hạn chế tình trạng chảy dịch sau.
• Thuốc điều trị phối hợp: Thuốc kháng histamin (như loratadine, cetirizine) giúp giảm ngứa mũi và tiết dịch. Thuốc kháng viêm hoặc corticoid dạng xịt (như mometasone) có thể được chỉ định trong viêm xoang mạn.
• Can thiệp ngoại khoa khi cần: Nếu có tắc nghẽn nghiêm trọng tại xoang mũi hoặc polyp mũi, bác sĩ có thể chỉ định nội soi xoang để điều trị triệt để.

Để chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn có nguyên nhân từ xoang, điều quan trọng là điều trị toàn diện cả phần mũi xoang và vùng hầu họng bị ảnh hưởng.

Điều trị ho do hen suyễn hoặc viêm phế quản mạn tính

Các bệnh lý đường hô hấp dưới thường gây ho dai dẳng kèm theo các dấu hiệu khó thở nhẹ, tức ngực hoặc ho có đờm. Điều trị cần tập trung kiểm soát phản ứng viêm và cải thiện chức năng hô hấp.

• Thuốc điều trị theo phác đồ: Thuốc giãn phế quản như salbutamol, formoterol giúp giảm co thắt đường thở, cải thiện thông khí. Corticosteroid dạng hít như budesonide, fluticasone có tác dụng kháng viêm mạnh, giảm tái phát.
• Thay đổi môi trường sống và làm việc: Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích ứng như khói thuốc, bụi mịn, hóa chất tẩy rửa. Nếu người bệnh hút thuốc, cần ngưng hoàn toàn để cải thiện triệu chứng và tránh biến chứng hô hấp mạn.
• Tập luyện phục hồi hô hấp: Tập hít sâu, thở bụng hoặc các bài tập phục hồi chức năng phổi dưới hướng dẫn giúp tăng dung tích phổi và giảm tình trạng khó thở.

Trong những trường hợp này, việc chữa ho lâu ngày ở người lớn không đơn thuần là cắt cơn ho, mà là quản lý bệnh hô hấp mạn tính lâu dài, ổn định và theo dõi định kỳ.

Điều trị ho do tác dụng phụ của thuốc

Nhiều người lớn tuổi đang dùng thuốc điều trị huyết áp hoặc bệnh lý mạn tính khác mà không biết rằng chính thuốc có thể là nguyên nhân gây ho kéo dài.

• Xác định thuốc nghi ngờ gây ho: Nhóm thuốc ức chế men chuyển (ACEI) như captopril, enalapril là nguyên nhân phổ biến gây ho khan không rõ lý do ở 5 - 20% bệnh nhân.
• Thay đổi thuốc dưới hướng dẫn y tế: Bác sĩ có thể chuyển sang nhóm thuốc khác như losartan, valsartan (nhóm ARB), vốn ít gây ho hơn.
• Theo dõi đáp ứng sau thay đổi: Sau khi ngừng thuốc nghi ngờ gây ho, cần theo dõi từ 1 - 2 tuần để đánh giá sự cải thiện. Nếu ho giảm rõ, có thể xác định nguyên nhân là do thuốc.

Với nhóm bệnh nhân này, viêc chữa ho không thể bỏ qua bước rà soát kỹ danh sách thuốc đang dùng và trao đổi với bác sĩ điều trị.

Chữa ho lâu ngày không khỏi cho người lớn cần lưu ý gì?

Để chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn, cần tiếp cận một cách toàn diện:

• Xác định nguyên nhân: Ho có thể do viêm mạn tính, trào ngược dạ dày, dị ứng hay tác nhân môi trường... Việc chẩn đoán đúng là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả.
• Tránh lạm dụng thuốc ức chế ho: Các thuốc như codein có thể che giấu triệu chứng của các bệnh lý nghiêm trọng như lao phổi hoặc ung thư phổi.
• Kết hợp điều trị triệu chứng và nguyên nhân: Ngoài việc giảm ho, cần xử lý bệnh lý nền để ngăn tái phát.
• Các giải pháp cụ thể: Điều chỉnh môi trường sống, sử dụng thuốc theo chỉ định và áp dụng mẹo hỗ trợ tại nhà như uống nước ấm, ngậm gừng mật ong.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà giúp cải thiện tình trạng ho lâu ngày ở người lớn

Bên cạnh điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, việc áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn. Những thay đổi nhỏ trong lối sống và môi trường có thể giúp giảm tần suất cơn ho, hỗ trợ phục hồi niêm mạc hô hấp và ngăn ngừa tái phát.

• Uống đủ nước ấm mỗi ngày: Duy trì thói quen uống từ 1.5 đến 2 lít nước ấm mỗi ngày có thể giúp làm loãng đờm, giữ ẩm cho cổ họng và làm dịu cảm giác ngứa rát. Đặc biệt vào buổi sáng, uống nước ấm giúp làm sạch nhẹ nhàng đường hô hấp sau một đêm dài, từ đó góp phần cải thiện tình trạng ho kéo dài. Đây là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả hỗ trợ tích cực trong điều trị các trường hợp ho mạn tính ở người lớn.
• Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố kích ứng: Trong quá trình chữa trị, việc kiểm soát môi trường sống là rất quan trọng. Khói thuốc lá, bụi bẩn, hóa chất công nghiệp, hoặc nấm mốc trong không khí đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng ho khan kéo dài. Người bệnh nên đeo khẩu trang khi ra ngoài, giữ nhà cửa sạch sẽ và thông thoáng. Với những người sống tại khu vực ô nhiễm, việc sử dụng máy lọc không khí cũng là một giải pháp hữu ích..
• Áp dụng mẹo dân gian giảm ho tại nhà: Một số phương pháp dân gian có thể giúp hỗ trợ điều trị và cải thiện triệu chứng ho mạn tính một cách an toàn. Ngậm gừng tươi, uống nước gừng mật ong, hoặc sử dụng chanh muối là những cách phổ biến giúp làm dịu họng, giảm kích ứng và hỗ trợ kháng khuẩn tự nhiên. Mặc dù không thay thế thuốc điều trị, nhưng các mẹo này vẫn là phần bổ sung hữu ích trong quá trình thực hiện các phương pháp để chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn, nhất là trong giai đoạn phục hồi.
• Thiết lập lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống phù hợp: Một cơ thể khỏe mạnh sẽ có khả năng phục hồi và chống lại bệnh tật tốt hơn. Do đó, người bị ho kéo dài nên chú ý đến giấc ngủ, ăn uống đủ chất và tránh căng thẳng tâm lý. Các món ăn mềm, ấm, dễ tiêu hóa nên được ưu tiên. Bên cạnh đó, tránh xa thực phẩm cay nóng, đồ uống có cồn, cà phê hoặc thức ăn gây trào ngược sẽ giúp giảm nguy cơ tái phát ho. Việc điều chỉnh lối sống không chỉ hỗ trợ kiểm soát triệu chứng mà còn giúp ngăn ngừa ho kéo dài trở thành mãn tính.
• Tập luyện thể chất để tăng cường chức năng hô hấp: Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày như đi bộ, tập thở bụng hoặc yoga không chỉ giúp cải thiện chức năng phổi mà còn làm giảm căng thẳng - một yếu tố góp phần làm nặng thêm tình trạng ho. Những người mắc ho mạn tính, đặc biệt là do viêm phế quản hoặc hen, nên duy trì vận động phù hợp để hỗ trợ quá trình chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn một cách bền vững và an toàn.

Chữa ho lâu ngày không khỏi ở người lớn đòi hỏi sự kiên nhẫn và cách tiếp cận đúng đắn, tập trung vào nguyên nhân gốc rễ thay vì chỉ giảm triệu chứng tạm thời. Các biện pháp như điều chỉnh lối sống, sử dụng thuốc theo chỉ định và áp dụng mẹo dân gian (gừng, mật ong, nước muối) có thể cải thiện tình trạng ho mạn tính hiệu quả. Tuy nhiên, nếu ho kéo dài quá 2 - 3 tuần, kèm sốt, khó thở hoặc các dấu hiệu bất thường, cần thăm khám sớm để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng. Với sự chăm sóc đúng cách, bạn sẽ nhanh chóng lấy lại sức khỏe và chất lượng cuộc sống.