Cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà an toàn và hiệu quả cho trẻ nhỏ

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt dễ bùng phát vào mùa hè - thu. Hầu hết các ca mắc bệnh đều ở thể nhẹ, có thể chăm sóc tại nhà mà không cần nhập viện. Tuy nhiên, việc điều trị đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não hay phù phổi cấp. Vậy cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà như thế nào cho đúng? Cần lưu ý những gì để giúp trẻ mau hồi phục và tránh lây lan?

Cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà an toàn và hiệu quả

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính, chủ yếu do virus Coxsackie A16 hoặc Enterovirus 71 (EV71) gây ra. Phần lớn các trường hợp mắc bệnh đều ở thể nhẹ, có thể tự hồi phục sau 7 - 10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách tại nhà. Tuy nhiên, điều trị tại nhà đòi hỏi sự hiểu biết và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc y khoa để đảm bảo an toàn và phòng tránh biến chứng.

• Hạ sốt đúng cách: Trẻ bị tay chân miệng thường sốt nhẹ đến vừa. Cha mẹ có thể dùng paracetamol theo liều khuyến cáo: 10 - 15mg/kg cân nặng mỗi 4 - 6 giờ, không quá 4 lần/ngày. Ba mẹ không nên tự ý dùng aspirin hoặc ibuprofen ở trẻ nhỏ vì có thể gây tác dụng phụ không mong muốn.
• Vệ sinh miệng và da tổn thương: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ để rửa vùng miệng, giúp làm dịu và sát trùng vết loét. Tránh dùng các loại thuốc bôi miệng có chứa corticosteroid hoặc thuốc sát khuẩn nồng độ cao nếu không có chỉ định. Đồng thời, ba mẹ cần vệ sinh nhẹ nhàng các nốt ban trên tay, chân, mông của trẻ bằng nước ấm, không chọc vỡ bọng nước.
• Bổ sung nước và điện giải: Do trẻ thường biếng ăn, đau miệng, cha mẹ cần chú ý cho trẻ uống nước thường xuyên và chia nhỏ từng lần. Có thể dùng ORS (Oresol) pha đúng liều lượng để bù nước nếu trẻ sốt cao, tiêu chảy hoặc nôn nhiều.
• Nghỉ ngơi và theo dõi sát: Trẻ cần được nghỉ ngơi hoàn toàn, tránh tiếp xúc với người khác để ngăn lây lan. Theo dõi sát các dấu hiệu chuyển nặng như giật mình liên tục, sốt >39°C, thở nhanh, run tay chân, lừ đừ.

Nếu các triệu chứng không giảm sau 3 ngày điều trị tại nhà hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đi khám ngay.

Những sai lầm phổ biến khi tự điều trị tay chân miệng tại nhà

Hiểu đúng để chăm sóc đúng là yếu tố tiên quyết trong cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà. Tuy nhiên, không ít phụ huynh vì thiếu kiến thức y khoa hoặc chủ quan mà áp dụng các phương pháp phản khoa học, khiến bệnh của trẻ không thuyên giảm mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nặng nề. Dưới đây là những sai lầm điển hình cần tuyệt đối tránh khi chăm sóc trẻ tại nhà:

• Tự ý dùng kháng sinh: Tay chân miệng do virus gây ra nên kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng. Việc lạm dụng kháng sinh dễ dẫn đến loạn khuẩn đường ruột, tăng nguy cơ kháng thuốc và gây hại gan, thận.
• Chỉ tập trung hạ sốt mà bỏ qua dấu hiệu thần kinh nguy hiểm: Nhiều cha mẹ quá tập trung vào việc hạ sốt mà bỏ qua các dấu hiệu thần kinh như ngủ gà, co giật nhẹ, giật mình bất thường. Đây là những triệu chứng báo hiệu biến chứng thần kinh nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn viêm não, phù phổi cấp.
• Dùng thuốc bôi không phù hợp: Trong quá trình áp dụng cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà, nhiều người vì nóng lòng mà sử dụng các loại thuốc bôi ngoài da hoặc gel bôi miệng không rõ nguồn gốc, chứa hoạt chất mạnh. Điều này không những không giúp làm dịu vết loét mà còn có thể gây kích ứng niêm mạc, khiến tổn thương nghiêm trọng hơn hoặc gây bội nhiễm.
• Bỏ qua yếu tố dinh dưỡng và vệ sinh cá nhân: Khi trẻ bị loét miệng, việc cho ăn các thực phẩm cứng, cay, nóng chỉ khiến đau tăng lên, trẻ bỏ ăn, dẫn đến thiếu dinh dưỡng và mất sức. Bên cạnh đó, nếu không vệ sinh tay chân, đồ dùng, đồ chơi sạch sẽ thì nguy cơ lây chéo hoặc tái nhiễm là rất cao.
• Thiếu theo dõi sát sao trong quá trình điều trị tại nhà: Cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà đòi hỏi sự theo dõi liên tục. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh cho rằng trẻ đã ăn uống bình thường, hạ sốt là đã khỏi bệnh, từ đó lơ là chăm sóc. Trong thực tế, các biến chứng thường xuất hiện vào ngày thứ 2 đến thứ 5 kể từ khi khởi phát triệu chứng, do đó cần quan sát kỹ từng biểu hiện của trẻ trong suốt quá trình hồi phục.

Cách chăm sóc, vệ sinh giúp ngăn lây lan và tái nhiễm bệnh

Tay chân miệng lây qua đường tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua tay bẩn, đồ dùng chung, giọt bắn. Việc chăm sóc và vệ sinh đúng cách không chỉ giúp trẻ nhanh khỏi mà còn ngăn lây lan trong cộng đồng.

Cách ly trẻ đúng thời điểm, đúng cách

Trẻ cần được nghỉ học và cách ly tại nhà ít nhất 7 - 10 ngày, tính từ thời điểm khởi phát triệu chứng đầu tiên. Trong thời gian này, không cho trẻ tiếp xúc gần với người khác, đặc biệt là trẻ em, người già, người có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch. Người chăm sóc nên đeo khẩu trang, rửa tay trước và sau khi tiếp xúc với trẻ, thay tã hoặc xử lý chất thải. Việc cách ly đúng cách sẽ giúp ngăn chặn nguy cơ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt trong các môi trường tập thể như trường học, nhà trẻ, khu dân cư.

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống hằng ngày

Một trong những nguyên tắc quan trọng trong cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà là duy trì môi trường sống sạch sẽ, khử khuẩn thường xuyên để loại bỏ mầm bệnh tồn tại trên bề mặt vật dụng.

• Rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn cho cả trẻ và người chăm sóc ít nhất 6 lần/ngày: Trước khi ăn, sau khi thay tã, sau khi chạm vào vùng da tổn thương hoặc dịch tiết của trẻ.
• Lau sàn nhà, tay nắm cửa, bồn rửa, đồ chơi và bề mặt tiếp xúc bằng dung dịch chứa Clo (chloramin B 0,5%) hoặc các dung dịch sát khuẩn được Bộ Y tế khuyến cáo.
• Tách riêng đồ dùng cá nhân như chén, muỗng, ly uống nước, khăn mặt của trẻ bệnh. Sau khi dùng nên tráng qua nước nóng hoặc ngâm dung dịch tiệt trùng.
• Giặt quần áo, ga giường, khăn lau bằng nước ấm và phơi dưới nắng.

Vệ sinh vùng miệng, họng và da tổn thương của trẻ

Do đặc thù của bệnh là gây loét miệng và phỏng nước trên da, nên việc vệ sinh đúng cách sẽ giúp phòng bội nhiễm và hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh hơn.

• Rửa miệng bằng nước muối sinh lý (0,9%) 2 - 3 lần/ngày, đặc biệt sau khi ăn hoặc trước khi đi ngủ để giảm viêm, kháng khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc bị tổn thương.
• Vùng da bị phỏng nước cần được rửa nhẹ bằng nước ấm sạch, không chà mạnh, không tự ý chọc vỡ các bóng nước để tránh nhiễm trùng.

Vệ sinh da - miệng - họng đúng cách sẽ giúp làm dịu cơn đau, hạn chế vi khuẩn bội nhiễm và hỗ trợ cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà đạt hiệu quả tối ưu.

Tăng cường thông thoáng và khử khuẩn không khí trong phòng

Ba mẹ cần mở cửa sổ vào ban ngày để luân chuyển không khí, giảm ẩm mốc và virus tồn lưu trong không gian kín. Đồng thời, hạn chế bật máy lạnh ở nhiệt độ quá thấp, nên giữ nhiệt độ phòng từ 26 - 28°C và đảm bảo đủ độ ẩm (50 - 60%).

Những dấu hiệu cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay?

Mặc dù phần lớn trẻ mắc bệnh tay chân miệng có thể điều trị tại nhà, nhưng nếu phát hiện các dấu hiệu cảnh báo biến chứng, cần đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Dấu hiệu thần kinh:

• Giật mình liên tục, co giật, run tay chân;
• Lừ đừ, ngủ nhiều bất thường, khó đánh thức;
• Trẻ nhỏ quấy khóc dai dẳng, không dỗ được.

Dấu hiệu hô hấp:

• Thở nhanh, thở rít, tím tái quanh môi;
• Khó thở, mệt khi vận động nhẹ.

Dấu hiệu tuần hoàn:

• Tay chân lạnh, nổi vân tím;
• Mạch yếu, huyết áp thấp;
• Đổ mồ hôi lạnh, da nhợt nhạt.

Sốt cao không đáp ứng thuốc:

• Sốt ≥ 39°C kéo dài trên 2 ngày;
• Không hạ nhiệt dù đã uống thuốc hạ sốt đúng liều.

Bệnh tay chân miệng tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được chăm sóc đúng cách. Việc áp dụng cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà như vệ sinh, dinh dưỡng hợp lý và theo dõi triệu chứng sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục. Việc phát hiện sớm, xử lý đúng cách và chăm sóc toàn diện sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh, đồng thời giảm thiểu nguy cơ lây lan ra cộng đồng. Nếu bạn nhận thấy trẻ có dấu hiệu bất thường, đừng ngần ngại liên hệ bác sĩ để được tư vấn và điều trị bệnh kịp thời.