Các bệnh về gan: Nguyên nhân, dấu hiệu và biện pháp bảo vệ sức khỏe

Trong bối cảnh ngày càng nhiều người bị ảnh hưởng bởi các bệnh gan, từ viêm gan virus đến xơ gan, ung thư gan, vì vậy việc hiểu rõ thông tin về bệnh gan trở nên rất thiết yếu. Ở Việt Nam, gánh nặng do viêm gan và bệnh gan mạn tính khá lớn. Nếu không được phát hiện sớm, những bệnh này có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như suy gan hoặc ung thư. Việc trang bị kiến thức cơ bản về các bệnh về gan giúp mỗi người chủ động hơn trong việc phòng ngừa, tầm soát và bảo vệ sức khỏe bản thân.

Tổng quan về các bệnh về gan 

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng quan trọng như lọc và thải độc tố ra khỏi máu, chuyển hóa các chất dinh dưỡng, tổng hợp các protein cần thiết, dự trữ glycogen và các vitamin tan trong chất béo. Chính vì vai trò trung tâm này, bất kỳ tổn thương nào ở gan đều có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn bộ cơ thể.

Các bệnh về gan bao gồm nhiều dạng khác nhau, trong đó phổ biến nhất là viêm gan virus, bao gồm các loại A, B, C, D, E, trong đó viêm gan B và C thường tiến triển thành mạn tính. Xơ gan là hậu quả của quá trình viêm gan kéo dài, khiến mô gan khỏe mạnh dần bị thay thế bởi các mô sẹo, dẫn đến suy giảm chức năng gan. Ung thư gan, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan, thường phát triển trên nền tảng của viêm gan mạn tính hoặc xơ gan. Ngoài ra, còn có các bệnh gan khác như gan nhiễm mỡ không do rượu, gan nhiễm mỡ do rượu, và tổn thương gan do thuốc hoặc hóa chất.

Các bệnh về gan cần được quan tâm từ sớm bởi chúng thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Khi bệnh đã tiến triển đến xơ gan hoặc ung thư gan, việc điều trị trở nên rất khó khăn, khả năng hồi phục hạn chế và có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh gan

Nguyên nhân do virus

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây các bệnh về gan là nhiễm virus viêm gan, đặc biệt là các loại virus B, C và D. Những virus này có thể lây truyền qua đường máu, quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm, hoặc truyền máu không được sàng lọc kỹ. Khi virus xâm nhập và tồn tại lâu dài trong cơ thể, gan sẽ bị viêm, tổn thương và dần suy giảm chức năng. Nếu không được theo dõi và điều trị, nhiễm virus mạn tính có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.

Nguyên nhân do lối sống và môi trường

Bên cạnh yếu tố virus, các thói quen sinh hoạt hằng ngày cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của gan:

• Lạm dụng rượu bia: Uống nhiều rượu trong thời gian dài khiến tế bào gan bị tổn thương, dẫn đến viêm gan do rượu, gan nhiễm mỡ, và có thể tiến triển thành xơ gan.
• Dùng thuốc không đúng cách: Một số thuốc, đặc biệt khi dùng sai liều hoặc tự ý sử dụng, có thể gây độc cho gan.
• Thừa cân, béo phì: Tình trạng này dễ làm tích tụ mỡ trong gan, gây gan nhiễm mỡ không do rượu. Nếu để kéo dài, gan có thể bị viêm và xơ hóa.
• Ăn uống thiếu an toàn: Thực phẩm chứa hóa chất, chất bảo quản độc hại hoặc không được chế biến đảm bảo vệ sinh có thể tạo áp lực lên gan, buộc gan phải lọc và xử lý nhiều độc tố hơn bình thường.

Yếu tố làm tăng nguy cơ tiến triển thành bệnh nặng

Một số yếu tố khiến bệnh gan dễ trở nên nghiêm trọng hơn:

• Nhiễm virus mạn tính nhưng không được điều trị: Người bệnh có thể cảm thấy hoàn toàn bình thường nhưng tổn thương gan vẫn âm thầm tiến triển.
• Thiếu tầm soát định kỳ: Không xét nghiệm hoặc kiểm tra gan thường xuyên khiến bệnh thường được phát hiện muộn.
• Kết hợp nhiều yếu tố nguy cơ: Ví dụ như người nhiễm virus gan nhưng vẫn uống rượu, hút thuốc hoặc có lối sống thiếu lành mạnh. Sự cộng hưởng này làm tốc độ tổn thương gan tăng nhanh hơn.

Dấu hiệu cảnh báo, tầm soát và cách phòng ngừa hiệu quả bệnh gan

Dấu hiệu cảnh báo khi nào nên đi khám gan

Bệnh gan trong giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, người bệnh có thể gặp các biểu hiện như:

• Mệt mỏi kéo dài, chán ăn, ăn không tiêu hoặc cảm giác buồn nôn.
• Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu, hoặc cảm giác đau tức vùng hạ sườn phải.

Khi bệnh tiến triển nặng, có thể xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng hơn như cổ trướng, phù chân, xuất huyết tiêu hóa, hoặc rối loạn tri giác. Đây là những triệu chứng cảnh báo bệnh gan đã chuyển sang giai đoạn nặng, cần được khám chuyên khoa ngay.

Vai trò của tầm soát và chẩn đoán sớm

Tầm soát gan định kỳ giúp phát hiện bệnh từ giai đoạn sớm, ngay cả khi người bệnh chưa có triệu chứng. Một số xét nghiệm quan trọng bao gồm:

• Xét nghiệm virus viêm gan B và C.
• Xét nghiệm chức năng gan để đánh giá mức độ hoạt động của gan.
• Siêu âm gan giúp kiểm tra cấu trúc gan và phát hiện bất thường.

Biện pháp phòng ngừa bệnh gan

Phòng bệnh gan chủ động luôn hiệu quả hơn điều trị:

• Tiêm vắc-xin viêm gan B cho trẻ sơ sinh và người lớn chưa tiêm hoặc chưa bị nhiễm.
• Hạn chế rượu bia, giữ cân nặng ổn định và áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh, ít dầu mỡ, nhiều rau xanh.
• Sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh tự ý dùng thuốc.
• Đảm bảo an toàn khi tiếp xúc với máu, dùng kim tiêm vô trùng, thực hiện tiêm chủng đúng quy trình, và lựa chọn cơ sở y tế uy tín khi cần truyền máu.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt đối với người đã có yếu tố nguy cơ như tiền sử viêm gan, uống rượu lâu năm hoặc thừa cân.

Các bệnh về gan là những mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe, đặc biệt trong bối cảnh gánh nặng bệnh gan tại Việt Nam còn ở mức cao. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đầy đủ về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo cùng các biện pháp phòng ngừa cụ thể, chúng ta hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ gan. Việc nhận thức rõ về các bệnh về gan không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn góp phần giảm thiểu những hậu quả nghiêm trọng cho cộng đồng. Hãy chủ động quan tâm đến sức khỏe gan thông qua việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết, bởi một lá gan khỏe mạnh là nền tảng cho một cuộc sống bền lâu.