Biến chứng tim mạch do cúm: Nguy hiểm tiềm ẩn ít ai biết

Trong nhiều năm, cúm mùa thường bị xem như một bệnh lý quen thuộc và ít được quan tâm đúng mức, ngay cả ở những người có bệnh tim mạch nền. Tuy nhiên, ngày càng nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng cúm mùa có thể làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ một cách đáng kể. Chính vì vậy, bài viết này sẽ tập trung làm rõ biến chứng tim mạch do cúm - một chủ đề quan trọng nhưng lâu nay vẫn bị xem nhẹ trong quản lý sức khỏe tim mạch tại nước ta.

Nhiễm virus cúm nguy hiểm thế nào với người mắc bệnh tim?

Bệnh tim là nhóm bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến chức năng hoạt động bình thường của hệ tim mạch, bao gồm tim và mạch máu. Tùy theo mức độ tổn thương, bệnh tim có thể tác động tiêu cực đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Các bệnh tim mạch thường gặp gồm: Bệnh động mạch vành, bệnh mạch máu ngoại vi, bệnh cơ tim, bệnh van tim, rối loạn nhịp tim, bệnh tim bẩm sinh và suy tim.

Giữa bệnh tim và bệnh cúm tồn tại mối liên hệ chặt chẽ. Người mắc bệnh tim không chỉ có nguy cơ cao nhiễm cúm, mà còn dễ đối mặt với các biến chứng cúm nghiêm trọng. Ngược lại, nhiễm cúm có thể khiến các triệu chứng tim mạch trở nên nặng hơn, thậm chí đe dọa tính mạng.

Theo CDC, một nghiên cứu năm 2018 cho thấy nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng gấp 6 lần trong tuần đầu sau khi nhiễm cúm, đặc biệt rõ rệt ở người lớn tuổi và những người lần đầu gặp cơn đau tim. Ngoài ra, khoảng 12% bệnh nhân nhập viện vì cúm gặp phải các biến cố tim cấp tính nghiêm trọng.

Điều này cho thấy rằng người bệnh tim khi nhiễm cúm có nguy cơ cao xuất hiện các biến chứng như viêm phổi, viêm phế quản, nhồi máu cơ tim; đồng thời làm trầm trọng thêm các bệnh lý đồng mắc như đái tháo đường, hen phế quản hoặc các rối loạn mạn tính khác. Bên cạnh đó, họ vẫn phải đối mặt với các triệu chứng thường gặp của cúm như sốt, đau nhức toàn thân, khó thở hoặc thậm chí suy hô hấp nếu bệnh tiến triển nặng.

Biến chứng tim mạch do cúm

Cúm mùa có thể tác động đến hệ tim mạch thông qua nhiều cơ chế sinh lý bệnh phức tạp. Khi cơ thể nhiễm virus cúm, phản ứng viêm toàn thân được kích hoạt mạnh mẽ, dẫn đến sự mất cân bằng giữa nhu cầu và khả năng cung cấp oxy cho tim. Đồng thời, virus cúm có thể làm tổn thương trực tiếp mô tim, gây rối loạn nhịp, tăng gánh nặng lên hệ tuần hoàn và thúc đẩy hình thành huyết khối. Tất cả những yếu tố này phối hợp làm suy yếu hoạt động của tim, đặc biệt ở người có bệnh nền tim mạch.

Do đó, các biến chứng tim mạch thường gặp khi mắc cúm bao gồm:

Rối loạn nhịp tim, viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim

Khi bị cúm, cơ thể phải huy động hệ miễn dịch hoạt động mạnh để chống lại virus. Trong quá trình này, các chất viêm được tạo ra không chỉ tấn công virus mà đôi khi cũng ảnh hưởng đến tim. Chính vì vậy, ở một số bệnh nhân, nhịp tim bỗng trở nên nhanh hơn, mạnh hơn hoặc thậm chí không đều gây cảm giác hồi hộp hay đánh trống ngực. Một số người có thể cảm thấy mệt hơn hẳn bình thường vì cơ tim bị viêm nhẹ, khiến tim hoạt động kém hiệu quả hơn. Thậm chí lớp màng bao quanh tim cũng có thể bị kích thích, tạo cảm giác đau ngực tăng khi hít sâu hoặc khi nằm xuống. Những tình trạng này không phải ai cũng gặp, nhưng khi xuất hiện sẽ khiến bệnh nhân dễ lo lắng vì triệu chứng tim mạch trở nên nổi bật trong những ngày bị cúm.

Viêm phổi, giảm oxy máu và tăng gánh nặng cho tim

Cúm còn khiến phổi dễ bị tổn thương và dễ nhiễm thêm vi khuẩn, dẫn đến viêm phổi. Khi phổi viêm, khả năng trao đổi oxy giảm sút, khiến máu không nhận đủ oxy cần thiết. Trong lúc đó, tim phải làm việc vất vả hơn để bơm máu nhanh hơn nhằm bù đắp lượng oxy thiếu hụt. Với những người có bệnh mạch vành, trạng thái thiếu oxy này rất dễ kích hoạt cơn đau thắt ngực, thậm chí làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Vì vậy, cảm giác nặng ngực hay mệt nhiều hơn khi cúm kèm viêm phổi là điều hoàn toàn dễ hiểu về mặt sinh lý.

Suy tim cấp hoặc làm suy tim nền trở nặng

Đối với những bệnh nhân vốn đã có suy tim, cúm mùa giống như một “cú hích” buộc trái tim phải hoạt động nhiều hơn bình thường. Khi sốt, nhịp chuyển hóa của cơ thể tăng cao, đòi hỏi nhiều oxy hơn. Tim vì thế phải bơm máu nhanh và mạnh hơn để đáp ứng, nhưng nếu trái tim đang yếu sẵn, việc phải gắng sức như vậy rất dễ dẫn tới mất bù. Bệnh nhân sẽ thấy khó thở tăng nhanh, đi vài bước đã hụt hơi, chân có thể sưng phù hoặc cảm giác mệt lả dù không làm gì nhiều. Nói cách khác, cúm khiến cả cơ thể tăng tốc, còn trái tim suy yếu thì không bắt kịp nhịp độ đó.

Mất nước và rối loạn điện giải khi sốt cao

Khi bị cúm, nhiều người sốt cao kéo dài, đổ mồ hôi nhiều và ăn uống kém, dẫn đến mất nước mà không nhận ra. Khi cơ thể thiếu nước, thể tích máu giảm, khiến tim phải đập nhanh hơn để duy trì huyết áp và đưa máu đến các cơ quan. Đồng thời, mất nước còn làm rối loạn các chất điện giải quan trọng như kali và magie - vốn là yếu tố then chốt giúp tim giữ nhịp ổn định. Chỉ một sự thay đổi nhỏ ở các chất này cũng đủ khiến tim dễ bị loạn nhịp, đặc biệt ở bệnh nhân đang dùng thuốc lợi tiểu hoặc có bệnh tim từ trước. Vì vậy, trong những ngày bị cúm, cảm giác tim “đập bất thường” cũng có thể chỉ đơn giản bắt nguồn từ việc mất nước và mất cân bằng điện giải.

Cần làm gì nếu bị bệnh tim và nhiễm cúm?

• Theo CDC Hoa Kỳ, người mắc bệnh tim hoặc có tiền sử đột quỵ cần chú ý khi nhiễm cúm. Khi xuất hiện triệu chứng sớm, hãy liên hệ bác sĩ để cân nhắc dùng thuốc kháng virus sớm.
• Uống đủ nước nhưng hạn chế quá mức nếu đang bị suy tim, tham khảo bác sĩ trước khi thay đổi lượng dịch. Duy trì chế độ ăn cân bằng, bổ sung vitamin, khoáng chất và thực phẩm giàu kẽm như trứng, đậu lăng, đậu gà, hạt.
• Sử dụng máy tạo ẩm giúp đường thở thông thoáng. Khi dùng thuốc không kê đơn, kiểm tra kỹ nhãn để tránh tương tác với thuốc tim, đặc biệt là warfarin hoặc thuốc tăng huyết áp. Không ngừng thuốc tim khi chưa có chỉ định.
• Theo dõi dấu hiệu bất thường như khó thở, thở nông, tim đập nhanh và đi khám ngay nếu xuất hiện.

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Để bảo vệ sức khỏe tim mạch trước nguy cơ từ cúm, bạn có thể thực hiện một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả:

• Tiêm phòng cúm hàng năm: Đây là cách phòng ngừa hiệu quả nhất, được WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo. Nghiên cứu năm 2023 từ Đại học Khoa học Y cho thấy tiêm vắc xin cúm giúp giảm 40% nguy cơ mắc bệnh và giảm 33% nguy cơ tử vong do biến chứng tim mạch. Người bệnh tim mạch và người cao tuổi nên ưu tiên tiêm vào đầu mùa cúm (thường từ tháng 9 - 11).
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên, tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng và đeo khẩu trang nơi đông người.
• Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung trái cây giàu vitamin C, uống đủ nước và tập thể dục nhẹ nhàng.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Hạn chế gần gũi với người đang có triệu chứng cúm để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Bạn có thể đặt lịch tiêm phòng cúm nhanh chóng và an toàn tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, nơi cung cấp vắc xin chất lượng cao, hướng dẫn chi tiết và đội ngũ nhân viên y tế chuyên nghiệp, giúp bạn bảo vệ sức khỏe tim mạch trong mùa cúm.

Tóm lại, các biến chứng tim mạch do cúm có thể rất nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì vậy, tiêm vắc xin ngừa cúm hàng năm là biện pháp quan trọng, giúp cải thiện tiên lượng cho người bệnh tim mạch. Bên cạnh đó, duy trì lối sống khoa học, chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện đều đặn sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, góp phần phòng ngừa cúm hiệu quả.