Bệnh trĩ ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Bệnh trĩ ở trẻ em là tình trạng hiếm gặp hơn so với người lớn nhưng không vì thế mà ít nguy hiểm. Đây là hiện tượng các tĩnh mạch ở vùng hậu môn và trực tràng bị giãn nở quá mức, tạo thành các búi trĩ gây đau rát, chảy máu và nhiều bất tiện trong sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Có hai loại bệnh trĩ chính là trĩ nội (búi trĩ nằm trong ống hậu môn) và trĩ ngoại (búi trĩ nằm bên ngoài hậu môn). Ngoài ra còn có trường hợp trĩ hỗn hợp, là sự kết hợp của cả hai loại.

Ở trẻ em, bệnh trĩ thường phát triển âm thầm, biểu hiện không rõ ràng như người lớn, khiến cha mẹ dễ nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, việc trang bị kiến thức về bệnh trĩ ở trẻ em là vô cùng cần thiết để có thể chăm sóc và bảo vệ trẻ đúng cách.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trĩ ở trẻ em

Triệu chứng bệnh trĩ ở trẻ em phụ thuộc vào loại trĩ và mức độ nặng nhẹ của bệnh. Một số biểu hiện dễ nhận biết nhất gồm:

• Chảy máu hậu môn khi đi tiêu: Đây là dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất. Máu thường có màu đỏ tươi, dính trên phân hoặc giấy vệ sinh. Với trẻ nhỏ, cha mẹ có thể phát hiện máu qua tã hoặc quần lót.
• Đau và rát hậu môn: Trẻ thường quấy khóc, không chịu ngồi, tỏ vẻ khó chịu, đặc biệt sau khi đi tiêu. Đau tăng lên khi búi trĩ bị sưng viêm hoặc sa ra ngoài.
• Ngứa ngáy vùng hậu môn: Trẻ có thể hay gãi mông hoặc cọ xát mông vào ghế, sàn nhà, điều này có thể gây trầy xước và nhiễm trùng.
• Sa búi trĩ: Trong giai đoạn nặng hơn, búi trĩ có thể lòi ra khỏi hậu môn sau khi rặn đi tiêu. Khi mới xuất hiện, búi trĩ có thể tự thụt vào, nhưng lâu dần cần phải dùng tay đẩy hoặc không thể thụt vào được nữa.
• Táo bón kéo dài: Đây là cả nguyên nhân và triệu chứng liên quan đến trĩ. Trẻ bị táo bón sẽ rặn mạnh, gây tổn thương vùng hậu môn và làm bệnh nặng thêm.

Cha mẹ cần để ý kỹ những biểu hiện nhỏ của trẻ, nhất là trong độ tuổi chưa biết nói rõ để kịp thời phát hiện bệnh.

Biến chứng có thể gặp của bệnh trĩ ở trẻ em

Bệnh trĩ ở trẻ em nếu không được can thiệp sớm có thể dẫn đến nhiều biến chứng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống:

• Thiếu máu mạn tính: Chảy máu hậu môn kéo dài có thể khiến trẻ bị thiếu máu, dẫn đến mệt mỏi, da xanh, chậm phát triển tâm thần vận động.
• Viêm nhiễm hậu môn: Các búi trĩ bị tổn thương, trầy xước tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây viêm, sưng tấy và thậm chí là áp xe hậu môn.
• Nứt kẽ hậu môn: Áp lực rặn mạnh và sự căng giãn quá mức vùng hậu môn dễ gây rách niêm mạc, khiến trẻ đau rát dữ dội, sợ đi tiêu, gây nên vòng luẩn quẩn táo bón - trĩ - đau.
• Sa trực tràng: Nếu búi trĩ sa ra ngoài kéo dài và không xử lý kịp thời, có thể dẫn đến tình trạng sa cả trực tràng – biến chứng rất nghiêm trọng cần can thiệp ngoại khoa.
• Ảnh hưởng tâm lý: Trẻ có thể sợ hãi mỗi khi đi vệ sinh, lo lắng, mất tự tin, ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Cha mẹ không nên chủ quan nếu thấy những dấu hiệu sau:

• Trẻ chảy máu hậu môn lặp đi lặp lại.
• Xuất hiện khối mềm bất thường ở hậu môn, nghi là búi trĩ.
• Trẻ đau, rát, ngứa hậu môn kéo dài.
• Tình trạng táo bón không cải thiện dù đã thay đổi ăn uống.
• Trẻ có biểu hiện mệt mỏi, xanh xao, biếng ăn, quấy khóc.

Khi thấy những dấu hiệu trên, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị đúng cách.

Một số nguyên nhân chính gây bệnh trĩ ở trẻ em bao gồm:

• Táo bón kéo dài: Trẻ rặn mạnh khi đi tiêu làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, dẫn đến hình thành trĩ.
• Chế độ ăn ít chất xơ: Ăn nhiều đồ chiên rán, thiếu rau xanh, trái cây và uống ít nước khiến phân khô cứng, dễ gây táo bón.
• Lười vận động: Trẻ em ít vận động, ngồi nhiều, đặc biệt là khi chơi điện thoại, xem TV, học bài kéo dài làm máu khó lưu thông.
• Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh trĩ, trẻ cũng có nguy cơ cao hơn.
• Thói quen ngồi lâu khi đi tiêu: Nhiều trẻ có thói quen ngồi lâu trong nhà vệ sinh chơi đồ chơi, xem điện thoại, tạo áp lực lên vùng hậu môn.
• Tiêu chảy mạn tính: Cũng gây kích thích và làm tổn thương niêm mạc hậu môn, từ đó dễ gây trĩ.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh trĩ ở trẻ em?

Không phải trẻ nào cũng có nguy cơ mắc bệnh trĩ. Một số đối tượng dễ mắc bệnh gồm:

• Trẻ bị táo bón mạn tính.
• Trẻ có chế độ ăn thiếu chất xơ, uống ít nước.
• Trẻ ít vận động, béo phì.
• Trẻ có người thân trong gia đình mắc bệnh trĩ.
• Trẻ sinh non hoặc có bệnh lý tiêu hóa từ nhỏ.
• Trẻ thường xuyên nín đi tiêu do tâm lý hoặc điều kiện sinh hoạt không phù hợp.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ ở trẻ em

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ ở trẻ em bao gồm:

• Tâm lý căng thẳng: Trẻ lo lắng, sợ đi tiêu, sợ đau có thể nín nhịn lâu ngày.
• Dùng thuốc kháng sinh lâu dài: Dễ làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Môi trường sống ít vận động: Trẻ sống ở thành phố, học nhiều, ít có cơ hội vận động thể chất.
• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Ưa đồ ăn nhanh, đồ uống có ga.
• Vệ sinh không đúng cách: Dễ gây nhiễm khuẩn hậu môn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh trĩ ở trẻ em

Bác sĩ sẽ dựa vào các phương pháp sau để chẩn đoán bệnh trĩ ở trẻ em:

• Khai thác bệnh sử và triệu chứng: Ghi nhận tình trạng chảy máu, táo bón, đau rát hậu môn.
• Khám hậu môn: Kiểm tra bằng mắt thường để phát hiện búi trĩ sa ra ngoài hoặc dấu hiệu viêm, sưng, nứt kẽ.
• Thăm trực tràng: Có thể dùng tay (trong bao tay) để kiểm tra búi trĩ nội.
• Nội soi hậu môn – trực tràng: Nếu cần thiết, để xác định rõ mức độ tổn thương, phân biệt với các bệnh lý khác như polyp, nứt hậu môn, ung thư (rất hiếm).

Phương pháp điều trị bệnh trĩ ở trẻ em hiệu quả

Điều trị nội khoa và chăm sóc tại nhà

Phần lớn các trường hợp bệnh trĩ ở trẻ em có thể được điều trị hiệu quả bằng các phương pháp không xâm lấn. Trọng tâm là thay đổi lối sống và chăm sóc hậu môn đúng cách:

• Tăng cường chất xơ và uống nhiều nước: Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chức năng ruột và giảm áp lực rặn khi đi tiêu. Bổ sung rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày.
• Tạo thói quen đi tiêu đúng giờ: Hướng dẫn trẻ đi vệ sinh mỗi ngày vào một thời điểm cố định, không rặn mạnh hay ngồi quá lâu trên bồn cầu.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Khuyến khích trẻ vận động hằng ngày bằng các hoạt động nhẹ như đi bộ, bơi lội, chơi đùa ngoài trời để cải thiện lưu thông máu.
• Sử dụng thuốc hỗ trợ: Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định thuốc bôi giảm viêm, thuốc làm mềm phân hoặc men vi sinh hỗ trợ tiêu hóa. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc người lớn cho trẻ.
• Ngâm hậu môn bằng nước ấm: Giúp làm dịu cảm giác đau, giảm viêm và cải thiện lưu thông máu quanh vùng hậu môn.

Điều trị ngoại khoa

Phẫu thuật điều trị bệnh trĩ ở trẻ em chỉ được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt như:

• Búi trĩ sa ra ngoài mức độ nặng, không tự co lại.
• Có biến chứng như tắc mạch trĩ, áp xe hậu môn hoặc nhiễm trùng kéo dài.
• Điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả.

Các phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm: Thắt búi trĩ bằng vòng cao su, đốt bằng laser hoặc cắt búi trĩ truyền thống. Tuy nhiên, cần có sự đánh giá kỹ lưỡng từ bác sĩ chuyên khoa nhi – tiêu hóa để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh trĩ ở trẻ em

Chế độ sinh hoạt:

• Tập cho trẻ đi tiêu đúng giờ, tốt nhất sau bữa sáng.
• Không cho trẻ ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh.
• Vận động hằng ngày: Đi bộ, chạy nhảy, bơi lội.
• Dạy trẻ không nên nín nhịn khi có nhu cầu đi tiêu.
• Hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính bảng quá lâu.

Chế độ dinh dưỡng:

• Thực phẩm nên ăn: Rau xanh (rau lang, mồng tơi, cải bó xôi), trái cây (chuối, đu đủ, lê, cam), ngũ cốc nguyên cám.
• Thực phẩm cần tránh: Đồ chiên rán, đồ ăn cay nóng, thức ăn nhanh, nước ngọt có ga.
• Uống nhiều nước: Tối thiểu 1 – 1.5 lít/ngày tùy cân nặng và độ tuổi.

Phương pháp phòng ngừa bệnh trĩ ở trẻ em hiệu quả

Phòng ngừa bệnh trĩ ở trẻ em là việc quan trọng và hoàn toàn có thể thực hiện được thông qua những thay đổi trong thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng. Dưới đây là những biện pháp cụ thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trĩ ở trẻ:

• Duy trì chế độ ăn uống giàu chất xơ, uống đủ nước.
• Tập thói quen đi tiêu đều đặn mỗi ngày.
• Tăng cường vận động thể chất.
• Không để trẻ ngồi lâu khi đi vệ sinh.
• Dạy trẻ vệ sinh hậu môn đúng cách.