Bệnh teo não có di truyền không? Giải đáp rõ ràng và dễ hiểu

Khi nghe đến teo não, nhiều người thường nghĩ đây là vấn đề chỉ gặp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, không ít trường hợp đặt ra câu hỏi liệu bệnh này có liên quan đến yếu tố gia đình hay không. Việc hiểu đúng bản chất của teo não và vai trò của di truyền giúp người đọc tránh lo lắng không cần thiết, đồng thời chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe thần kinh cho bản thân và người thân.

Bệnh teo não có di truyền không?

Bệnh teo não có di truyền không là câu hỏi không thể trả lời bằng một chữ “có” hoặc “không”. Trên thực tế, teo não không phải là một bệnh đơn lẻ mà là biểu hiện tổn thương não do nhiều nguyên nhân khác nhau. Phần lớn các trường hợp teo não gặp trong lão hóa, chấn thương, đột quỵ hoặc viêm não không mang tính di truyền.

Tuy vậy, y học ghi nhận một số bệnh thần kinh tiến triển có yếu tố gene, trong đó teo não là một phần của quá trình bệnh. Điều này có nghĩa là chỉ một tỷ lệ nhất định trường hợp teo não có liên quan đến di truyền, chứ không phải tất cả.

Việc phân biệt rõ giữa teo não do bệnh lý di truyền và teo não do các nguyên nhân mắc phải giúp người đọc hiểu đúng bản chất vấn đề và có hướng theo dõi phù hợp.

Khi nào bệnh teo não liên quan đến di truyền?

Để hiểu sâu hơn bệnh teo não có di truyền không, cần xem xét những tình huống cụ thể mà yếu tố gene đóng vai trò quan trọng. Thông thường, yếu tố di truyền được đặt ra khi người bệnh còn trẻ hoặc trong gia đình có nhiều người mắc các bệnh thần kinh tương tự.

Di truyền trong một số bệnh thần kinh tiến triển

Một số bệnh thoái hóa thần kinh hiếm gặp có tính chất di truyền, trong đó teo não xuất hiện như một biểu hiện của quá trình bệnh. Các bệnh này thường liên quan đến đột biến gene ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của tế bào thần kinh. Khi gene bất thường được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, nguy cơ mắc bệnh ở con cháu có thể cao hơn so với dân số chung.

Tuy nhiên, ngay cả trong các bệnh này, thời điểm khởi phát và mức độ tiến triển cũng rất khác nhau giữa từng người, không phải ai mang gene cũng biểu hiện bệnh giống nhau.

Di truyền không phải yếu tố phổ biến nhất

Cần nhấn mạnh rằng đa số trường hợp teo não gặp trong thực tế lâm sàng không xuất phát từ di truyền. Các nguyên nhân như tai nạn gây chấn thương sọ não, biến cố mạch máu não hoặc nhiễm trùng thần kinh là những yếu tố thường gặp hơn nhiều. Trong các trường hợp này, teo não là hậu quả của tổn thương mô não và không truyền sang thế hệ sau.

Dấu hiệu và triệu chứng gợi ý teo não cần được theo dõi

Dù bệnh teo não có di truyền không vẫn cần được xác định theo từng trường hợp, việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường của não bộ luôn rất quan trọng. Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường không rõ ràng và dễ bị bỏ qua.

Một số biểu hiện có thể gặp gồm giảm trí nhớ, khó tập trung, thay đổi cảm xúc hoặc tính cách. Người bệnh cũng có thể thấy mình vụng về hơn, phối hợp vận động kém hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp.

Để dễ hình dung, người đọc có thể lưu ý những dấu hiệu sau:

• Hay quên những việc mới xảy ra.
• Giảm khả năng tập trung trong học tập hoặc công việc.
• Thay đổi hành vi, dễ cáu gắt hoặc buồn bã kéo dài.
• Khó giữ thăng bằng, đi lại không vững.
• Nói chậm, diễn đạt khó hơn trước.

Những dấu hiệu này không đồng nghĩa chắc chắn là teo não, nhưng là lý do nên được đánh giá y tế khi kéo dài hoặc tiến triển.

Chẩn đoán khi nghi ngờ bệnh teo não có yếu tố di truyền

Để xác định bệnh teo não có di truyền không trong từng trường hợp cụ thể, bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp khác nhau. Chẩn đoán hình ảnh như chụp MRI hoặc CT giúp đánh giá mức độ và vị trí teo não. Đây là bước quan trọng để xác nhận có tổn thương cấu trúc não hay không.

Trong trường hợp người bệnh còn trẻ hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh thần kinh, xét nghiệm di truyền có thể được cân nhắc. Xét nghiệm này giúp phát hiện một số biến thể gene liên quan đến các bệnh thần kinh tiến triển. Tuy nhiên, không phải ai cũng cần làm xét nghiệm gene, và việc chỉ định phụ thuộc vào đánh giá y tế cụ thể.

Ngoài ra, các bài kiểm tra chức năng thần kinh, trí nhớ và vận động cũng hỗ trợ theo dõi tiến triển và mức độ ảnh hưởng của bệnh.

Có thể phòng ngừa teo não do di truyền hay không?

Không thể thay đổi yếu tố gene, nhưng điều đó không có nghĩa là hoàn toàn bị động. Với những người lo lắng bệnh teo não có di truyền không, việc duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi y tế định kỳ có vai trò rất quan trọng trong bảo vệ não bộ.

Dưới đây là những biện pháp thường được khuyến nghị để hỗ trợ sức khỏe não:

• Duy trì hoạt động thể chất và trí tuệ đều đặn.
• Ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng.
• Hạn chế rượu bia và không hút thuốc.
• Kiểm soát tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất thường.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Người đọc nên cân nhắc đi khám khi xuất hiện các triệu chứng thần kinh kéo dài hoặc tiến triển nhanh, đặc biệt nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh thần kinh. Việc thăm khám sớm giúp đánh giá nguyên nhân, phân biệt giữa teo não do di truyền và teo não do yếu tố mắc phải, từ đó có kế hoạch theo dõi phù hợp.

Chủ động đi khám cũng giúp người bệnh và gia đình giảm bớt lo lắng, tránh suy đoán thiếu căn cứ.

Bệnh teo não có di truyền không là câu hỏi cần được nhìn nhận một cách khoa học. Phần lớn trường hợp teo não không mang tính di truyền, nhưng một số bệnh thần kinh hiếm gặp có yếu tố gene rõ ràng. Hiểu đúng bản chất, nhận biết sớm dấu hiệu và thăm khám kịp thời giúp mỗi người chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe não bộ.