Bệnh Parkinson ở người già: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa

Bệnh Parkinson ở người già là một dạng rối loạn thoái hóa thần kinh phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động như run tay chân, di chuyển chậm, cứng cơ. Bệnh thường tiến triển âm thầm và nếu không được chẩn đoán sớm sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan về bệnh Parkinson ở người già và cách phòng bệnh hiệu quả. 

Triệu chứng nhận biết sớm bệnh Parkinson ở người già

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng của bệnh Parkinson ở người già đóng vai trò quan trọng trong việc can thiệp y tế kịp thời, giúp làm chậm tiến triển bệnh và nâng cao chất lượng sống. Dưới đây là những triệu chứng sớm thường gặp cần được lưu ý:

• Run khi nghỉ: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, thường bắt đầu ở ngón tay, bàn tay hoặc chân khi người bệnh ở trạng thái nghỉ ngơi. Run giảm hoặc biến mất khi vận động chủ ý hoặc trong lúc ngủ.
• Cứng cơ, co cứng: Người bệnh cảm thấy căng cứng các nhóm cơ đặc biệt ở tay, chân, cổ và lưng, gây hạn chế chuyển động, khiến tư thế và dáng đi thay đổi rõ rệt.
• Vận động chậm (bradykinesia): Khó bắt đầu một động tác đơn giản như đứng dậy khỏi ghế hoặc bắt đầu đi bộ, các cử động trở nên chậm chạp, vụng về hơn.
• Bất thường về dáng đi và tư thế: Bước đi nhỏ, chậm, cơ thể hơi cúi về phía trước, dễ mất thăng bằng khi đổi hướng hoặc quay đầu.
• Rối loạn vận động tinh tế: Chữ viết nhỏ dần, khó cài nút áo, run khi đưa thức ăn vào miệng.
• Triệu chứng muộn: Các triệu chứng bao gồm rối loạn giấc ngủ, thay đổi cảm xúc, mệt mỏi kéo dài và trong một số trường hợp có thể xuất hiện suy giảm nhận thức.

Nếu người lớn tuổi xuất hiện từ 2 - 3 dấu hiệu trở lên và có xu hướng tăng dần theo thời gian, cần đưa đến cơ sở y tế chuyên khoa thần kinh để được khám và đánh giá chính xác.

Vì sao nhận biết sớm bệnh Parkinson ở người già rất quan trọng?

Nhận biết sớm bệnh Parkinson ở người già đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện hiệu quả điều trị và nâng cao chất lượng sống. Đây là bệnh lý thoái hóa thần kinh tiến triển chậm nhưng kéo dài suốt đời, ảnh hưởng đáng kể đến vận động, sinh hoạt và tinh thần của người bệnh. Phát hiện sớm giúp:

• Can thiệp kịp thời: Việc điều trị từ giai đoạn đầu có thể làm giảm rõ rệt các triệu chứng vận động và trì hoãn tiến triển bệnh.
• Phòng ngừa biến chứng: Người cao tuổi thường có nguy cơ ngã, gãy xương hoặc suy giảm chức năng do phối hợp các bệnh như loãng xương, thoái hóa khớp, tăng huyết áp… Việc điều trị sớm giúp giảm các nguy cơ biến chứng.
• Tối ưu chăm sóc toàn diện: Gia đình và nhân viên y tế có thể xây dựng kế hoạch chăm sóc cá nhân hóa bao gồm vật lý trị liệu, sử dụng thuốc phù hợp, chế độ dinh dưỡng, tập luyện và theo dõi biến chứng.

Tóm lại, việc chủ động phát hiện các dấu hiệu sớm của bệnh Parkinson ở người già là nền tảng để kiểm soát hiệu quả và duy trì chất lượng sống lâu dài cho người bệnh.

Nguyên nhân khiến người già dễ mắc Parkinson

Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh Parkinson ở người già là bước đầu quan trọng giúp phòng ngừa, phát hiện sớm và xây dựng chiến lược điều trị phù hợp. Bệnh không phải do một nguyên nhân đơn lẻ, mà hình thành từ sự kết hợp giữa nhiều yếu tố nguy cơ sau:

Tuổi tác 

Tuổi tác được xem là yếu tố nguy cơ hàng đầu làm tăng khả năng mắc bệnh Parkinson. Nhiều nghiên cứu dịch tễ học chỉ ra rằng tỷ lệ mắc bệnh gia tăng rõ rệt ở độ tuổi từ 60 trở lên. Khi tuổi càng cao, hệ thần kinh trung ương có xu hướng thoái hóa tự nhiên, trong đó đáng chú ý là sự suy giảm số lượng tế bào thần kinh sản xuất dopamine tại vùng chất đen của não, đây là yếu tố chính gây ra các rối loạn vận động đặc trưng của Parkinson.

Di truyền và đặc điểm cá nhân

Mặc dù đa số trường hợp bệnh Parkinson ở người già không có yếu tố di truyền rõ rệt, vẫn có khoảng 10 - 15% người bệnh có tiền sử gia đình mắc bệnh. Một số đột biến gen như LRRK2, PRKN, hoặc SNCA đã được xác định liên quan đến nguy cơ mắc bệnh. Tuy vậy, phần lớn ca bệnh là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa yếu tố di truyền tiềm ẩn và các yếu tố môi trường như phơi nhiễm độc tố hoặc lối sống.

Yếu tố môi trường và bệnh lý đồng mắc

Nhiều nghiên cứu ghi nhận rằng môi trường sống, nghề nghiệp và lối sống có thể góp phần thúc đẩy sự khởi phát Parkinson. Phơi nhiễm kéo dài với thuốc trừ sâu, kim loại nặng hoặc các chất độc thần kinh có thể làm tổn thương tế bào thần kinh. Ngoài ra, ở người cao tuổi, sự hiện diện đồng thời của các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, thoái hóa khớp hoặc cao huyết áp làm phức tạp thêm tình trạng bệnh lý thần kinh.

Tóm lại, bệnh Parkinson ở người già là kết quả của quá trình thoái hóa sinh lý kết hợp với yếu tố di truyền, ảnh hưởng từ môi trường sống và tình trạng sức khỏe tổng thể, tạo nên một mô hình bệnh lý đa yếu tố cần được quản lý toàn diện.

Một số cách phòng ngừa bệnh Parkinson ở người già

Dù không thể phòng tránh hoàn toàn, tuy nhiên bạn có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây để có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh Parkinson hoặc làm chậm quá trình tiến triển bệnh:

• Duy trì hoạt động thể chất thường xuyên: Tập luyện đều đặn với các bài tập phù hợp như đi bộ, yoga, thể dục nhịp điệu hoặc bơi lội giúp cải thiện tuần hoàn máu não, duy trì chức năng vận động và làm chậm quá trình lão hóa thần kinh.
• Ăn uống khoa học, giàu chất chống oxy hóa: Thực đơn nên giàu rau xanh, trái cây, cá béo, ngũ cốc nguyên cám và các loại hạt. Những thực phẩm này chứa nhiều vitamin, omega 3 và chất chống oxy hóa có lợi cho não bộ.
• Hạn chế tiếp xúc với chất độc thần kinh: Người cao tuổi nên tránh xa các môi trường có nguy cơ phơi nhiễm thuốc trừ sâu, hóa chất công nghiệp hoặc kim loại nặng vì đây là những yếu tố đã được nghiên cứu là làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh.
• Kiểm soát tốt bệnh lý mạn tính: Các bệnh như đái tháo đường, tăng huyết áp hay rối loạn lipid máu nếu được kiểm soát tốt sẽ làm giảm nguy cơ gây tổn thương mạch máu não và hạn chế làm nặng thêm tình trạng thoái hóa thần kinh.
• Duy trì đời sống tinh thần lành mạnh: Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần lạc quan và tham gia hoạt động xã hội có thể giúp nâng cao sức khỏe não bộ và ngăn ngừa suy giảm chức năng nhận thức.

Bệnh Parkinson ở người già là một bệnh thoái hóa thần kinh phổ biến với tỷ lệ mắc tăng rõ rệt theo tuổi. Bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến vận động, sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống. Do đó, hiểu đúng về các yếu tố nguy cơ và nhận biết sớm dấu hiệu là rất quan trọng. Với xu hướng già hóa dân số hiện nay, người cao tuổi và gia đình nên nâng cao nhận thức về Parkinson để chủ động theo dõi, thăm khám, từ đó giảm thiểu biến chứng, duy trì chất lượng cuộc sống và giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.