Bệnh Parkinson có mấy giai đoạn? Cách theo dõi và chăm sóc người bệnh

Các triệu chứng của bệnh Parkinson không chỉ bao gồm run tay chân mà còn ảnh hưởng tới cử động, thăng bằng và sinh hoạt hàng ngày. Bệnh Parkinson có nhiều giai đoạn với từng mức độ khác nhau. Ở giai đoạn nhẹ, các triệu chứng thường khó nhận; trong khi đó, ở giai đoạn nặng, người bệnh gần như phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc. Việc hiểu rõ các giai đoạn sẽ giúp gia đình và người bệnh chuẩn bị tốt hơn về chăm sóc, điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bệnh Parkinson có mấy giai đoạn? 

Bệnh Parkinson là một căn bệnh thần kinh mạn tính, thường xuất hiện ở người trung niên và cao tuổi. Bệnh có 5 giai đoạn chính theo thang Hoehn & Yahr, các giai đoạn có đặc điểm sau:

• Giai đoạn 1: Triệu chứng rất nhẹ, chỉ một bên cơ thể.
• Giai đoạn 2: Triệu chứng cả hai bên nhưng vẫn tự lập hoàn toàn.
• Giai đoạn 3: Mất thăng bằng, dễ té ngã, sinh hoạt bị ảnh hưởng rõ.
• Giai đoạn 4: Vận động rất kém, cần hỗ trợ nhiều hoạt động.
• Giai đoạn 5: Giai đoạn cuối, nằm liệt giường hoặc xe lăn, phụ thuộc 24/24.

Đặc điểm chi tiết 5 giai đoạn của bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson tiến triển theo từng giai đoạn, với các triệu chứng ngày càng rõ rệt, ảnh hưởng đến vận động và sinh hoạt hàng ngày. Hiểu rõ đặc điểm từng giai đoạn giúp người bệnh và gia đình chủ động trong chăm sóc và điều trị.

Giai đoạn 1: Biểu hiện nhẹ, thường bị bỏ qua

Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng Parkinson xuất hiện rất nhẹ, thường chỉ ảnh hưởng một bên cơ thể và dễ bị nhầm lẫn với mệt mỏi hay stress, khiến nhiều người bỏ qua việc thăm khám sớm. Giai đoạn này có các đặc điểm sau:

• Run nhẹ một tay (thường khi nghỉ), có khi chỉ run khi căng thẳng.
• Cứng cơ nhẹ hoặc chậm chạp một bên tay/chân.
• Chữ viết nhỏ dần, tay vụng về khi cài nút áo, đánh răng.
• Khả năng ngửi mùi bị giảm rõ rệt hoặc mất hẳn.
• Sinh hoạt gần như bình thường, hầu hết mọi người vẫn đi làm được.

Giai đoạn 2: Triệu chứng xuất hiện cả hai bên cơ thể

Ở giai đoạn này, các triệu chứng Parkinson đã xuất hiện ở cả hai bên cơ thể, gây khó khăn hơn trong sinh hoạt hàng ngày mặc dù người bệnh vẫn có thể tự chăm sóc bản thân. Các biểu hiện ở giai đoạn 2 như sau:

• Run, cứng, chậm vận động ở cả hai tay và hai chân.
• Mặt ít biểu cảm (mặt như đeo mặt nạ), nói giọng đều đều.
• Xoay người chậm, bước đi nhỏ, kéo chân nhẹ.
• Vẫn tự tắm rửa, ăn uống, đi chợ được nhưng mọi việc đều chậm hơn trước rất nhiều.

Giai đoạn 3: Mất thăng bằng rõ rệt, dễ té ngã

Đến giai đoạn 3, Parkinson ảnh hưởng rõ rệt đến thăng bằng, khiến người bệnh dễ té ngã và cần bắt đầu có sự hỗ trợ trong sinh hoạt hàng ngày. Đây là giai đoạn người bệnh bắt đầu nhận ra bản thân có những triệu chứng bất thường.

• Dáng đi chúi người về trước, bước chân ngắn, hay “đóng băng” giữa chừng.
• Quay người khó khăn, dễ mất thăng bằng khi thay đổi hướng đột ngột.
• Ngã nhiều lần, có người phải dùng gậy hoặc khung tập đi.
• Làm việc nhà chậm, cần người hỗ trợ một phần (cắt thức ăn, mặc áo khó).

Giai đoạn 4: Bệnh nặng, vận động rất kém

Ở giai đoạn này, Parkinson đã tiến triển nặng, người bệnh di chuyển khó khăn và hầu hết các hoạt động hàng ngày cần có sự hỗ trợ từ người chăm sóc.

• Đi lại cực kỳ khó khăn, nhiều người không đi được nếu không có người dìu hoặc khung tập.
• Đứng lên khỏi ghế phải chống tay, nhiều người phải dùng xe lăn.
• Cứng cơ nặng, tư thế gập người rõ, giọng nói nhỏ và lí nhí.
• Tắm rửa, mặc quần áo, cắt móng tay đều cần người giúp.
• Một số người bắt đầu gặp rối loạn nuốt nhẹ, ăn chậm, hay nghẹn nước.

Giai đoạn 5: Giai đoạn cuối, phụ thuộc hoàn toàn

Ở giai đoạn này, Parkinson đã tiến triển nặng, người bệnh di chuyển khó khăn và hầu hết các hoạt động hàng ngày cần có sự hỗ trợ từ người chăm sóc.

• Không tự đi đứng được, nằm liệt giường hoặc ngồi xe lăn suốt ngày.
• Rối loạn nuốt nặng, dễ sặc, nguy cơ viêm phổi hít rất cao.
• Lẫn lộn, ảo giác, không nhận ra người thân.
• Cần chăm sóc toàn diện 24/24 như đút ăn, thay tã, lau người, trở mình…

Những yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ tiến triển các giai đoạn

Không phải người bệnh nào cũng trải qua 5 giai đoạn của bệnh Parkinson. Một số yếu tố sau đây có thể ảnh hưởng đến quá trình tiến triển của bệnh:

• Tuổi khởi phát bệnh: Người mắc Parkinson khởi phát trước 50 tuổi, thường tiến triển chậm, có thể mất 20 - 30 năm mới đến giai đoạn 5, trong khi khởi phát sau 70 tuổi thường chỉ mất 8 - 12 năm để tiến tới giai đoạn cuối.
• Đáp ứng điều trị: Những người đáp ứng tốt với thuốc Levodopa thường vẫn sinh hoạt và vận động khá ổn định trong khoảng 10 - 15 năm. Tuy nhiên, khi thuốc bắt đầu nhanh hết tác dụng, các triệu chứng có xu hướng xuất hiện lại sớm hơn và bệnh tiến triển nặng hơn.
• Bệnh nền đi kèm: Người bị Parkinson kèm đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch, loãng xương,... thì quá trình tiến triển của bệnh sẽ diễn ra nhanh hơn.
• Lối sống và vận động: Người duy trì tập luyện đều đặn (đi bộ, đạp xe, thái cực quyền) thì quá trình tiến triển của bệnh thường chậm hơn khoảng 3 - 5 năm so với người không tập luyện.

Cách theo dõi và chăm sóc người bệnh Parkinson

Việc theo dõi và chăm sóc đúng cách ở từng giai đoạn của bệnh Parkinson giúp người bệnh duy trì khả năng vận động, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Giai đoạn nhẹ (1 - 2)

Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng còn nhẹ và người bệnh vẫn có thể tự chăm sóc cơ bản. Việc theo dõi và tập luyện sớm giúp duy trì vận động, giảm tiến triển nhanh của bệnh.

• Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần (đi bộ nhanh, bơi, yoga).
• Vật lý trị liệu định kỳ để giữ biên độ khớp.
• Ăn uống lành mạnh, bổ sung vitamin D, omega-3.
• Theo dõi đáp ứng thuốc và điều chỉnh liều sớm.

Giai đoạn trung bình (3)

Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn 3, việc giữ thăng bằng và khả năng đi lại bị ảnh hưởng rõ rệt, cần thực hiện các biện pháp hỗ trợ an toàn và luyện tập chuyên sâu để giảm nguy cơ té ngã.

• Lắp tay vịn nhà vệ sinh, hành lang; dán băng keo phản quang cầu thang.
• Tập chuyên sâu về thăng bằng (bài tập đứng một chân, đi lùi).
• Dùng gậy chống 4 chân hoặc khung tập đi khi cần.
• Theo dõi hiện tượng “đóng băng” khi đi lại và tập các cách vượt qua như đếm nhịp trong đầu, bước theo tiếng nói, hoặc tưởng tượng mình đang bước qua một vật cản trước mặt.

Giai đoạn nặng (4 - 5)

Đến giai đoạn nặng, người bệnh gần như phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc. Mục tiêu chính là đảm bảo an toàn, dinh dưỡng đầy đủ và hỗ trợ tinh thần cho người bệnh.

• Sử dụng xe lăn điện hoặc xe lăn có tựa đầu.
• Chuyển sang thức ăn mềm, xay nhuyễn, đặc lại bằng bột năng để tránh sặc.
• Thay đổi tư thế 2 giờ/lần, dùng nệm hơi chống loét.
• Luôn hỗ trợ tinh thần cho người bệnh bằng cách nói chậm, nói rõ, nhìn vào mắt khi giao tiếp và tránh tranh cãi khi người bệnh bị lẫn hoặc nhầm lẫn.

Bệnh Parkinson có 5 giai đoạn theo thang đo Hoehn & Yahr, đây là cách phân chia khoa học và dễ hiểu nhất hiện nay. Từ giai đoạn 1 chỉ run nhẹ một bên đến giai đoạn 5 nằm một chỗ, mỗi giai đoạn đều có cách nhận biết và chăm sóc riêng. Việc nắm rõ bệnh Parkinson có mấy giai đoạn giúp gia đình không còn bị động và biết chính xác tình trạng bệnh để phối hợp với bác sĩ một cách tốt nhất.