Thoát vị bẹn là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Thoát vị bẹn là thuật ngữ y khoa dùng để chỉ tình trạng một phần cơ quan trong ổ bụng (thường là ruột non hoặc mạc nối lớn) rời khỏi vị trí cấu trúc giải phẫu bình thường và chui qua ống bẹn để xuống bìu ở nam giới hoặc môi lớn ở nữ giới. 

Về mặt giải phẫu học, ống bẹn là một đường hầm tự nhiên nằm ở vùng bẹn bụng, chạy chếch từ trên xuống dưới và từ ngoài vào trong. Cấu trúc này chứa thừng tinh và các mạch máu nuôi tinh hoàn ở nam giới, hoặc chứa dây chằng tròn của tử cung ở nữ giới. 

Do đặc điểm cấu tạo phức tạp và quá trình di chuyển của tinh hoàn từ ổ bụng xuống bìu trong giai đoạn bào thai nên vùng bẹn được xem là điểm yếu nhất trên thành bụng.

Thoát vị bẹn chiếm tỷ lệ rất cao, khoảng 75% trong tổng số các loại thoát vị thành bụng và phổ biến hơn hẳn ở nam giới với tỷ lệ mắc bệnh trọn đời lên đến 27%, trong khi ở nữ giới chỉ là 3%. Bệnh lý này được các bác sĩ chuyên khoa phân loại thành hai dạng chính dựa trên cơ chế bệnh sinh:

• Thoát vị bẹn gián tiếp: Đây là loại thoát vị bẩm sinh phổ biến nhất, xảy ra do ống phúc tinh mạc không đóng kín sau khi sinh. Túi thoát vị đi qua lỗ bẹn sâu để vào trong ống bẹn và thường chạy dọc theo thừng tinh xuống bìu.
• Thoát vị bẹn trực tiếp: Đây là loại thoát vị mắc phải thường gặp ở người lớn tuổi do sự suy yếu của cân cơ thành bụng. Túi thoát vị đi trực tiếp qua thành sau của ống bẹn tại tam giác Hesselbach và ít khi xuống bìu.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thoát vị bẹn

Biểu hiện lâm sàng của thoát vị bẹn khá điển hình, giúp người bệnh dễ dàng nhận biết qua quan sát và cảm nhận cơ thể. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Người bệnh quan sát thấy xuất hiện một khối phồng tại vùng bẹn hoặc bìu, khối này to lên khi đứng lâu, ho hoặc hắt hơi.
• Khối phồng có đặc điểm mềm và có thể tự biến mất hoặc nhỏ lại khi người bệnh nằm ngửa nghỉ ngơi hoặc dùng tay đẩy nhẹ.
• Cảm giác đau tức, nóng rát hoặc nặng nề ở vùng bẹn, đặc biệt tăng lên sau khi làm việc gắng sức hoặc cuối ngày.
• Ở nam giới, bìu có thể sưng to một bên do tạng thoát vị chui xuống quá sâu và chèn ép cấu trúc bên trong.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thoát vị bẹn

Nếu không được phẫu thuật kịp thời, thoát vị bẹn sẽ tiến triển nặng dần và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm:

• Thoát vị bẹn kẹt: Tạng thoát vị dính vào túi thoát vị khiến nó không thể đẩy trở lại vào ổ bụng, gây vướng víu và đau tức thường xuyên.
• Thoát vị bẹn nghẹt: Đây là biến chứng cấp cứu ngoại khoa nghiêm trọng nhất xảy ra khi mạch máu nuôi dưỡng tạng bị chèn ép dẫn đến thiếu máu cục bộ và hoại tử ruột chỉ sau vài giờ.
• Tổn thương tạng: Do nằm ngay dưới da nên khối thoát vị rất dễ bị chấn thương khi có va đập từ bên ngoài.

Khi nào cần gặp bác sĩ? 

Người bệnh cần đến bệnh viện ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo biến chứng nghẹt sau đây:

• Khối phồng vùng bẹn trở nên căng cứng, đau dữ dội và không thể đẩy lên được.
• Vùng da tại chỗ chuyển sang màu đỏ tía hoặc tím sẫm do thiếu máu nuôi.
• Xuất hiện các triệu chứng tắc ruột như buồn nôn, nôn mửa, bí trung đại tiện.
• Người bệnh sốt cao, mệt mỏi và vã mồ hôi.

Sự hình thành thoát vị bẹn là kết quả của sự mất cân bằng giữa áp lực trong ổ bụng và độ vững chắc của thành bụng. Các nguyên nhân chính được ghi nhận trong y văn bao gồm:

• Tồn tại ống phúc tinh mạc: Ở nam giới, nếu ống phúc tinh mạc không đóng kín sau khi sinh sẽ tạo đường hầm cho tạng chui xuống, gây thoát vị bẩm sinh.
• Suy yếu cơ thành bụng: Quá trình lão hóa làm giảm lượng collagen trong mô liên kết, khiến cân cơ vùng bẹn trở nên lỏng lẻo và dễ bị thoát vị mắc phải.
• Tăng áp lực ổ bụng: Mọi nguyên nhân làm tăng áp lực nội xoang bụng liên tục đều có thể đẩy tạng qua điểm yếu thành bụng.

Những ai có nguy cơ mắc phải thoát vị bẹn? 

Một số nhóm đối tượng sau đây có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với cộng đồng:

• Nam giới có tỷ lệ mắc bệnh vượt trội do cấu tạo ống bẹn rộng hơn để chứa thừng tinh.
• Người cao tuổi có hệ thống cơ thành bụng bị teo nhão theo quy luật lão hóa tự nhiên.
• Trẻ sinh non hoặc trẻ có cân nặng lúc sinh thấp thường đi kèm với tình trạng ống phúc tinh mạc chưa đóng.
• Người có tiền sử gia đình (bố hoặc anh em trai) đã từng mắc bệnh thoát vị bẹn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải thoát vị bẹn

Bên cạnh yếu tố cơ địa, các thói quen và tình trạng bệnh lý sau đây sẽ thúc đẩy bệnh khởi phát nhanh hơn:

• Ho mãn tính: Người hút thuốc lá hoặc mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) phải ho nhiều gây áp lực lớn lên vùng bẹn.
• Táo bón kéo dài: Việc phải rặn mạnh thường xuyên khi đi đại tiện làm giãn sàn chậu và yếu thành bụng.
• Mang thai: Tử cung lớn dần trong thai kỳ làm tăng áp lực lên vùng bụng dưới ở phụ nữ.
• Nghề nghiệp: Những người làm việc nặng nhọc, thường xuyên phải đứng lâu hoặc mang vác vật nặng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán thoát vị bẹn 

Để chẩn đoán xác định thoát vị bẹn, bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng kết hợp với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ quan sát và sờ nắn vùng bẹn khi bệnh nhân đứng và nằm, đồng thời yêu cầu bệnh nhân ho hoặc rặn để đánh giá kích thước và sự di động của khối thoát vị.
• Siêu âm vùng bẹn bìu: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh đầu tay, an toàn và hiệu quả giúp phân biệt thoát vị với các bệnh lý khác như tràn dịch màng tinh hoàn hay viêm hạch.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan): Được chỉ định trong các trường hợp thoát vị phức tạp, tái phát hoặc cần đánh giá chi tiết giải phẫu trước phẫu thuật.

Phương pháp điều trị thoát vị bẹn

Thoát vị bẹn là bệnh lý cấu trúc nên không thể điều trị khỏi bằng thuốc. Phẫu thuật là phương pháp duy nhất để sửa chữa thành bụng và ngăn ngừa biến chứng, cụ thể:

• Phẫu thuật mổ mở: Bác sĩ rạch một đường da nhỏ tại vùng bẹn để đẩy tạng về ổ bụng, sau đó khâu phục hồi thành bụng hoặc đặt lưới nhân tạo (phương pháp Lichtenstein) để gia cố và giảm tỷ lệ tái phát.
• Phẫu thuật nội soi: Bác sĩ sử dụng dụng cụ chuyên dụng qua các lỗ nhỏ trên thành bụng để đặt lưới gia cố từ bên trong. Phương pháp này có ưu điểm ít đau, sẹo nhỏ thẩm mỹ và thời gian hồi phục nhanh chóng giúp bệnh nhân sớm trở lại sinh hoạt.
• Theo dõi: Chỉ áp dụng cho nam giới có thoát vị bẹn nhỏ, không triệu chứng và được bác sĩ chuyên khoa đánh giá kỹ lưỡng, tuy nhiên phẫu thuật vẫn là khuyến cáo ưu tiên.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của thoát vị bẹn 

Chế độ sinh hoạt: 

Việc điều chỉnh thói quen lao động và sinh hoạt hàng ngày đóng vai trò quan trọng, bao gồm:

• Người bệnh cần giữ tư thế thẳng lưng khi nâng vật nặng và sử dụng lực của chân thay vì cúi gập người.
• Hạn chế mang vác các vật quá nặng vượt quá sức chịu đựng của cơ thể.
• Hạn chế thừa cân, kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý (BMI từ 18,5 đến 22,9) để giảm tải trọng mỡ thừa lên thành bụng.
• Điều trị dứt điểm các bệnh lý gây ho mãn tính.

Chế độ dinh dưỡng:

Dinh dưỡng khoa học giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh và ngăn ngừa táo bón:

• Bổ sung đầy đủ chất xơ từ rau xanh, hoa quả và ngũ cốc nguyên hạt vào thực đơn mỗi ngày.
• Uống đủ từ 2 lít đến 2,5 lít nước mỗi ngày để giúp phân mềm và dễ đi tiêu.
• Hạn chế các thực phẩm gây khó tiêu, đầy hơi và các chất kích thích như rượu bia.

Phương pháp phòng ngừa thoát vị bẹn

Để phòng tránh bệnh lý này một cách chủ động, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Tập luyện thể dục thường xuyên với cường độ vừa phải để tăng cường sức bền cho cơ thành bụng.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu yếu thành bụng.
• Điều trị sớm bệnh phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới lớn tuổi để tránh tình trạng tiểu khó làm tăng áp lực ổ bụng.

Phẫu thuật là phương pháp duy nhất điều trị triệt để thoát vị bẹn và giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như hoại tử tạng. Người bệnh cần xây dựng lối sống lành mạnh, hạn chế táo bón và tránh gắng sức quá mức để giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh cũng như tái phát sau mổ.