Ban sởi: Đặc điểm, con đường lây lan và biện pháp phòng bệnh

Ban sởi là những nốt phát ban trên da do bệnh sởi gây ra. Bệnh có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, họng. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng như sốt cao, viêm kết mạc, ho, sổ mũi, sau đó xuất hiện các ban sởi đặc trưng trên da. Mặc dù có thể tự khỏi, sởi vẫn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Vì vậy, hiểu rõ về đặc điểm, con đường lây nhiễm cũng như các biện pháp phòng ngừa là điều quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.

Ban sởi là gì?

Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, do virus sởi gây ra. Loại virus này thuộc họ Paramyxoviridae, có kích thước từ 120 – 250nm, khả năng tồn tại yếu và dễ bị tiêu diệt bởi các chất khử trùng thông thường, ánh nắng mặt trời hoặc nhiệt độ cao trên 56 độ C.

Bệnh sởi thường xuất hiện nhiều vào mùa đông xuân với các dấu hiệu điển hình như sốt, phát ban, chảy nước mũi, ho, viêm kết mạc mắt... Dù tỷ lệ tử vong do sởi không cao, nhưng bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc và thậm chí viêm não sau sởi, đặc biệt ở trẻ em suy dinh dưỡng.

Bệnh sởi có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn nếu chưa có miễn dịch bảo vệ, thậm chí có thể bùng phát thành dịch nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Ban sởi là những nốt phát ban trên da do bệnh sởi gây ra. Đây là biểu hiện điển hình và quan trọng giúp nhận biết bệnh sởi, đặc biệt ở trẻ em:

• Thời điểm xuất hiện: Ban thường xuất hiện sau 3 – 4 ngày sốt, thường vào ngày thứ 4 của bệnh.

• Vị trí ban đầu: Xuất hiện sau tai, lan ra mặt, sau đó lan xuống ngực, lưng, bụng, rồi đến tay chân.

• Tính chất ban: Là ban dạng dát sẩn (nổi mẩn đỏ, sờ hơi gồ). Không ngứa hoặc ít ngứa. Không bong vảy. Ban lan theo trình tự từ trên xuống dưới và biến mất theo trình tự đó.

• Thời gian tồn tại: Ban tồn tại khoảng 3 – 5 ngày rồi nhạt dần và bay màu, để lại vết thâm nhẹ trên da (gọi là vết sắc tố sau ban).

Đặc điểm của ban sởi

Sởi thường khởi phát với tình trạng sốt nhẹ, kèm theo các triệu chứng điển hình như ho, đau rát họng, sổ mũi và mắt đỏ. Sau khoảng 2 – 3 ngày, người bệnh xuất hiện đốm Koplik – một dấu hiệu đặc trưng của bệnh sởi. Tiếp theo, cơn sốt có thể tăng cao, đạt mức 39 – 40 độ C.

Ban sởi có hình thái đặc biệt, ban đầu xuất hiện ở vùng sau tai (gáy), sau đó lan lên mặt, tiếp tục lan dần xuống ngực, bụng và cuối cùng là toàn thân. Thông thường, sau khoảng một tuần, ban sẽ nhạt dần theo trình tự xuất hiện trước – mất trước. Ban sởi có dạng sẩn, nghĩa là nhô lên bề mặt da, và khi lặn đi thường để lại những vết thâm đặc trưng gọi là “vằn da hổ”.

Về tính chất, ban sởi có dạng dát sẩn, với những nốt ban nhỏ hơi gồ trên bề mặt da. Xen kẽ trong đó là các đốm ban màu hồng. Ban có thể mọc thưa hoặc lan rộng, liên kết với nhau thành từng đám tròn, xen giữa các vùng da lành.

Phân biệt ban sởi với các loại ban khác

Sởi: Ban theo trình tự, kèm sốt cao, viêm long (chảy mũi, ho, mắt đỏ), có hạt Koplik trong miệng.

Rubella (ban đào): Ban mọc gần như đồng thời toàn thân, nhẹ, mịn, không thâm da, ít sốt.

Sốt phát ban: Ban đỏ toàn thân, thường xuất hiện sau khi hết sốt, không theo trình tự từ đầu xuống chân.

Dị ứng: Ban ngứa, có thể nổi mẩn từng đám, không theo trình tự cố định, không kèm theo dấu hiệu viêm long.

Con đường lây lan của sởi

Bệnh sởi có mức độ lây nhiễm rất cao, với tỷ lệ lây lên đến 90%. Những người chưa được tiêm vắc xin phòng sởi có nguy cơ rất lớn bị lây nhiễm khi tiếp xúc với người mắc bệnh.

• Lây qua đường hô hấp: Virus sởi tồn tại trong dịch tiết mũi và họng của người bệnh. Khả năng lây lan mạnh nhất xảy ra trong khoảng 4 ngày trước khi các nốt phát ban xuất hiện.
• Lây trực tiếp qua giọt bắn: Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus có trong các hạt dịch nhỏ li ti sẽ phát tán vào không khí. Người xung quanh nếu hít phải những hạt này có thể bị nhiễm bệnh.
• Lây gián tiếp: Trường hợp lây nhiễm qua tiếp xúc với bề mặt hoặc đồ vật chứa virus sởi hiếm gặp hơn, do loại virus này không thể tồn tại lâu trong môi trường bên ngoài.

Làm gì khi trẻ phát ban sởi?

Để hạn chế nguy cơ biến chứng do bệnh sởi gây ra, cha mẹ cần lưu ý những điểm quan trọng sau khi chăm sóc trẻ:

• Hạ sốt đúng cách: Chỉ sử dụng thuốc hạ sốt khi trẻ sốt trên 38,5°C, với liều lượng 10 – 15mg/kg thể trọng, mỗi 5 – 6 giờ uống một lần theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu trẻ sốt dưới 38,5°C, chỉ cần áp dụng các biện pháp hạ nhiệt tự nhiên như lau người bằng nước ấm, cho trẻ mặc quần áo thoáng mát.

• Vệ sinh sạch sẽ: Cần vệ sinh mũi và họng cho trẻ 3 – 4 lần/ngày nhằm hạn chế nguy cơ biến chứng. Virus sởi có thể gây tổn thương đường hô hấp, nếu không giữ vệ sinh tốt, trẻ có thể gặp biến chứng viêm phổi.

• Môi trường sống: Trẻ mắc sởi có hệ miễn dịch suy giảm, do đó cần giữ môi trường sống sạch sẽ, tránh để nhiều người đến thăm để hạn chế nguy cơ nhiễm thêm các bệnh cơ hội.

• Vệ sinh cá nhân: Trẻ vẫn cần được tắm rửa hàng ngày bằng nước ấm. Việc kiêng nước, không tắm có thể làm vi khuẩn phát triển mạnh trên da, gây ngứa ngáy và tăng nguy cơ bội nhiễm, dẫn đến nhiễm trùng da.

• Chế độ ăn uống: Nên cho trẻ ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu dinh dưỡng, uống nhiều nước và bổ sung nước ép hoa quả chứa vitamin A để giúp cơ thể phục hồi. Tránh cho trẻ ăn các thực phẩm dễ gây dị ứng như tôm, cua...

• Theo dõi sức khỏe: Khi trẻ có dấu hiệu bất thường, cần đưa đến bác sĩ để được thăm khám và hướng dẫn điều trị phù hợp. Đối với những trường hợp đặc biệt như trẻ dưới 3 – 4 tháng tuổi, trẻ béo phì, trẻ bị suy giảm miễn dịch, bệnh nhân ung thư hoặc bệnh thận…, cần nhập viện để được theo dõi và chăm sóc y tế kỹ lưỡng.

Biện pháp phòng chống bệnh sởi

Các biện pháp phòng chống bệnh sởi hiệu quả là:

• Chủ động đưa trẻ từ 9 tháng đến 2 tuổi chưa được tiêm hoặc chưa tiêm đủ 2 mũi vắc xin sởi, cũng như trẻ từ 1 đến 14 tuổi tiêm đầy đủ vắc xin Sởi – Rubella theo đúng lịch. Người lớn chưa tiêm hoặc không chắc chắn về lịch tiêm của mình cũng nên tiêm bổ sung.

• Bệnh sởi có khả năng lây lan rất nhanh, do đó cần hạn chế tiếp xúc với người mắc hoặc nghi mắc bệnh. Khi buộc phải tiếp xúc, cần đeo khẩu trang y tế. Đặc biệt, phụ nữ mang thai tuyệt đối tránh tiếp xúc với người mắc sởi. Đồng thời, cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng khi chăm sóc trẻ.
• Đảm bảo vệ sinh cá nhân cho trẻ, bao gồm vệ sinh cơ thể, mũi, họng, mắt và răng miệng hàng ngày. Giữ môi trường sống sạch sẽ, nhà ở và nhà vệ sinh cần thông thoáng. Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng cho trẻ.
• Tại các trường học, nhà trẻ, mẫu giáo – nơi tập trung nhiều trẻ em – cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, thông thoáng. Đồ chơi, dụng cụ học tập và phòng học cần được khử trùng thường xuyên bằng các dung dịch sát khuẩn thông dụng.
• Khi xuất hiện dấu hiệu nghi mắc sởi, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm. Với những người chưa từng mắc sởi, tiêm vắc xin phòng bệnh là biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khỏe.

Tiêm phòng sởi uy tín tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu

​Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ tiêm phòng sởi với các loại vắc xin chất lượng cao, giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em và cộng đồng.

Trung tâm cung cấp đa dạng các loại vắc xin phòng sởi, bao gồm:​

• Vắc xin sởi đơn MVVAC: Được sản xuất tại Việt Nam, dùng cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên và người chưa có kháng thể sởi.
• Vắc xin phối hợp sởi - quai bị - Rubella (MMR): Giúp phòng ngừa ba bệnh cùng lúc, được khuyến nghị cho trẻ em và người lớn chưa có miễn dịch. ​

Với đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp và quy trình tiêm chủng nghiêm ngặt, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa cho khách hàng. Trung tâm hoạt động liên tục từ 07:30 đến 18:30 hàng ngày, kể cả thứ Bảy và Chủ Nhật, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận dịch vụ tiêm chủng.

Ban sởi là những nốt phát ban trên da do bệnh sởi - một bệnh truyền nhiễm phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa hiệu quả nhờ tiêm vắc xin đầy đủ. Hy vọng qua bài viết bạn đọc đã hiểu rõ đặc điểm của bệnh, con đường lây lan cũng như các biện pháp phòng tránh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế sự bùng phát trong cộng đồng. Để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và những người xung quanh, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, đặc biệt là tiêm chủng đúng lịch, giữ gìn vệ sinh cá nhân và nâng cao sức đề kháng.