Áp xe vú sau sinh: Dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý hiệu quả

Sau sinh, cơ thể người mẹ phải trải qua nhiều thay đổi, trong đó có nguy cơ gặp phải các biến chứng liên quan đến tuyến vú. Một trong những tình trạng nghiêm trọng nhưng dễ bị bỏ qua là áp xe vú sau sinh. Bệnh không chỉ gây đau đớn, khó chịu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc nuôi con bằng sữa mẹ. Việc nhận biết sớm và xử lý đúng cách là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.

Áp xe vú sau sinh là gì?

Áp xe vú sau sinh là tình trạng các mô vú bị viêm nhiễm và tạo thành ổ mủ dưới da do vi khuẩn xâm nhập vào qua các ống dẫn sữa hoặc các vết nứt ở núm vú. Đây là biến chứng nặng của viêm vú, xảy ra phổ biến nhất trong giai đoạn hậu sản, đặc biệt từ tuần thứ 2 đến tuần thứ 6 sau sinh. Nếu không điều trị kịp thời, áp xe có thể gây tổn thương mô tuyến vú, ảnh hưởng đến khả năng tiết sữa và thậm chí lan rộng gây nhiễm trùng toàn thân.

Vi khuẩn thường gặp nhất trong áp xe vú sau sinh là Staphylococcus aureus, một loại vi khuẩn có thể dễ dàng xâm nhập từ da vào mô vú thông qua các vi tổn thương. Sự ứ đọng sữa mẹ do tắc tia sữa, bé bú không đều, hoặc kỹ thuật vắt sữa không đúng cách đều góp phần làm tăng nguy cơ hình thành áp xe.

Nguyên nhân gây áp xe vú sau sinh

Áp xe vú sau sinh có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phần lớn liên quan đến tình trạng viêm vú không được xử trí đúng cách. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:

• Viêm vú không được điều trị triệt để: Viêm vú là tình trạng viêm nhiễm mô vú, nếu không điều trị đúng cách có thể tiến triển thành áp xe.
• Tắc tia sữa: Khi sữa bị ứ đọng lâu ngày trong tuyến vú, vi khuẩn sẽ có môi trường thuận lợi để phát triển và gây nhiễm trùng.
• Vệ sinh vú không đúng cách: Núm vú bị nứt nẻ, xây xước tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Trẻ bú không hiệu quả hoặc bú không đều: Dẫn đến tình trạng sữa tồn đọng nhiều ở một bên vú, làm tăng nguy cơ viêm và hình thành ổ mủ.
• Suy giảm miễn dịch sau sinh: Cơ thể người mẹ sau sinh thường mệt mỏi, hệ miễn dịch yếu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công.
• Kỹ thuật vắt sữa không đúng: Vắt sữa quá mạnh tay, làm tổn thương mô mềm, hoặc không vắt hết sữa gây ứ đọng.

Dấu hiệu nhận biết áp xe vú sau sinh

Nhận biết sớm các dấu hiệu của áp xe vú sau sinh là điều kiện quan trọng để điều trị hiệu quả. Các biểu hiện thường thấy gồm:

• Đau vú dữ dội: Cơn đau có xu hướng tăng dần, đặc biệt khi sờ vào vùng vú bị tổn thương hoặc khi cho con bú.
• Vú sưng to, căng cứng: Thường thấy rõ một bên vú to hơn bên còn lại, có cảm giác nặng nề và căng tức.
• Vùng da vú đỏ, nóng: Da vùng bị áp xe có thể đỏ, căng bóng, sờ vào có cảm giác ấm nóng.
• Sờ thấy khối mềm có ranh giới rõ: Ổ mủ có thể được cảm nhận như một khối mềm nằm sâu dưới da.
• Sốt, ớn lạnh: Nhiễm trùng lan rộng gây ra phản ứng toàn thân như sốt cao, mệt mỏi, nhức đầu.
• Giảm tiết sữa hoặc không có sữa: Ở bên vú bị áp xe, lượng sữa có thể giảm rõ rệt hoặc mất hẳn.
• Mủ rỉ ra từ núm vú hoặc da vú nứt vỡ: Trong trường hợp nặng, ổ áp xe có thể vỡ ra và chảy mủ ra ngoài.

Nếu người mẹ có bất kỳ biểu hiện nào kể trên, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám ngay, tránh biến chứng nặng.

Cách chẩn đoán áp xe vú sau sinh

Việc chẩn đoán áp xe vú sau sinh chủ yếu dựa vào lâm sàng kết hợp với các phương tiện cận lâm sàng. Bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau:

Thăm khám lâm sàng: Quan sát kích thước vú, màu sắc da, sờ nắn để xác định ổ áp xe và mức độ đau.

• Siêu âm tuyến vú: Đây là phương pháp hiệu quả giúp xác định kích thước, vị trí và đặc điểm ổ mủ. Ngoài ra, siêu âm còn giúp phân biệt với các khối u hoặc u nang vú.
• Xét nghiệm công thức máu: Thường có tăng bạch cầu, tăng CRP nếu có nhiễm trùng.
• Cấy dịch mủ (nếu có): Giúp xác định loại vi khuẩn và lựa chọn kháng sinh phù hợp.

Chẩn đoán chính xác sẽ giúp xác định được mức độ nghiêm trọng và lựa chọn phương pháp điều trị hợp lý cho mẹ.

Điều trị áp xe vú sau sinh

Tùy vào mức độ tổn thương, ổ mủ to hay nhỏ, tình trạng toàn thân của mẹ mà bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp. Các phương pháp chính gồm:

Điều trị nội khoa bằng kháng sinh

Áp xe vú sau sinh giai đoạn đầu, chưa hình thành ổ mủ lớn có thể điều trị bằng thuốc:

• Kháng sinh: Sử dụng nhóm kháng sinh phù hợp với vi khuẩn gram dương, thường là cephalexin, amoxicillin-clavulanate hoặc clindamycin.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Giảm triệu chứng khó chịu và nâng cao thể trạng cho mẹ.
• Chăm sóc vết thương tại chỗ: Giữ vệ sinh sạch sẽ vùng vú, lau khô, không chườm nóng nếu có viêm cấp.

Mẹ vẫn có thể tiếp tục cho con bú ở bên vú không bị ảnh hưởng, trừ khi bác sĩ yêu cầu ngừng bú.

Hút mủ bằng kim dưới hướng dẫn siêu âm

Khi áp xe hình thành nhưng kích thước nhỏ (dưới 3 cm), bác sĩ có thể tiến hành hút mủ bằng kim dưới siêu âm hướng dẫn. Đây là thủ thuật ít xâm lấn, hạn chế đau và không để lại sẹo lớn, mẹ có thể tiếp tục cho con bú sau điều trị.

Phẫu thuật dẫn lưu mủ

Trường hợp áp xe lớn, lan rộng, vỡ ra hoặc không đáp ứng điều trị nội khoa, cần tiến hành rạch dẫn lưu mủ:

• Vết rạch được thực hiện ở vùng thấp của vú, giúp dịch mủ thoát ra ngoài và giảm áp lực.
• Vết thương được rửa hàng ngày bằng dung dịch sát khuẩn, thay băng, theo dõi dịch mủ.
• Sau phẫu thuật, mẹ có thể cần ngừng cho con bú một thời gian để vú hồi phục.

Việc can thiệp sớm sẽ giúp tránh hoại tử mô vú và bảo tồn được chức năng tiết sữa.

Phòng ngừa áp xe vú sau sinh

Phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị. Để tránh nguy cơ bị áp xe vú sau sinh, mẹ cần thực hiện các biện pháp sau:

• Cho bé bú đúng cách: Đảm bảo bé ngậm bắt vú đúng tư thế, bú hết một bên trước khi chuyển sang bên kia.
• Vắt sữa đều đặn nếu bé không bú hết: Tránh ứ đọng sữa trong tuyến vú.
• Chăm sóc và vệ sinh núm vú hàng ngày: Giữ vùng vú khô thoáng, tránh nứt nẻ, dùng kem dưỡng làm mềm da nếu cần.
• Quan sát và xử lý sớm dấu hiệu tắc tia sữa hoặc viêm vú: Mát-xa nhẹ nhàng, chườm ấm, vắt sữa thường xuyên để giải phóng sữa ứ.
• Duy trì chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý: Giúp cơ thể hồi phục và tăng sức đề kháng sau sinh.

Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ áp xe vú sau sinh, mẹ nên đi khám càng sớm càng tốt để được xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Áp xe vú sau sinh có ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh không?

Trong hầu hết trường hợp, trẻ sơ sinh vẫn có thể bú mẹ bình thường khi mẹ bị áp xe vú sau sinh, miễn là bác sĩ không chỉ định ngừng cho bú. Tuy nhiên, một số lưu ý quan trọng mẹ cần biết:

• Nếu ổ áp xe ở một bên vú, có thể cho bé bú bên còn lại.
• Nếu phải dùng kháng sinh, cần hỏi bác sĩ về loại thuốc an toàn cho trẻ đang bú.
• Trong trường hợp ổ áp xe vỡ, chảy mủ, tuyệt đối không cho bé bú bên đó cho đến khi vết thương lành.

Chăm sóc vết thương đúng cách, nghỉ ngơi hợp lý và phối hợp điều trị sẽ giúp mẹ hồi phục nhanh và duy trì hành trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Áp xe vú sau sinh là một biến chứng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và chăm sóc vú đúng cách sẽ giúp mẹ bầu bảo vệ sức khỏe tuyến vú, duy trì việc nuôi con bằng sữa mẹ và tránh được những tổn thương đáng tiếc. Khi có dấu hiệu nghi ngờ áp xe vú sau sinh, mẹ đừng chần chừ mà hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.