Ý nghĩa và quy trình xét nghiệm sán chó bạn cần biết

Bạn có nuôi chó hoặc mèo trong nhà? Bạn từng tiếp xúc với đất cát, rau sống chưa rửa kỹ hay trẻ nhỏ của bạn hay chơi đùa với vật nuôi? Nếu câu trả lời là “có”, thì bạn nên quan tâm đến xét nghiệm sán chó - một thủ thuật y tế không quá phức tạp nhưng lại cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm nguy cơ nhiễm Toxocara, loại ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, phổi, mắt và hệ thần kinh nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời

Bệnh sán chó là gì?

Bệnh sán chó, tên khoa học là Toxocariasis, là một dạng nhiễm ký sinh trùng do giun đũa chó (Toxocara canis) hoặc giun đũa mèo (Toxocara cati) gây ra. Đây là bệnh thuộc nhóm zoonosis - tức bệnh lây từ động vật sang người - xảy ra chủ yếu khi con người vô tình nuốt phải trứng giun có trong môi trường bị ô nhiễm.

Tác nhân gây bệnh: Hai loại ký sinh trùng chính có thể gây ra bệnh sán chó ở người gồm:

• Toxocara canis: Loài giun đũa phổ biến ở chó, là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ở người.
• Toxocara cati: Giun đũa có ở mèo, cũng có khả năng lây nhiễm tương tự.

Con đường lây nhiễm: Trứng của giun đũa chó/mèo được thải ra môi trường qua phân của vật nuôi, và con người có thể bị nhiễm bệnh qua các hình thức:

• Tiếp xúc với đất hoặc cát chứa trứng giun - gặp ở trẻ em chơi ở sân cát, vườn hoặc khu vực không đảm bảo vệ sinh.
• Ăn uống thực phẩm nhiễm bẩn - rau sống, nước uống chưa tiệt trùng hoặc thực phẩm không được rửa sạch kỹ.
• Chạm vào vật nuôi nhiễm giun rồi đưa tay lên miệng hoặc ăn uống mà không rửa tay kỹ.
• Thói quen vệ sinh kém - đặc biệt ở trẻ nhỏ, người làm vườn hoặc người sống gần vật nuôi.

Khi trứng giun vào cơ thể người, chúng không phát triển thành giun trưởng thành như ở vật chủ tự nhiên (chó, mèo), nhưng có thể di chuyển đến các cơ quan như gan, phổi, mắt, thậm chí hệ thần kinh trung ương, gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ý nghĩa của xét nghiệm sán chó

Xét nghiệm sán chó là một phương pháp cận lâm sàng quan trọng nhằm xác định xem cơ thể người có đang bị nhiễm Toxocara - ấu trùng giun đũa chó hoặc mèo - hay không. Xét nghiệm thường được thực hiện bằng cách tìm kháng thể kháng Toxocara trong huyết thanh người thông qua kỹ thuật ELISA, cho phép phát hiện sớm tình trạng nhiễm ký sinh trùng, ngay cả khi chưa có biểu hiện rõ ràng trên lâm sàng.

Mặc dù đa số các trường hợp nhiễm sán chó ở người diễn tiến âm thầm, không triệu chứng rõ rệt, nhưng ấu trùng giun có thể di chuyển đến các cơ quan nội tạng và gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, xét nghiệm sán chó không chỉ có giá trị chẩn đoán, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn sau:

• Tổn thương hệ thần kinh trung ương, gây co giật, viêm màng não, hoặc viêm não do ấu trùng di chuyển đến não.
• Tổn thương thị giác, đặc biệt là viêm võng mạc hoặc viêm thần kinh thị giác, có thể dẫn đến giảm thị lực hoặc mù lòa.
• Tổn thương gan - phổi, với biểu hiện như gan to, viêm gan, ho kéo dài, tổn thương mô phổi.

Bên cạnh đó, ở trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu, bệnh có thể tiến triển nhanh hơn và để lại di chứng nặng nề. Việc thực hiện xét nghiệm sán chó giúp phát hiện bệnh ngay từ giai đoạn sớm, tạo điều kiện cho bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp rút ngắn thời gian điều trị và hạn chế tối đa tổn thương không hồi phục đến các cơ quan.

Tóm lại, xét nghiệm sán chó là bước kiểm tra quan trọng trong quy trình tầm soát và điều trị bệnh do nhiễm giun đũa chó/mèo, đặc biệt ở các đối tượng có nguy cơ cao như trẻ em, người hay tiếp xúc với đất cát, người nuôi thú cưng hoặc làm việc trong môi trường dễ ô nhiễm.

Quy trình xét nghiệm sán chó

Khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm Toxocara (giun đũa chó/mèo), bác sĩ sẽ tiến hành chỉ định các bước kiểm tra cận lâm sàng cần thiết, trong đó xét nghiệm sán chó bằng máu là bước đầu tiên và quan trọng nhất.

Xét nghiệm huyết thanh học (ELISA)

Bệnh nhân sẽ được lấy mẫu máu để thực hiện xét nghiệm tìm kháng thể IgG đặc hiệu chống lại Toxocara. Kết quả xét nghiệm được diễn giải như sau:

• Âm tính (chỉ số < 9 U/mL): Không có bằng chứng huyết thanh học về nhiễm sán chó tại thời điểm xét nghiệm.
• Dương tính (chỉ số ≥ 9 U/mL): Cho thấy cơ thể đã từng hoặc đang nhiễm ấu trùng sán chó, do hệ miễn dịch đã sản sinh kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh.

Lưu ý rằng kết quả dương tính không hoàn toàn đồng nghĩa với nhiễm cấp tính, vì kháng thể có thể tồn tại trong máu một thời gian dài sau khi nhiễm.

Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh

Trong một số trường hợp, đặc biệt khi có nghi ngờ tổn thương cơ quan nội tạng như gan, phổi hoặc hệ thần kinh trung ương, các phương pháp hình ảnh sẽ được kết hợp để xác định vị trí tổn thương do ấu trùng gây ra. Gồm có:

• Siêu âm ổ bụng: Giúp phát hiện nang hoặc tổn thương dạng u tại gan.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI): Được chỉ định nếu nghi ngờ có tổn thương ở gan, não hoặc mắt.
• X-quang phổi: Hữu ích trong trường hợp có biểu hiện hô hấp hoặc nghi ngờ nang sán chó tại phổi.

Xét nghiệm sán chó đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm tình trạng nhiễm Toxocara, từ đó giúp điều trị kịp thời và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm. Nếu thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có dấu hiệu nghi ngờ, bạn nên chủ động thực hiện xét nghiệm sán chó theo hướng dẫn bác sĩ để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.