Xét nghiệm vitamin D là gì? Vai trò với sức khỏe toàn diện

Vitamin D là vi chất thiết yếu tham gia vào nhiều hoạt động quan trọng của cơ thể như chuyển hóa canxi, duy trì hệ xương chắc khỏe và hỗ trợ miễn dịch. Tuy nhiên, tình trạng thiếu vitamin D đang ngày càng phổ biến do lối sống ít tiếp xúc ánh nắng, chế độ ăn chưa cân đối hoặc các bệnh lý mạn tính. Nhiều người không nhận ra mình thiếu hụt cho đến khi xuất hiện các dấu hiệu rõ ràng. Việc chủ động kiểm tra nồng độ vitamin D trong máu được xem là giải pháp hiệu quả để đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe và có hướng điều chỉnh kịp thời.

Vì sao cần thực hiện xét nghiệm định lượng vitamin D?

Cụ thể, xét nghiệm vitamin D còn được gọi với tên đầy đủ là xét nghiệm 25-hydroxyvitamin D hay 25-OH vitamin D. Đây là xét nghiệm thường được bác sĩ chỉ định để đo lường nồng độ vitamin D trong cơ thể ở nhiều đối tượng và tình huống khác nhau. Việc xác định chính xác lượng vitamin D giúp bác sĩ đánh giá được cơ thể người bệnh đang thiếu, đủ hay dư thừa vitamin D, là yếu tố có thể gây ra nhiều ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra hướng bổ sung hoặc điều chỉnh điều trị phù hợp.

Ngoài ra, xét nghiệm 25-hydroxyvitamin D còn đặc biệt cần thiết để theo dõi những nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị thiếu vitamin D, bao gồm:

• Các bệnh về xương như loãng xương, còi xương.
• Rối loạn cơ xương khớp như đau nhức kéo dài, triệu chứng không rõ nguyên nhân.
• Bệnh lý tiêu hóa ảnh hưởng hấp thu vitamin D như bệnh Crohn, sau phẫu thuật cắt túi mật hoặc cắt dạ dày.
• Người thừa cân - béo phì.
• Trẻ nhỏ bú mẹ hoàn toàn.
• Người ít hoặc hầu như không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Người thường xuyên mệt mỏi, thiếu năng lượng hoặc có dấu hiệu trầm cảm.
• Người cao tuổi, dễ gặp tình trạng yếu cơ.
• Một số bệnh lý khác như ung thư, đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đa xơ cứng, lupus ban đỏ hệ thống, Alzheimer, Parkinson, động kinh,...

Ngoài việc đánh giá nguy cơ thiếu hụt vitamin D, xét nghiệm định lượng 25-OH vitamin D (D3) còn giúp phát hiện sớm tình trạng dư thừa vitamin D. Thường xảy ra ở những người bổ sung vitamin D kéo dài với liều cao, trên 50 mcg (2.000 IU) mỗi ngày trong thời gian dài.

Quy trình thực hiện xét nghiệm định lượng vitamin D

Để kết quả xét nghiệm về vitamin D chính xác, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Trao đổi với bác sĩ trước khi xét nghiệm: Bác sĩ sẽ tư vấn những điều cần chuẩn bị và giải đáp thắc mắc liên quan.
• Nhịn ăn trước khi lấy máu: Thông thường, người bệnh cần nhịn ăn từ 4 - 8 giờ trước thời điểm lấy mẫu.
• Thông báo về thuốc đang sử dụng: Nếu đang dùng thuốc điều trị hoặc thực phẩm chức năng, cần báo cho bác sĩ biết.
• Tránh chất kích thích: Không nên dùng cà phê, thuốc lá hoặc các chất kích thích khác trước khi xét nghiệm vì có thể ảnh hưởng đến kết quả.
• Cách lấy mẫu máu: Người trưởng thành thì lấy máu từ tĩnh mạch ở cánh tay. Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh thì sẽ lấy máu ở đầu ngón tay để phù hợp với độ tuổi.

Hiểu kết quả của xét nghiệm định lượng vitamin D

Chỉ số vitamin D sau xét nghiệm có thể khác nhau giữa mỗi người, do chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như độ tuổi, giới tính, kỹ thuật xét nghiệm, cũng như cách phân tích và trả kết quả của từng cơ sở y tế. Sau đây là các giá trị tham chiếu:

• Thiếu vitamin D: Dưới 30 nmol/L (12 ng/mL).
• Có nguy cơ thiếu vitamin D: Từ 30 nmol/L (12 ng/mL) đến 50 nmol/L (20 ng/mL).
• Mức vitamin D đạt chuẩn: 50 - 150 nmol/L hoặc 30 - 80 ng/mL.
• Dư thừa vitamin D: Trên 125 nmol/L (50 ng/mL).

Khi cơ thể thiếu vitamin D

Trong trường hợp kết quả xét nghiệm cho thấy lượng vitamin D thấp hơn mức bình thường, kèm theo các biểu hiện như đau nhức xương, bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm đo mật độ xương để đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe xương khớp.

Nếu nồng độ 25-hydroxyvitamin D trong máu xuống dưới ngưỡng an toàn, nguyên nhân có thể liên quan đến một hoặc nhiều yếu tố sau:

• Chế độ ăn uống kéo dài nhưng không cung cấp đủ vitamin D.
• Hệ tiêu hóa gặp vấn đề, làm giảm khả năng hấp thu vitamin D từ thực phẩm.
• Ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian dài.
• Thiếu vitamin D có thể liên quan đến nguy cơ cao hơn của một số bệnh như ung thư, tim mạch hoặc các rối loạn miễn dịch.

Khi vitamin D trong máu quá cao

Nồng độ vitamin D vượt mức cho phép thường xuất phát từ việc bổ sung quá liều vitamin D thông qua thuốc hoặc các loại thực phẩm chức năng. Nếu tình trạng dư thừa kéo dài, người bệnh có nguy cơ bị ngộ độc vitamin D, từ đó làm tăng khả năng gặp các vấn đề về thận, gan và nhiều biến chứng sức khỏe khác.

Xét nghiệm vitamin D là công cụ quan trọng giúp nhận diện sớm tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa vitamin D, từ đó có hướng điều chỉnh phù hợp để bảo vệ xương khớp và hệ miễn dịch. Thực hiện kiểm tra đúng thời điểm, kết hợp lối sống lành mạnh và các biện pháp phòng bệnh chủ động sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe lâu dài cho cả gia đình.