Xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh: Khi nào cần thực hiện và ở đâu uy tín?

Khoảnh khắc bé bắt đầu bú mẹ hay sữa công thức là lúc hệ tiêu hóa còn non nớt của con chính thức “vào guồng”. Tuy nhiên, nếu bé thường xuyên đầy hơi, tiêu chảy, bú kém hoặc chậm tăng cân, nhiều cha mẹ sẽ không khỏi lo lắng rằng con đang gặp vấn đề về khả năng tiêu hóa đường sữa.

Khi nào cần xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh?

Khái niệm “xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh” thường gắn liền với việc đánh giá khả năng tiêu hóa đường lactose (có trong sữa mẹ và sữa công thức). Bé sơ sinh có thể cần xét nghiệm khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường, ví dụ:

• Bé bú xong bị đầy hơi, trướng bụng, quấy khóc nhiều hơn bình thường.
• Phân lỏng có bọt, có mùi hơi chua hoặc tã bị ướt nhiều lần hơn, bé tái đi tái lại tiêu chảy.
• Cân nặng tăng chậm hoặc bé bú ít, nôn trớ nhiều lần không rõ nguyên nhân.
• Có tiền sử sinh non hoặc bé bị tổn thương ruột (do tiêu chảy nghiêm trọng, viêm ruột…), vì lúc này enzyme lactase chưa hoàn chỉnh.
• Trước khi thực hiện xét nghiệm bất dung nạp lactose, bác sĩ sẽ xem xét các nguyên nhân khác như dị ứng đạm sữa bò hoặc viêm ruột để phân biệt chính xác.

Việc làm xét nghiệm không nên chần chừ nếu những dấu hiệu trên lặp lại và không cải thiện sau hỗ trợ thông thường, bởi vì thiếu men hoặc bất dung nạp lactose có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng và tăng trưởng của trẻ.

Các phương pháp xét nghiệm bất dung nạp lactose phổ biến hiện nay

Khi quyết định thực hiện xét nghiệm bất dung nạp lactose, việc lựa chọn phương pháp phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe của trẻ là yếu tố rất quan trọng. Mỗi kỹ thuật có cơ chế khác nhau, giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây ra tình trạng không tiêu hóa được đường lactose. Dưới đây là ba phương pháp thường được sử dụng hiện nay:

Test hơi thở hydrogen (Hydrogen Breath Test)

Trong các phương pháp xét nghiệm, test hơi thở hydrogen là lựa chọn phổ biến hơn ở trẻ lớn, tuy nhiên còn hạn chế ở trẻ sơ sinh.

• Nguyên lý: Sau khi uống dung dịch chứa lactose, nếu cơ thể không tiêu hóa được, vi khuẩn trong ruột sẽ lên men và sinh ra khí hydrogen. Khí này được đo qua hơi thở để xác định khả năng hấp thu lactose của cơ thể.
• Kết quả: Khi nồng độ hydrogen trong hơi thở tăng cao so với ban đầu, có thể gợi ý tình trạng bất dung nạp lactose.
• Hạn chế: Trẻ sơ sinh thường chưa phù hợp để thực hiện test này do khó kiểm soát việc thở và uống dung dịch thử, vì vậy thường áp dụng cho trẻ lớn hơn.

Test độ pH và đường khử trong phân (Stool Acidity / Reducing Sugar Test)

Với trẻ sơ sinh, đây là phương pháp thường được ưu tiên vì ít xâm lấn và dễ thực hiện.

• Nguyên lý: Mẫu phân của trẻ được thu thập để kiểm tra độ pH và lượng đường khử còn lại.
• Kết quả: Nếu pH phân < 6,0 và có sự hiện diện của đường khử, điều này cho thấy lactose chưa được hấp thu hoàn toàn, gợi ý khả năng bất dung nạp.
• Ưu điểm: Dễ thực hiện, ít gây khó chịu cho trẻ và phù hợp cho cả trẻ sơ sinh.

Sinh thiết ruột non và xét nghiệm di truyền

Trong những trường hợp nghi ngờ trẻ mắc dạng hiếm và nghiêm trọng của bất dung nạp lactose bẩm sinh, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu.

• Sinh thiết ruột non: Mẫu mô được lấy để đánh giá hoạt tính của enzyme lactase, yếu tố quyết định khả năng tiêu hóa lactose.
• Xét nghiệm di truyền: Phát hiện các bất thường ở gen chịu trách nhiệm sản xuất enzyme lactase, giúp xác định dạng thiếu men lactase bẩm sinh.

Lưu ý: Những dạng này rất hiếm gặp, thường xuất hiện ở trẻ trong vài ngày đầu sau sinh và cần được chẩn đoán sớm để điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp.

Cha mẹ nên lưu ý rằng, việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh cần dựa trên chỉ định cụ thể của bác sĩ. Không nên tự ý chẩn đoán hoặc áp dụng các phương pháp xét nghiệm tại nhà, vì điều này có thể làm sai lệch kết quả và ảnh hưởng đến quá trình điều trị của trẻ.

Quy trình thực hiện xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Hiểu rõ quy trình sẽ giúp cha mẹ yên tâm và chuẩn bị tốt hơn khi đưa bé đi khám. Thông thường, xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh gồm ba giai đoạn chính:

Trước xét nghiệm: 

• Bé có thể được yêu cầu nhịn bú vài giờ theo hướng dẫn bác sĩ. Trong lúc này, bác sĩ sẽ hỏi về thói quen bú mẹ, loại sữa công thức và tình trạng tiêu hóa của bé.

Trong khi xét nghiệm:

• Với test phân, mẫu phân được lấy để đo độ pH và lượng đường khử.
• Với test hơi thở (áp dụng cho trẻ lớn hơn), bé uống dung dịch lactose và được đo khí hydrogen sau một khoảng thời gian nhất định.

Sau xét nghiệm:

• Bác sĩ sẽ đọc kết quả, giải thích nguyên nhân và tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp (chọn sữa ít hoặc không chứa lactose, theo dõi cân nặng).
• Kết quả thường có sau 1 - 3 ngày tùy phương pháp.

Nếu bé có dấu hiệu mất nước, tiêu chảy kéo dài hoặc mệt mỏi, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện sớm để được phối hợp điều trị và theo dõi kịp thời.

Xét nghiệm bất dung nạp lactose ở đâu uy tín và an toàn cho trẻ sơ sinh?

Dưới đây là các gợi ý về cơ sở uy tín (không quảng cáo, nhưng là các bệnh viện công và chuyên khoa nhi) tại Việt Nam:

Miền Bắc:

• Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội).
• Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Hà Nội).
• Bệnh viện Bạch Mai.

Miền Trung:

• Bệnh viện Phụ Sản - Nhi Đà Nẵng.
• Bệnh viện Trung ương Huế.

Miền Nam:

• Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM).
• Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TP.HCM).
• Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.

Khi tìm nơi thực hiện “xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh”, cha mẹ nên lưu ý: Hỏi rõ liệu cơ sở có thực hiện các phương pháp phù hợp với trẻ sơ sinh (ví dụ test phân hoặc thiết bị chuyên nhi), và có bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nhi hoặc dinh dưỡng nhi phụ trách không.

Chăm sóc trẻ sau khi chẩn đoán bất dung nạp lactose

Khi kết quả xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh được xác định, việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp bé vẫn phát triển khỏe mạnh và hấp thu dinh dưỡng tốt.

• Đánh giá mức độ bất dung nạp: Bác sĩ sẽ xác định tình trạng nhẹ, trung bình hoặc nặng để đưa ra hướng xử lý phù hợp.
• Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng: Chọn sữa ít hoặc không chứa lactose theo tư vấn của bác sĩ. Tiếp tục cho bé bú mẹ nếu có thể, vì sữa mẹ vẫn hỗ trợ tiêu hóa và tăng miễn dịch tự nhiên.
• Theo dõi sự phát triển: Ghi nhận cân nặng, phân và khả năng bú của bé định kỳ để đánh giá hiệu quả thay đổi chế độ ăn.
• Tái khám: Đưa bé đi kiểm tra lại nếu sau 1 - 2 tuần không cải thiện hoặc có dấu hiệu mất nước (tiểu ít, khô môi, mệt lả).

Lưu ý: Không nên tự loại bỏ hoàn toàn lactose nếu chưa có chỉ định y tế, vì sữa là nguồn dinh dưỡng quan trọng trong giai đoạn đầu đời.

Việc thực hiện xét nghiệm bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh giúp phát hiện sớm tình trạng bé không tiêu hóa được đường sữa, từ đó bác sĩ và phụ huynh cùng xây dựng kế hoạch dinh dưỡng phù hợp. Nếu cha mẹ nhận thấy bé có các dấu hiệu cảnh báo, việc tìm đúng cơ sở “xét nghiệm bất dung nạp lactose ở đâu” và theo dõi chăm sóc sát sao sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh hơn.