Xạ trị ung thư phổi: Phương pháp điều trị hiệu quả và những điều cần biết

Ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao hàng đầu tại Việt Nam. Trong số các phương pháp điều trị hiện nay, xạ trị đóng vai trò quan trọng, đặc biệt đối với những trường hợp không thể phẫu thuật. Vậy xạ trị ung thư phổi là gì, có hiệu quả không, quy trình ra sao và người bệnh cần lưu ý những gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về xạ trị trong điều trị ung thư phổi, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn cho sức khỏe của mình.

Xạ trị ung thư phổi là gì?

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia bức xạ năng lượng cao (thường là tia X hoặc proton) để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc làm chậm quá trình phát triển của chúng. Trong điều trị ung thư phổi, xạ trị có thể được sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với các phương pháp khác như hóa trị hoặc phẫu thuật.

Có hai hình thức chính của xạ trị:

• Xạ trị ngoài (External Beam Radiation Therapy): Sử dụng máy chiếu tia từ bên ngoài cơ thể, chiếu thẳng vào vùng có khối u.
• Xạ trị trong (Brachytherapy): Đưa nguồn phóng xạ vào gần hoặc ngay trong khối u. Phương pháp này thường được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt và ít phổ biến hơn xạ trị ngoài.

Việc lựa chọn hình thức nào phụ thuộc vào vị trí khối u, giai đoạn bệnh và thể trạng người bệnh.

Khi nào nên áp dụng xạ trị?

Xạ trị thường được bác sĩ chỉ định trong các trường hợp sau:

• Bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) giai đoạn đầu nhưng không đủ điều kiện phẫu thuật.
• Sau phẫu thuật để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại.
• Trước phẫu thuật để làm giảm kích thước khối u.
• Kết hợp với hóa trị để tăng hiệu quả điều trị.
• Điều trị giảm nhẹ triệu chứng ở giai đoạn cuối như khó thở, đau đớn, ho ra máu.

Đây là những chỉ định thường gặp nhưng cần có sự đánh giá kỹ lưỡng của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho từng bệnh nhân.

Quy trình xạ trị ung thư phổi

Quy trình xạ trị bao gồm ba giai đoạn chính:

Chuẩn bị trước khi xạ trị

Người bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn nhịn ăn nếu cần, thực hiện các xét nghiệm, chụp CT mô phỏng để xác định vị trí khối u. Đây là giai đoạn quan trọng để thiết lập kế hoạch điều trị cá nhân hóa.

Lập kế hoạch điều trị

Bác sĩ chuyên khoa xạ trị và bác sĩ vật lý y học phối hợp tính toán liều lượng tia, số lần chiếu và vùng cần điều trị. Một số công nghệ hiện đại như xạ trị điều biến cường độ (IMRT), xạ trị định vị hình ảnh (IGRT) hay xạ trị định vị thân (SBRT) có thể được sử dụng để tăng độ chính xác.

Tiến hành xạ trị

• Bệnh nhân nằm trên bàn chiếu theo đúng tư thế đã đánh dấu.
• Mỗi buổi xạ kéo dài khoảng 10–20 phút.
• Tần suất thông thường: 5 buổi/tuần trong 5–7 tuần, tùy theo phác đồ điều trị.

Trong quá trình xạ trị, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi nhưng không đau đớn. Sau mỗi buổi, người bệnh có thể về nhà nghỉ ngơi và sinh hoạt nhẹ nhàng.

Tác dụng phụ của xạ trị ung thư phổi

Tùy theo cơ địa từng người, giai đoạn bệnh và kỹ thuật xạ trị, tác dụng phụ có thể khác nhau. Dưới đây là những tác dụng phụ thường gặp:

• Mệt mỏi toàn thân kéo dài.
• Ho khan, đau ngực nhẹ hoặc nặng dần về cuối đợt xạ.
• Viêm thực quản: Khó nuốt, đau rát cổ họng.
• Khô miệng, khàn tiếng.
• Viêm da vùng chiếu xạ: Đỏ da, ngứa, rát, bong tróc nhẹ.
• Sút cân, chán ăn, mất ngủ.
• Giảm chức năng phổi nếu vùng xạ rộng hoặc đã từng điều trị trước đó.

Các tác dụng phụ thường được cải thiện dần sau khi kết thúc điều trị. Bác sĩ có thể kê thuốc hỗ trợ và hướng dẫn các biện pháp chăm sóc tại nhà để giúp người bệnh giảm nhẹ khó chịu.

Ưu điểm và nhược điểm của xạ trị ung thư phổi

Khi xem xét lựa chọn phương pháp xạ trị ung thư phổi, cần cân nhắc cả mặt tích cực lẫn giới hạn của nó.

Ưu điểm:

• Ít xâm lấn, không cần phẫu thuật.
• Có thể thực hiện ngoại trú.
• Tác dụng chọn lọc, tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ.
• Áp dụng được cho nhiều giai đoạn và đối tượng bệnh nhân.

Nhược điểm:

• Không phù hợp với một số người có thể trạng yếu.
• Tác dụng phụ kéo dài hoặc ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận.
• Hiệu quả giảm khi ung thư đã di căn rộng hoặc kháng xạ trị.

Với những tiến bộ của y học hiện đại, các thiết bị xạ trị thế hệ mới giúp giảm đáng kể tác dụng phụ và tăng độ chính xác trong điều trị, mang lại nhiều hy vọng cho bệnh nhân ung thư phổi.

Những lưu ý quan trọng khi điều trị bằng xạ trị

Trong quá trình điều trị, người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn để đảm bảo hiệu quả và tránh biến chứng. Một số lưu ý bao gồm:

• Nghỉ ngơi đầy đủ, không làm việc nặng, hạn chế căng thẳng.
• Duy trì chế độ ăn mềm, dễ tiêu, giàu protein và vitamin.
• Tránh dùng thực phẩm cay, chua, cứng, quá nóng hoặc quá lạnh.
• Uống đủ nước để hỗ trợ quá trình bài tiết độc tố.
• Không tự ý dùng thuốc mà chưa có chỉ định từ bác sĩ.
• Giữ vùng da chiếu xạ luôn khô ráo, không thoa mỹ phẩm hoặc xà phòng có chất tẩy mạnh.
• Theo dõi triệu chứng và thông báo ngay cho bác sĩ khi có biểu hiện bất thường như sốt, khó thở tăng dần, đau ngực dữ dội.
• Tuân thủ lịch tái khám để theo dõi đáp ứng và điều chỉnh kế hoạch điều trị nếu cần.

Xạ trị ung thư phổi là một trong những lựa chọn điều trị hiệu quả cho bệnh nhân ung thư phổi, đặc biệt là những người không thể phẫu thuật. Quan trọng nhất, người bệnh cần có thái độ tích cực, phối hợp tốt với bác sĩ và chăm sóc bản thân đúng cách trong suốt hành trình điều trị. Nếu bạn hoặc người thân đang đối mặt với ung thư phổi, hãy tìm hiểu kỹ các phương pháp điều trị và lựa chọn giải pháp phù hợp với mình.