Viêm xoang do phế cầu là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm xoang do phế cầu là tình trạng nhiễm khuẩn các xoang do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra. Đây là một trong những nguyên nhân viêm xoang cấp phổ biến, thường xảy ra sau nhiễm virus hô hấp trên.

Bệnh có thể biểu hiện với các triệu chứng như đau vùng mặt, nghẹt mũi, chảy mũi mủ, sốt nhẹ đến vừa. Nếu không điều trị kịp thời, viêm có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Việc nhận biết sớm và điều trị bằng kháng sinh phù hợp là yếu tố then chốt giúp kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng. Ngoài ra, tiêm vắc xin phế cầu cũng là biện pháp hữu hiệu để phòng bệnh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm xoang do phế cầu

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm xoang do phế cầu thường khởi phát sau một đợt cảm lạnh hoặc viêm đường hô hấp trên. Một số triệu chứng điển hình bao gồm:

• Nghẹt mũi, chảy mũi đặc, màu vàng hoặc xanh.
• Đau và cảm giác căng tức vùng mặt, nhất là quanh trán, gò má hoặc giữa hai mắt.
• Đau đầu, đặc biệt tăng nặng khi cúi người hoặc khi thức dậy vào buổi sáng.
• Sốt nhẹ đến vừa, đôi khi sốt cao nếu nhiễm trùng lan rộng.
• Hơi thở có mùi, ho kéo dài (đặc biệt vào ban đêm), giảm khứu giác.

Triệu chứng có thể nhẹ hoặc nặng tùy theo mức độ viêm và cơ địa người bệnh. Nếu kéo dài trên 10 ngày hoặc tái phát nhiều lần, cần nghĩ đến nhiễm trùng do phế cầu.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm xoang do phế cầu

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm xoang do phế cầu thường xảy ra nếu không được điều trị đúng cách hoặc điều trị muộn. Một số biến chứng nghiêm trọng bao gồm:

• Viêm tai giữa: Do vi khuẩn lan từ xoang sang tai, gây đau tai, sốt, nghe kém.
• Viêm mô tế bào quanh hốc mắt: Là biến chứng nguy hiểm, có thể gây sưng nề mắt, đau nhức và giảm thị lực.
• Áp xe não, viêm màng não: Là những biến chứng nặng, hiếm gặp nhưng đe dọa tính mạng nếu vi khuẩn xâm nhập hệ thần kinh trung ương.
• Viêm phổi: Phế cầu có thể lan xuống đường hô hấp dưới gây viêm phổi, đặc biệt ở người già hoặc người suy giảm miễn dịch.
• Viêm xương sọ mặt: Gây đau kéo dài, sưng mặt, có thể phải can thiệp ngoại khoa.

Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời viêm xoang do phế cầu có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm này.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên gặp bác sĩ nếu các triệu chứng viêm xoang như nghẹt mũi, chảy mũi mủ kéo dài hơn 10 ngày, kèm theo sốt cao, đau mặt hoặc quanh hốc mắt không thuyên giảm. Đặc biệt, nếu có dấu hiệu sưng quanh mắt, nhìn mờ, đau đầu dữ dội hoặc triệu chứng tái phát sau điều trị, cần khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây viêm xoang do phế cầu là do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn). Phế cầu khuẩn là một loại vi khuẩn gram dương, thường cư trú ở vùng mũi họng mà không gây bệnh. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc niêm mạc xoang bị tổn thương, phế cầu có thể xâm nhập vào các xoang và gây viêm. Đây là một trong những tác nhân vi khuẩn phổ biến nhất gây viêm xoang cấp, đặc biệt ở trẻ em và người lớn có bệnh nền hô hấp.

Phế cầu lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, thông qua giọt bắn khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc gần với người mang mầm bệnh. Các yếu tố như cảm lạnh, dị ứng mũi, viêm đường hô hấp trên, hút thuốc lá, môi trường ô nhiễm và thay đổi thời tiết đột ngột đều tạo điều kiện thuận lợi để phế cầu phát triển và gây viêm xoang.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm xoang do phế cầu?

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi) và người lớn tuổi (trên 65 tuổi), hai nhóm đối tượng có hệ miễn dịch yếu hơn. Ngoài ra, nam và nữ có nguy cơ mắc bệnh tương đương nhau, tuy nhiên mức độ nặng và tỷ lệ biến chứng có thể cao hơn ở những người có bệnh nền hô hấp.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm xoang do phế cầu

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc phải viêm xoang do phế cầu, bao gồm:

• Suy giảm miễn dịch (do bệnh lý mạn tính, HIV/AIDS, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch).
• Mắc các bệnh hô hấp mạn tính như hen phế quản, COPD, viêm mũi dị ứng.
• Trẻ nhỏ, người cao tuổi - nhóm dễ bị nhiễm khuẩn hơn.
• Hút thuốc lá chủ động hoặc thụ động.
• Môi trường sống ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, hóa chất.
• Thói quen vệ sinh mũi họng kém hoặc không đúng cách.
• Thời tiết lạnh, độ ẩm cao hoặc thay đổi đột ngột.
• Tiền sử viêm xoang tái phát hoặc phẫu thuật vùng mũi xoang.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm xoang do phế cầu

Để chẩn đoán viêm xoang do phế cầu, bác sĩ thường kết hợp giữa khai thác bệnh sử, khám lâm sàng và các cận lâm sàng hỗ trợ. Cụ thể:

• Khám lâm sàng: Đánh giá triệu chứng như nghẹt mũi, chảy mũi, đau xoang, sốt, mệt mỏi và nghe mũi họng bằng đèn soi hoặc ống nội soi.
• Chụp CT xoang: Là phương tiện hình ảnh chính xác để phát hiện mức dịch trong xoang, niêm mạc dày lên, hoặc tổn thương cấu trúc xoang.
• Nội soi mũi xoang: Giúp quan sát trực tiếp niêm mạc xoang, xác định tình trạng viêm, phù nề hay có mủ.
• Cấy dịch xoang hoặc dịch mũi: Xác định vi khuẩn gây bệnh, trong đó Streptococcus pneumoniae là tác nhân phổ biến.
• Xét nghiệm máu: Có thể thấy tăng bạch cầu, CRP tăng - gợi ý nhiễm khuẩn cấp.

Điều trị viêm xoang do phế cầu

Nội khoa

Điều trị nội khoa là phương pháp chính trong viêm xoang do phế cầu. Bác sĩ thường chỉ định kháng sinh phổ hẹp hoặc phổ rộng tùy vào mức độ nặng và đáp ứng ban đầu, trong đó amoxicillin hoặc amoxicillin-clavulanate là lựa chọn thường dùng.

Ngoài ra, có thể phối hợp thêm thuốc giảm đau, hạ sốt, thuốc xịt mũi chứa corticosteroid, thuốc co mạch mũi ngắn hạn để giảm phù nề niêm mạc và thông xoang. Việc vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý cũng góp phần cải thiện triệu chứng và rút ngắn thời gian điều trị.

Ngoại khoa

Ngoại khoa chỉ được cân nhắc trong các trường hợp viêm xoang mạn tính tái phát nhiều lần, không đáp ứng điều trị nội khoa, hoặc có biến chứng nặng (áp xe, viêm mô tế bào quanh ổ mắt). Phẫu thuật nội soi mũi xoang (FESS) là phương pháp phổ biến, giúp mở rộng lỗ xoang tự nhiên, lấy mủ và phục hồi dẫn lưu xoang. Đây là bước điều trị giúp giảm tái phát và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của viêm xoang do phế cầu

Chế độ sinh hoạt

Để hạn chế diễn tiến của viêm xoang do phế cầu, người bệnh nên duy trì các thói quen sinh hoạt khoa học và vệ sinh mũi xoang đúng cách. Cụ thể:

• Tuân thủ đúng đơn thuốc và phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển bệnh.
• Tránh tiếp xúc với khói bụi, môi trường ô nhiễm, phấn hoa, hóa chất có mùi mạnh.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng mũi trong thời tiết lạnh.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng nếu không khí quá khô.
• Hạn chế bơi lội ở nơi nước không đảm bảo vệ sinh.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ ăn uống đóng vai trò hỗ trợ hệ miễn dịch và phục hồi niêm mạc xoang. Người bệnh nên tăng cường rau xanh, trái cây tươi giàu vitamin C (cam, bưởi, ổi), thực phẩm giàu kẽm (hải sản, hạt bí, đậu), và uống đủ nước mỗi ngày để làm loãng dịch tiết. Hạn chế thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn, và thực phẩm dễ gây dị ứng để tránh kích thích niêm mạc mũi xoang.

Phòng ngừa viêm xoang do phế cầu

Đặc hiệu

Tiêm vắc xin phòng phế cầu là một trong những biện pháp đặc hiệu giúp ngăn ngừa viêm xoang do phế cầu. Hiện nay, vắc xin phế cầu được khuyến cáo tiêm cho trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh mãn tính (đái tháo đường, bệnh tim phổi…), người suy giảm miễn dịch và những đối tượng có nguy cơ cao khác. Vắc xin có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh, đồng thời giảm mức độ nghiêm trọng nếu có nhiễm trùng xảy ra.

Không đặc hiệu

Ngoài tiêm ngừa, một số biện pháp không đặc hiệu có thể giúp phòng ngừa viêm xoang do phế cầu như:

• Giữ vệ sinh mũi xoang sạch sẽ, rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý.
• Tránh tiếp xúc với người đang mắc các bệnh hô hấp lây truyền.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là khi trời lạnh hoặc thay đổi thời tiết.
• Không hút thuốc lá và hạn chế tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí.
• Tăng cường hệ miễn dịch bằng chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc.
• Điều trị triệt để các bệnh lý viêm mũi xoang mãn tính hoặc dị ứng để tránh bội nhiễm.

Viêm xoang do phế cầu là một bệnh lý thường gặp, dễ tiến triển nặng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, tuân thủ phác đồ điều trị và chủ động phòng ngừa bằng lối sống khoa học sẽ giúp hạn chế tái phát và biến chứng, bảo vệ sức khỏe đường hô hấp hiệu quả.

Để phòng ngừa hiệu quả viêm xoang do phế cầu và các bệnh lý do phế cầu khuẩn gây ra, đừng quên tiêm ngừa vắc xin đầy đủ. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp các loại vắc xin phế cầu an toàn, chất lượng, với đội ngũ nhân viên y tế tận tâm, giàu kinh nghiệm. Hãy đến Long Châu để được tư vấn và tiêm phòng đúng lịch, đúng đối tượng - bảo vệ bạn và người thân khỏi các biến chứng nguy hiểm do phế cầu gây nên.