Viêm họng ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Viêm họng là một trong những bệnh lý hô hấp thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong thời điểm giao mùa. Dù không quá nghiêm trọng, nhưng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ nhận biết nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị viêm họng ở trẻ hiệu quả nhất.

Viêm họng ở trẻ em: Hiểu đúng để xử lý kịp thời

Viêm họng là gì?

Viêm họng là tình trạng lớp niêm mạc vùng hầu họng bị tổn thương do tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn, dị vật hoặc các yếu tố kích ứng. Tình trạng này khiến cổ họng sưng tấy, đỏ rát, làm trẻ cảm thấy đau khi nuốt, khó thở hoặc mệt mỏi. Đây là phản ứng phòng vệ tự nhiên của cơ thể, nhưng khi quá mức có thể gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe.

Trẻ nhỏ dễ bị viêm họng hơn người lớn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và đường hô hấp còn nhạy cảm. Ngoài ra, trẻ thường hiếu động, dễ tiếp xúc với mầm bệnh qua tay, đồ vật hoặc cho đồ chơi vào miệng, vô tình làm tổn thương họng.

Nguyên nhân thường gặp gây viêm họng ở trẻ

• Virus và vi khuẩn: Là tác nhân hàng đầu gây viêm họng, đặc biệt là các loại virus cảm cúm, cúm A/B, adenovirus.
• Tác động từ dị vật: Trẻ nuốt phải mảnh đồ chơi nhỏ, xương, hạt… có thể gây tổn thương họng và dẫn đến viêm.
• Không khí khô, lạnh: Khiến vùng họng bị khô rát, dễ kích ứng.
• Chất độc hại: Khói thuốc, hóa chất, mùi sơn hoặc chất tẩy rửa cũng có thể gây kích ứng họng ở trẻ.
• Tâm lý và các bệnh lý khác: Căng thẳng, lo lắng hay các bệnh như viêm tai giữa, sâu răng cũng có thể là yếu tố liên quan.

Dấu hiệu nhận biết viêm họng ở trẻ em

• Trẻ than đau họng, ho khan hoặc có đờm, kèm theo cảm giác ngứa cổ.
• Quan sát thấy cổ họng đỏ, sưng, đôi khi nổi hạch dưới hàm hoặc bên cổ.
• Sốt cao kéo dài, đặc biệt trong 2–5 ngày đầu.
• Nghẹt mũi, chảy nước mũi trong, có thể kèm nôn, khàn tiếng.
• Trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, bỏ ăn, ngủ không yên và thường quấy khóc.

Cách xử lý khi trẻ bị viêm họng: Phụ huynh cần lưu ý điều gì?

Theo dõi và chăm sóc tại nhà

Khi trẻ có dấu hiệu viêm họng, phụ huynh nên cho bé nghỉ học để theo dõi sức khỏe và hạn chế lây lan cho các bạn khác. Trong thời gian này, bố mẹ cần chú ý quan sát những thay đổi trong hành vi và sinh hoạt hằng ngày của trẻ như: ăn uống kém, bỏ bú, ngủ li bì hay giảm mức độ vận động.

Việc ghi chú lại thời điểm xuất hiện các triệu chứng bất thường sẽ giúp ích rất nhiều trong việc cung cấp thông tin cho bác sĩ khi cần thăm khám. Đồng thời, không gian sinh hoạt của trẻ cần được giữ sạch sẽ, thông thoáng, tránh gió lùa và lạnh đột ngột.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi bị sốt, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay để được đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe. Ngoài ra, cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Bỏ bú, ngủ quá nhiều hoặc mệt mỏi rõ rệt
• Sốt từ 38°C trở lên và không hạ dù đã dùng thuốc
• Khó nuốt, khó mở miệng, chảy nước dãi nhiều
• Cổ sưng to, thở khò khè, thở rít, khó thở

Nếu những biểu hiện này không cải thiện sau 48 giờ theo dõi, trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.

Việc điều trị viêm họng sẽ dựa trên nguyên nhân cụ thể. Phần lớn các trường hợp do virus nên không cần dùng kháng sinh. Kháng sinh chỉ được kê khi có bằng chứng nhiễm khuẩn rõ ràng sau khi bác sĩ thăm khám kỹ lưỡng. Các loại thuốc hỗ trợ thường được dùng bao gồm thuốc hạ sốt, thuốc giảm tiết dịch hoặc thuốc làm dịu cổ họng.

Chăm sóc trẻ bị viêm họng đúng cách

Để giúp trẻ hồi phục nhanh hơn, cha mẹ có thể thực hiện các biện pháp hỗ trợ tại nhà sau:

• Bổ sung đủ nước: Cho trẻ uống nước ấm, nước chanh mật ong (nếu trên 1 tuổi), nước ép trái cây... để làm dịu cổ họng và bù nước. Trẻ dưới 6 tháng tuổi nên được bú mẹ hoàn toàn để tăng cường miễn dịch.
• Giữ ẩm không khí: Dùng máy tạo độ ẩm giúp làm dịu cổ họng và tránh khô rát, tuy nhiên cần đảm bảo máy sạch sẽ, thay nước thường xuyên.
• Chườm mát hoặc dùng khăn ấm vùng cổ: Giúp giảm cảm giác khó chịu.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol hoặc ibuprofen có thể được sử dụng nếu trẻ đau họng nhiều hoặc sốt, nhưng cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Súc miệng với nước muối sinh lý: Nếu trẻ đủ lớn, súc miệng bằng nước muối pha loãng sẽ giúp sát khuẩn nhẹ nhàng.
• Dùng thuốc xịt họng thảo dược: Một số sản phẩm chứa mật ong, bạc hà, húng chanh... có thể làm dịu triệu chứng đau rát. Tuy nhiên, không nên tự ý sử dụng mà cần tham khảo ý kiến chuyên môn.

Biến chứng và cách phòng ngừa viêm họng ở trẻ em

Biến chứng viêm họng: Đừng chủ quan với những dấu hiệu ban đầu

Viêm họng, dù thường gặp ở cả người lớn lẫn trẻ nhỏ, vẫn có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời. Một số biến chứng có thể phát sinh bao gồm: viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phổi, viêm màng não, thậm chí là những bệnh tự miễn nguy hiểm như sốt thấp khớp hoặc viêm cầu thận. Trong đó, hai biến chứng sau đây đặc biệt đáng lưu ý:

• Sốt thấp khớp: Khi viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A không được điều trị triệt để, hệ miễn dịch có thể nhầm lẫn và tấn công các cơ quan của chính cơ thể như tim, khớp và hệ thần kinh. Biến chứng này thường xuất hiện sau khoảng 2–4 tuần kể từ đợt viêm họng đầu tiên, gây sốt cao, đau khớp và có nguy cơ làm tổn thương van tim vĩnh viễn, dẫn đến suy tim trong tương lai.
• Viêm cầu thận sau nhiễm khuẩn: Đây là phản ứng viêm xảy ra tại thận do cơ thể phản ứng mạnh với vi khuẩn gây viêm họng. Trẻ em là đối tượng dễ gặp tình trạng này. Dấu hiệu điển hình bao gồm: Tiểu ra máu, phù nhẹ ở mắt cá chân hoặc quanh mắt. Biến chứng này thường xuất hiện sau 1–3 tuần và có thể tự lui mà không để lại hậu quả nghiêm trọng nếu được theo dõi tốt.

Làm thế nào để phòng ngừa viêm họng ở trẻ em hiệu quả?

Việc chủ động phòng bệnh có vai trò rất quan trọng, đặc biệt với trẻ nhỏ có sức đề kháng chưa hoàn thiện. Dưới đây là một số gợi ý giúp hạn chế nguy cơ mắc viêm họng ở trẻ:

• Chăm sóc răng miệng hàng ngày: Hướng dẫn trẻ đánh răng đúng cách sau khi ăn và trước khi đi ngủ để giảm thiểu vi khuẩn tồn tại trong khoang miệng.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân: Tránh cho trẻ mút tay, ngoáy mũi hay đưa đồ vật bẩn vào miệng – những thói quen dễ khiến vi khuẩn xâm nhập vào họng.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Không gian vui chơi và sinh hoạt cần được dọn dẹp thường xuyên, thoáng khí và tránh ẩm thấp để hạn chế sự phát triển của virus, vi khuẩn gây bệnh.
• Tắm nước ấm và lau khô người sau tắm: Đặc biệt vào mùa lạnh, không nên để trẻ tắm nước lạnh hoặc ra gió ngay sau khi tắm để tránh cảm lạnh và kích ứng vùng họng.
• Hạn chế tiếp xúc với người đang ốm: Giữ khoảng cách an toàn nếu xung quanh có người bị cảm, ho, sổ mũi – những tác nhân dễ lây nhiễm qua đường hô hấp.
• Chọn cơ sở y tế uy tín khi có dấu hiệu bất thường: Nếu trẻ sốt cao kéo dài, ho nặng, khó nuốt, quấy khóc nhiều,... nên đưa trẻ đi khám để chẩn đoán và điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng.

Viêm họng ở trẻ em là bệnh lý hô hấp thường gặp nhưng tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo, chủ động chăm sóc và theo dõi tại nhà kết hợp với thăm khám y tế khi cần thiết sẽ giúp hạn chế diễn tiến nghiêm trọng. Bên cạnh đó, xây dựng môi trường sống lành mạnh, duy trì vệ sinh cá nhân và tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh là giải pháp quan trọng giúp tăng cường miễn dịch, bảo vệ sức khỏe đường hô hấp của trẻ một cách toàn diện và bền vững.