Vi khuẩn tụ cầu Staphylococcus gây bệnh gì? Cách phòng ngừa

Vi khuẩn tụ cầu là một trong những tác nhân gây bệnh phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe con người. Nhóm vi khuẩn này thường cư trú trên bề mặt da hoặc niêm mạc mà không gây hại. Trong điều kiện thuận lợi, đặc biệt khi cơ thể suy yếu hoặc có vết thương hở, chúng có thể xâm nhập sâu và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc hiểu rõ về vi khuẩn tụ cầu sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe.

Vi khuẩn tụ cầu (Staphylococcus) là gì?

Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh nhiễm trùng ở con người. Trong đó, phổ biến nhất là vi khuẩn tụ cầu Staphylococcus.

Tụ cầu (Staphylococcus) là vi khuẩn hình cầu, gram dương, có đường kính khoảng 1 micromet. Chúng thường xuất hiện thành các cụm giống như chùm nho. Loại vi khuẩn này chủ yếu cư trú ở da và màng nhầy của cơ thể. Mặc dù tụ cầu thường xuyên hiện diện trên da và niêm mạc mà không gây hại, nhưng nếu chúng xâm nhập vào các bộ phận khác như máu, khớp, phổi hoặc tim, chúng có thể gây ra các tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng người bệnh.

Hiện nay, có khoảng 32 loài Staphylococcus nhưng ba loài nổi bật nhất là:

• Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng).
• Staphylococcus epidermidis (tụ cầu da).
• Staphylococcus saprophyticus (tụ cầu hoại sinh).

Trong số này, tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) là loại phổ biến nhất. Loại vi khuẩn này thường sống trên da và trong mũi họng, đặc biệt dễ gây bệnh cho những người có hệ miễn dịch suy yếu. Một trong những vấn đề lớn khi điều trị các bệnh nhiễm trùng do tụ cầu vàng gây ra là khả năng kháng thuốc của chúng. Phần lớn tụ cầu vàng kháng lại nhiều loại kháng sinh, đặc biệt là Penicillin G và một số còn kháng Methicillin.

Gần đây, một số chủng Staphylococcus aureus đã phát triển khả năng kháng tất cả các loại kháng sinh, ngoại trừ Vancomycin. Sự gia tăng của các chủng kháng thuốc này đã làm cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng do tụ cầu vàng trở nên ngày càng khó khăn hơn.

Vi khuẩn tụ cầu gây ra bệnh gì?

Khi cơ thể bị nhiễm vi khuẩn tụ cầu (Staphylococcus), người bệnh có thể gặp phải một số tình trạng phổ biến sau:

Nhiễm trùng da

Nhiễm trùng da do tụ cầu chủ yếu được gây ra bởi tụ cầu vàng. Vi khuẩn này thường tồn tại trên da và niêm mạc, và dễ dàng xâm nhập qua các lỗ chân lông, tuyến bã nhờn hoặc chân tóc, gây nhiễm khuẩn kèm theo mủ. Biểu hiện điển hình là sự xuất hiện của các ổ áp xe, mụn nhọt, hay chốc lở trên da. 

Nhiễm khuẩn da do tụ cầu hay xảy ra vào mùa nóng, đặc biệt là ở trẻ em và trẻ sơ sinh, với triệu chứng sốt kèm theo. Mức độ nghiêm trọng của bệnh còn phụ thuộc vào khả năng miễn dịch của từng người. Ngoài ra, tụ cầu cũng có thể gây ra mụn đầu đinh (hay còn gọi là đinh râu), một loại nhiễm trùng cấp tính nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết.

Nhiễm khuẩn huyết

Khi vi khuẩn tụ cầu vàng xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể vào máu, gây nhiễm khuẩn huyết. Đây là một loại nhiễm trùng nghiêm trọng và có thể gây ra các ổ áp xe ở các cơ quan nội tạng như gan, phổi, não, tủy,... Tình trạng này còn có thể gây viêm tắc tĩnh mạch. Một số nhiễm trùng có thể tiến triển thành mãn tính, chẳng hạn như viêm xương.

Ngộ độc thức ăn và viêm ruột cấp

Ngộ độc thức ăn xảy ra khi người bệnh tiêu thụ thực phẩm nhiễm vi khuẩn tụ cầu, thường do quá trình chế biến hoặc bảo quản không đảm bảo vệ sinh. Vi khuẩn tụ cầu có thể xâm nhập vào thực phẩm qua người chế biến, đặc biệt nếu người đó hắt hơi hoặc có vết thương hở. 

Các tụ cầu phát triển rất nhanh trong thực phẩm và sinh ra ngoại độc tố mạnh, có thể tồn tại ngay cả khi thực phẩm được đun sôi ở nhiệt độ 100°C trong 15 phút. Đáng nói, các độc tố này không làm thay đổi mùi vị hay hình thức của thực phẩm, vậy nên người tiêu dùng khó nhận biết được. Khi vi khuẩn tụ cầu gia tăng trong đường ruột, người bệnh có thể mắc viêm ruột cấp, thường gặp khi dùng kháng sinh dài ngày. Các triệu chứng bao gồm buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, chán ăn và sốt nhẹ.

Hội chứng sốc nhiễm độc

Đây là một hội chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, xảy ra đột ngột và có thể gây tử vong. Nguyên nhân chủ yếu là do độc tố được tiết ra từ các vi khuẩn tụ cầu (thường là tụ cầu vàng và tụ cầu nhóm A) khi chúng phát triển quá mức. Hội chứng này thường xuất hiện ở phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt khi sử dụng băng vệ sinh hoặc bông băng thấm hút bị nhiễm khuẩn. Triệu chứng của hội chứng sốc nhiễm độc bao gồm sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, khát nước, tim đập nhanh, huyết áp thấp và nổi mẩn đỏ trên cơ thể.

Nhiễm khuẩn bệnh viện

Trong môi trường bệnh viện, tụ cầu có thể gây ra nhiều dạng nhiễm trùng, như nhiễm trùng vết mổ, vết bỏng, nhiễm trùng hô hấp (như viêm họng, viêm phổi,...) và nhiễm trùng tiết niệu (do tụ cầu hoại sinh). Vi khuẩn tụ cầu thường lây truyền qua dụng cụ y tế xâm lấn, vết thương hở, hoặc sử dụng chung các vật dụng cá nhân như dao cạo râu hay khăn mặt. Các chủng tụ cầu gây nhiễm khuẩn bệnh viện thường có khả năng kháng kháng sinh mạnh mẽ.

Nguyên nhân gây nhiễm vi khuẩn tụ cầu

Hầu hết các ca nhiễm khuẩn do tụ cầu vàng đều bắt nguồn từ vi khuẩn này sống trên da và dễ dàng xâm nhập qua các vết thương hoặc vết cắt nhỏ. Đôi khi, vi khuẩn tụ cầu vàng có thể xâm nhập sâu vào cơ thể, dẫn đến nhiễm trùng ở nhiều cơ quan và gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Ngoài ra, vi khuẩn này cũng có thể tồn tại trên các bề mặt vật dụng cá nhân và lây lan từ người này sang người khác khi tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm.

Một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn tụ cầu vàng, bao gồm:

• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để điều trị bệnh.
• Các tình trạng suy yếu hệ miễn dịch như tiểu đường, HIV/AIDS, bệnh nhân lọc máu, hoặc ung thư (đặc biệt khi đang trong quá trình xạ trị hoặc hóa trị).
• Da bị tổn thương như vết thương hở, vết cắn côn trùng, eczema hoặc bỏng.

Cách phòng tránh nhiễm vi khuẩn tụ cầu

Hiện tại, chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa bệnh do vi khuẩn tụ cầu. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ nhiễm bệnh:

• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa, rửa tay thường xuyên và chú ý các nếp gấp da để ngăn vi khuẩn xâm nhập.
• Không chia sẻ dụng cụ cá nhân: Tránh dùng chung dao cạo râu, khăn tắm, áo quần để tránh lây nhiễm.
• An toàn thực phẩm: Đảm bảo ăn chín, uống sôi, bảo quản thực phẩm đúng cách và chỉ sử dụng thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng.
• Vệ sinh bệnh viện: Tuân thủ quy trình vô khuẩn tại các cơ sở y tế để giảm nguy cơ lây lan.
• Bảo vệ vết thương: Dùng băng gạc sạch khi có vết thương để tránh vi khuẩn tụ cầu lan rộng.
• Vệ sinh vùng kín: Phụ nữ cần thay băng vệ sinh thường xuyên sau khoảng 4 tiếng/lần và giữ vệ sinh tốt trong kỳ kinh nguyệt.
• Nâng cao sức đề kháng: Ăn uống khoa học và sinh hoạt lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch.

Vi khuẩn tụ cầu tuy thường trú trong cơ thể mà không gây bệnh, nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng có thể trở thành mối nguy hại lớn cho sức khỏe. Vì vậy, việc duy trì vệ sinh cá nhân, chăm sóc vết thương đúng cách, ăn uống lành mạnh và nâng cao sức đề kháng là những biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa hiệu quả sự xâm nhập và phát triển của loại vi khuẩn này.

Mặc dù hiện tại chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa vi khuẩn tụ cầu vàng, nhưng tiêm chủng vẫn là một phần quan trọng giúp tăng cường hệ miễn dịch và phòng tránh nhiều bệnh nhiễm trùng nguy hiểm khác. Trung tâm tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp đa dạng các loại vắc xin cho mọi lứa tuổi, cùng đội ngũ nhân viên y tế chuyên nghiệp, tận tâm. Hãy đến với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và trải nghiệm dịch vụ tiêm chủng chất lượng, giúp bạn an tâm hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. Đặt lịch ngay tại 18006928 để được tiêm phòng an toàn và đúng chuẩn nhé!