Vi khuẩn Bartonella henselae – Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh mèo cào

Không phải ai cũng biết rằng một vết cào nhỏ từ mèo có thể dẫn đến bệnh nhiễm trùng nguy hiểm. Bartonella henselae, vi khuẩn gây bệnh mèo cào đang ngày càng được quan tâm hơn trong y học hiện đại. Việc hiểu đúng về vi khuẩn này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn giúp kiểm soát các nguy cơ lây lan trong cộng đồng, nhất là ở những gia đình nuôi thú cưng.

Vi khuẩn Bartonella henselae là gì?

Bartonella henselae là một loại vi khuẩn Gram âm, có hình que, thường được truyền sang người qua vết cào hoặc vết cắn của mèo. Đây là tác nhân gây ra bệnh mèo cào (cat scratch disease - CSD), một loại nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập vào da rồi lan tới các hạch bạch huyết lân cận. Vi khuẩn Bartonella henselae thường có trong nước bọt và móng mèo. Khi bạn bị mèo cào, các vỏ vi khuẩn tàn dư trong móng hoặc nước bọt sẽ xâm nhập qua da bị tổn thương và từ đó gây nhiễm trùng.

Đối tượng dễ bị nhiễm bệnh:

• Trẻ nhỏ (vì da mỏng và hay tiếp xúc với thúc cưng).
• Người cao tuổi.
• Người bị suy giảm hệ miễn dịch như người bị HIV/AIDS, người ghép tạng.

Triệu chứng thường gặp khi nhiễm Bartonella henselae

Sau khi bị mèo cào hoặc cắn, người bị nhiễm vi khuẩn Bartonella henselae có thể xuất hiện một số triệu chứng sau:

Triệu chứng ban đầu:

• Sưng hạch bạch huyết gần vùng bị cào;
• Sốt nhẹ;
• Mệt mỏi, đau đầu;
• Phát ban.

Triệu chứng nặng (hiếm):

• Viêm gan, viêm tủy xương;
• Viêm nội tâm mạc;
• Viêm não, co giật, rối loạn thần kinh.

Thời gian ủ bệnh:

• Từ 3 – 14 ngày sau khi bị cào/cắn.

Cách chẩn đoán và điều trị bệnh do vi khuẩn Bartonella henselae

Chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh do vi khuẩn Bartonella henselae thường dựa vào kết hợp giữa tiền sử tiếp xúc với mèo, các dấu hiệu lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá các dấu hiệu như sốt nhẹ, sưng hạch bạch huyết gần vị trí bị cào/cắn, phát ban hoặc đau nhẹ.

• Tiền sử bệnh: Đặc biệt quan trọng nếu người bệnh có nuôi mèo hoặc từng bị mèo cào/cắn trong khoảng 1 – 2 tuần gần đây.

Xét nghiệm hỗ trợ:

• Xét nghiệm kháng thể huyết thanh (IFA): Giúp xác định có kháng thể chống lại vi khuẩn Bartonella henselae trong máu.
• PCR (Polymerase Chain Reaction): Phát hiện ADN của vi khuẩn trong mẫu máu hoặc mô hạch, có độ chính xác cao.
• Sinh thiết hạch bạch huyết: Chỉ định nếu nghi ngờ hạch to bất thường, có khả năng là khối u hoặc viêm do nguyên nhân khác.

Điều trị

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:

Trường hợp nhẹ:

• Bệnh thường tự khỏi trong vòng 2 – 4 tuần mà không cần điều trị đặc hiệu.
• Người bệnh nên nghỉ ngơi, uống nhiều nước, có thể dùng thuốc hạ sốt hoặc giảm đau nếu cần.

Trường hợp nặng hoặc người suy giảm miễn dịch:

• Sử dụng kháng sinh theo đúng chỉ định từ bác sĩ. Các loại kháng sinh thường được dùng bao gồm: Azithromycin, Doxycycline, Rifampin.
• Thời gian dùng thuốc có thể kéo dài từ 5 đến 14 ngày, tùy mức độ nặng nhẹ và đáp ứng điều trị.
• Biến chứng nặng (như viêm não, viêm nội tâm mạc): Bệnh nhân có thể cần nhập viện để theo dõi, truyền kháng sinh tĩnh mạch và được điều trị hỗ trợ toàn diện.

Lưu ý quan trọng: Không tự ý dùng thuốc kháng sinh tại nhà khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc lạm dụng hoặc sử dụng sai liều có thể gây kháng thuốc và làm bệnh tiến triển nặng hơn.

Vi khuẩn Bartonella henselae phổ biến ở đâu?

Theo đó, vi khuẩn Bartonella henselae phổ biến trên toàn cầu, nhất là các khu vực nóng ẩm, có nhiệt độ cao, đây là môi trường thuận lợi cho bọ chét phát triển. Bọ chét là trung gian truyền vi khuẩn từ mèo sang mèo và tiếp theo là sang người.

Đã có thống kê cho thấy, có khoảng 30 – 40% số mèo tại Mỹ có thể mang Bartonella henselae mà không có biểu hiện hay triệu chứng. Còn tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu đầy đủ quy mô, tuy nhiên một số ca nhiễm đã được ghi nhận rải rác, đặc biệt tại các thành phố lớn nơi tỷ lệ nuôi thú cưng cao. Các bệnh viện nhi đã tiếp nhận nhiều ca trẻ nhỏ bị sưng hạch sau khi chơi với mèo.

Cách phòng ngừa nhiễm vi khuẩn Bartonella henselae hiệu quả

Vệ sinh và xử lý ngay khi bị cào/cắn

Ngay khi bị mèo cào hoặc cắn, bạn nên xử lý vết thương càng sớm càng tốt. Rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước trong ít nhất 30 giây sẽ giúp loại bỏ phần lớn vi khuẩn khỏi bề mặt da. Sau đó, sử dụng dung dịch sát khuẩn như cồn để làm sạch sâu hơn. Việc theo dõi vết thương trong vài ngày sau đó cũng rất quan trọng, nếu xuất hiện sưng đỏ, đau nhức hay nổi hạch bất thường thì cần đi khám sớm.

Kiểm soát bọ chét ở mèo

Bọ chét không chỉ gây khó chịu cho mèo mà còn là vật trung gian truyền vi khuẩn Bartonella henselae. Do đó, cần duy trì biện pháp kiểm soát bọ chét hiệu quả như dùng thuốc nhỏ gáy, vòng cổ chống bọ chét hoặc thuốc dạng uống theo chỉ dẫn của bác sĩ thú y. Đồng thời, giữ nơi ở của mèo luôn sạch sẽ, thoáng mát và tránh ẩm mốc sẽ hạn chế môi trường sống của bọ chét. Hạn chế cho mèo ra ngoài, đặc biệt là tiếp xúc với mèo hoang hoặc động vật hoang dã.

Tránh để mèo liếm vào vết thương

Dù hành động này có vẻ vô hại nhưng nước bọt của mèo có thể chứa vi khuẩn Bartonella henselae. Nếu bạn đang có vết thương hở hoặc trầy xước, tuyệt đối không để mèo liếm vào. Đối với trẻ nhỏ, hãy dạy trẻ không đưa tay lên mặt sau khi chơi với mèo và luôn kiểm tra xem có vết xước nào trên da không.

Khám sức khỏe định kỳ cho mèo

Với những gia đình nuôi thú cung, việc cho thú cưng thăm khám sức khỏe định kỳ, tiêm phòng, đồng thời làm tầm soát nguy cơ mang vi khuẩn Bartonella henselae là vô cùng cần thiết để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ở mèo và cả ở người.

Bên cạnh các biện pháp phòng ngừa kể trên, việc tiêm vắc xin phòng dại cho người và thú cưng cũng là một phần thiết yếu trong việc bảo vệ sức khỏe toàn diện, đặc biệt khi có tiếp xúc thường xuyên với mèo hoang hoặc mèo chưa tiêm chủng. Dù bệnh mèo cào do vi khuẩn Bartonella henselae khác với bệnh dại nhưng cả hai đều có điểm chung là có thể truyền từ động vật sang người qua vết cắn hoặc vết cào.

Để phòng tránh hiệu quả, bạn nên:

• Đưa mèo đến tiêm phòng dại định kỳ từ khi còn nhỏ.
• Nếu bạn bị mèo cắn, đặc biệt là mèo không rõ nguồn gốc, hãy đến cơ sở y tế để được tư vấn tiêm ngừa dại kịp thời.

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là một trong những địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ tiêm phòng dại cho người. Với đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm, quy trình tiêm an toàn, minh bạch và hệ thống bảo quản vắc xin hiện đại, bạn hoàn toàn có thể yên tâm khi lựa chọn nơi đây là nơi chăm sóc sức khỏe chủ động cho gia đình mình.

Vi khuẩn Bartonella henselae là mối nguy tiềm ẩn trong cuộc sống hằng ngày, đặc biệt ở những gia đình có nuôi mèo. Mặc dù bệnh mèo cào thường không quá nghiêm trọng nhưng trong một số trường hợp, đặc biệt là với trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu, biến chứng có thể trở nên nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức cần thiết về vi khuẩn Bartonella henselae và giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng tránh bệnh mèo cào. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh, hãy đến cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị đúng cách.