U mỡ dưới da: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Hiện nay, u mỡ dưới da là một trong những dạng khối u lành tính phổ biến nhất, có thể gặp ở cả nam và nữ, đặc biệt trong độ tuổi từ 40 - 60. Dù đa phần không gây nguy hiểm nhưng một số trường hợp u phát triển nhanh hoặc chèn ép dây thần kinh có thể cần đến can thiệp y khoa. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị an toàn, hiệu quả từ đó chủ động bảo vệ sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.

U mỡ dưới da là gì?

U mỡ dưới da là khối u lành tính hình thành do sự tích tụ và tăng sinh của các tế bào mỡ trong mô liên kết dưới da. Đây là loại u phổ biến nhất trong các khối u mô mềm, chiếm khoảng 50% các trường hợp u lành tính ở người lớn. Khác với các khối u ác tính, u mỡ dưới da phát triển chậm, không xâm lấn và không di căn, chủ yếu ảnh hưởng đến lớp mỡ dưới da.

U mỡ dưới da có đặc điểm:

• Mềm, di động, không đau và có thể xuất hiện ở cổ, vai, lưng, cánh tay, đùi hoặc bụng - những vùng có nhiều mô mỡ.
• Kích thước khối u thường nhỏ (1 - 3 cm) nhưng có thể lớn hơn nếu không được theo dõi, đôi khi đạt đến 10cm hoặc hơn, gây khó chịu về thẩm mỹ hoặc chức năng.
• U mỡ dưới da có thể đơn lẻ hoặc đa u, với khoảng 5 - 10% bệnh nhân có nhiều khối u cùng lúc, thường liên quan đến yếu tố di truyền.

Về cấu trúc, u mỡ dưới da bao gồm các tế bào mỡ trưởng thành được bao bọc bởi lớp vỏ mỏng từ mô liên kết giúp chúng dễ dàng di chuyển dưới da khi chạm vào. Mặc dù hiếm gặp, một số biến thể như u mỡ mạch máu hoặc u mỡ thần kinh có thể xuất hiện ở vị trí sâu hơn, đòi hỏi chẩn đoán kỹ lưỡng hơn. 

Nguyên nhân hình thành u mỡ dưới da

Hiện nay, nguyên nhân chính xác của u mỡ dưới da chưa được xác định rõ nhưng có một số yếu tố nguy cơ góp phần vào sự hình thành. Nguyên nhân chính dường như liên quan đến sự rối loạn trong quá trình phân chia và tăng sinh của tế bào mỡ. Các yếu tố có liên quan đến sự hình thành u mỡ dưới da bao gồm:

• Di truyền: Đây là yếu tố quan trọng nhất, với khoảng 2/3 trường hợp u mỡ dưới da cho thấy bất thường gen như đột biến ở nhiễm sắc thể 12q. Người có tiền sử gia đình mắc u mỡ có nguy cơ cao hơn.
• Rối loạn chuyển hóa chất béo: Một số bệnh lý như béo phì, tăng mỡ máu hoặc đái tháo đường có thể góp phần hình thành u mỡ dưới da bằng cách làm tăng tích tụ mỡ bất thường. Béo phì làm thay đổi môi trường mô mềm, thúc đẩy tế bào mỡ nhân lên không kiểm soát.
• Tác động cơ học lâu dài: Chấn thương hoặc áp lực lên mô mềm kéo dài (như làm việc nặng, mang vác thường xuyên) có thể kích thích tế bào mỡ tăng sinh.
• Tuổi tác và các yếu tố khác: U mỡ thường gặp ở người trung niên trở lên do sự lão hóa của mô liên kết, làm giảm khả năng kiểm soát tăng sinh tế bào mỡ. Ngoài ra, tiếp xúc với bức xạ, sử dụng corticosteroid kéo dài hoặc tiêm insulin cũng được liên kết với nguy cơ cao hơn.

Dấu hiệu nhận biết u mỡ dưới da

U mỡ dưới da thường được phát hiện tình cờ qua tự sờ nắn hoặc khám sức khỏe định kỳ vì chúng phát triển chậm và ít triệu chứng. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến, bạn đọc có thể tham khảo:

Khối mềm, dễ di động khi chạm vào

U mỡ dưới da thường không dính chặt vào mô cơ, có thể di chuyển nhẹ dưới da khi ấn nhẹ. Cảm giác như một quả bóng cao su nhỏ, mềm mại và đàn hồi, khác với các khối u cứng hoặc cố định. Kích thước ban đầu thường chỉ bằng hạt đậu (1 - 2 cm) nhưng có thể lớn dần theo thời gian nếu không chú ý.

Không đau, không viêm đỏ

Đa phần u mỡ dưới da không gây đau, trừ khi phát triển quá lớn hoặc chèn ép dây thần kinh dẫn đến tê hoặc khó chịu cục bộ. Da bên trên thường bình thường, không đỏ, không sưng viêm, giúp dễ dàng phân biệt với áp xe hoặc nhiễm trùng. Nếu có đau, đó có thể là dấu hiệu cần kiểm tra thêm.

Phát triển chậm theo thời gian

U mỡ có tốc độ tăng trưởng chậm, nhiều người chỉ phát hiện tình cờ khi sờ thấy khối bất thường sau nhiều tháng hoặc năm. U có thể tồn tại mà không thay đổi kích thước trong thời gian dài, chỉ lớn lên dần dần do tích tụ mỡ.

Một hoặc nhiều khối u mỡ xuất hiện cùng lúc

Một số người có thể xuất hiện nhiều u nhỏ rải rác, gọi là đa u mỡ. Tình trạng này thường ở các vùng đối xứng như cánh tay hoặc đùi. Trường hợp đa u mỡ phổ biến hơn ở người có yếu tố di truyền với hơn 5% bệnh nhân bị ảnh hưởng.

Cách chẩn đoán u mỡ dưới da

Để xác định chính xác tính chất khối u, bác sĩ thường chỉ định các phương pháp chẩn đoán đơn giản và không xâm lấn, giúp loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng. Quá trình chẩn đoán thường bắt đầu từ khám lâm sàng và tiến tới hình ảnh học nếu cần.

• Khám lâm sàng: Đánh giá vị trí, kích thước, độ di động của u. Bác sĩ sẽ sờ nắn để kiểm tra xem u có mềm, di động và không đau không.
• Siêu âm mô mềm: Đây là phương pháp đầu tay giúp phân biệt u mỡ (hình ảnh đồng nhất, ít mạch máu) với u nang hoặc áp xe.
• Chụp MRI hoặc CT: Được chỉ định khi u nằm sâu, phát triển nhanh hoặc nghi ngờ biến thể. MRI cho hình ảnh chi tiết về mô mềm, xác định ranh giới u và loại trừ xâm lấn.
• Sinh thiết mô: Kiểm tra tế bào nhằm loại trừ nguy cơ ác tính, thường chỉ thực hiện nếu u có dấu hiệu bất thường như cứng hoặc lớn nhanh.

Các phương pháp điều trị u mỡ dưới da hiện nay

Việc điều trị u mỡ dưới da phụ thuộc vào kích thước, vị trí và triệu chứng với mục tiêu loại bỏ hoặc kiểm soát mà không để lại di chứng. Hầu hết không cần điều trị nếu u nhỏ và không gây phiền toái nhưng can thiệp được khuyến cáo nếu ảnh hưởng thẩm mỹ hoặc chức năng. Cụ thể:

• Theo dõi định kỳ: Nếu u nhỏ (< 3cm), không gây đau hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi mà không cần can thiệp. Kiểm tra 6 - 12 tháng/lần qua siêu âm để theo dõi kích thước, đặc biệt ở người có đa u mỡ.
• Phẫu thuật cắt bỏ u mỡ: Đây là phương pháp phổ biến nhất, giúp loại bỏ hoàn toàn khối u. Phương pháp này thường được thực hiện dưới gây tê tại chỗ qua vết mổ nhỏ (1 - 2 cm), thời gian chỉ 15 - 30 phút, ít để lại sẹo.
• Hút mỡ bằng kim nhỏ: Áp dụng cho u kích thước nhỏ đến trung bình (4 - 10 cm), vị trí nông. Sử dụng kim mỏng hút mỡ ra ngoài qua vết rạch nhỏ, giúp giảm sẹo và phục hồi nhanh hơn (1 - 2 ngày).
• Điều trị thẩm mỹ hỗ trợ: Một số người chọn kết hợp trị sẹo hoặc laser sau phẫu thuật để cải thiện vùng da, đặc biệt ở vị trí lộ thiên như cánh tay. Tiêm steroid (corticosteroid) có thể dùng cho u nhỏ, làm teo mỡ tạm thời nhưng ít phổ biến do hiệu quả không cao.

U mỡ dưới da là bệnh lý lành tính có thể gặp ở nhiều người. Dù không gây nguy hiểm lớn, việc theo dõi và kiểm tra định kỳ là cần thiết để phát hiện sớm những thay đổi bất thường như phát triển nhanh hoặc đau đớn. Nếu khối u gây khó chịu, ảnh hưởng thẩm mỹ hoặc chèn ép, bạn nên thăm khám tại cơ sở y tế uy tín để được tư vấn hướng điều trị phù hợp.