Trẻ tự kỷ có bám mẹ hay không?

Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh phức tạp, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Việc hiểu rõ hành vi bám mẹ hay không chỉ giúp cha mẹ nhận biết dấu hiệu sớm mà còn góp phần xây dựng phương pháp nuôi dạy phù hợp, hỗ trợ phát triển cảm xúc cho trẻ. Trẻ tự kỷ có bám mẹ không không phải là câu hỏi có đáp án duy nhất, bởi hành vi này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ mức độ rối loạn đến môi trường sống của trẻ.

Trẻ tự kỷ có bám mẹ không? 

Không phải tất cả trẻ tự kỷ đều có hành vi bám mẹ theo cách mà chúng ta thường thấy ở trẻ phát triển bình thường. Một số trẻ có xu hướng né tránh giao tiếp, ít thể hiện cảm xúc hoặc thậm chí không phản ứng khi mẹ ôm hoặc gọi tên. Ngược lại, cũng có những trẻ bám mẹ rất nhiều, luôn muốn mẹ ở bên cạnh, đặc biệt khi đối mặt với môi trường mới hoặc những tình huống lạ lẫm.

Hành vi bám mẹ này không đồng nhất giữa các trẻ và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Mức độ rối loạn phổ tự kỷ hay còn gọi là ASD.
• Cách bản thân trẻ cảm nhận và xử lý cảm xúc.
• Môi trường sống và cách trẻ được chăm sóc.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ CDC, trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội và biểu đạt cảm xúc. Do đó, nếu có hành vi bám mẹ, điều này có thể không xuất phát từ sự gắn bó đơn thuần mà còn liên quan đến rối loạn cảm xúc, như lo âu chia ly hoặc hành vi mang tính nghi thức.Trẻ có thể bám mẹ như một điểm an toàn giúp con cảm thấy ít căng thẳng hơn trong môi trường nhiều kích thích.

Ngược lại, những trẻ có mức độ tự kỷ nặng có thể không bám mẹ mà còn tỏ ra thờ ơ, không phản ứng với sự hiện diện hay rời đi của mẹ. Điều này khiến nhiều phụ huynh nhầm tưởng rằng con không có tình cảm hoặc không gắn bó, trong khi thực tế là trẻ gặp khó khăn trong việc biểu lộ cảm xúc.

Hành vi bám mẹ ở trẻ tự kỷ còn chịu ảnh hưởng từ các yếu tố môi trường và cách trẻ được chăm sóc. Trẻ sống trong môi trường ổn định, có lịch trình rõ ràng thường dễ biểu hiện sự gắn bó hơn so với trẻ thường xuyên gặp căng thẳng. Việc quan sát các dấu hiệu như không giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi được gọi tên, chậm nói hoặc chỉ bám mẹ trong tình huống nhất định sẽ giúp phát hiện sớm bất thường và can thiệp kịp thời.

Về mặt khoa học, hành vi bám mẹ có thể là cách trẻ tự kỷ tìm kiếm cảm giác an toàn khi gặp căng thẳng. Trẻ thường nhạy cảm quá mức hoặc kém phản ứng với kích thích xã hội, khiến biểu hiện tình cảm không rõ ràng và không nhất quán. Một số trẻ bám mẹ chỉ khi lo âu, trong khi số khác không bám mẹ do khó nhận diện cảm xúc từ người thân. 

Hiểu được trẻ tự kỷ có bám mẹ không giúp phụ huynh điều chỉnh kỳ vọng và cách tương tác với con. Điều quan trọng là không so sánh trẻ tự kỷ với trẻ phát triển điển hình, bởi mỗi trẻ có cách thể hiện tình cảm riêng. Việc quan sát và ghi nhận các hành vi của trẻ sẽ là cơ sở để phối hợp với chuyên gia tâm lý, xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.

Hiểu đúng về mối liên kết cảm xúc giữa trẻ tự kỷ và cha mẹ

Trẻ tự kỷ vẫn có khả năng yêu thương và gắn bó với cha mẹ nhưng cách thể hiện tình cảm của các con thường khác biệt so với trẻ phát triển điển hình. Nhiều trẻ tự kỷ không ôm ấp, không nhìn vào mắt mẹ hoặc phản ứng chậm khi được mẹ gọi. Những biểu hiện này không có nghĩa là trẻ không yêu mẹ mà là do rối loạn trong khả năng biểu đạt cảm xúc và giao tiếp xã hội. 

Vai trò của mẹ trong mối quan hệ với trẻ tự kỷ là vô cùng quan trọng. Mẹ thường là người tiếp xúc nhiều nhất với trẻ, trẻ có thể hiện sự bám mẹ không thường được nhận thấy rõ ràng nhất qua các tương tác hàng ngày. Một số trẻ tự kỷ có thể bám mẹ như một cách để tìm kiếm sự an toàn trong môi trường lạ lẫm hoặc khi cảm thấy bất an. Tuy nhiên, sự bám víu này có thể không đi kèm với các biểu hiện tình cảm như ôm hôn hay cười đùa khiến mẹ dễ hiểu lầm rằng con không gắn bó.

Mối liên kết cảm xúc giữa mẹ và trẻ tự kỷ cần được xây dựng dần dần qua các hoạt động tương tác thường xuyên như chơi cùng, hát, đọc sách hoặc tham gia các trò chơi đơn giản. Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ NIMH, môi trường ổn định, tích cực là yếu tố then chốt giúp trẻ dần phát triển khả năng kết nối cảm xúc.

Phụ huynh cần hiểu rằng trẻ tự kỷ có bám mẹ không không phải là vấn đề về tình cảm mà là về cách trẻ xử lý thông tin cảm xúc. Một số trẻ có thể biểu hiện thờ ơ vì hệ thần kinh trung ương của các con chưa phát triển đầy đủ khả năng nhận diện và phản ứng với các tín hiệu xã hội. Ngược lại, những trẻ bám mẹ quá mức có thể đang đối mặt với lo âu hoặc khó khăn trong việc tự điều chỉnh cảm xúc. Việc hiểu đúng về mối liên kết này sẽ giúp phụ huynh tránh cảm giác thất vọng và tập trung vào việc hỗ trợ con.

Làm gì khi trẻ tự kỷ quá bám mẹ hoặc hoàn toàn thờ ơ? 

Khi trẻ tự kỷ quá bám mẹ có thể là do lo âu hoặc phụ thuộc mẹ như một chỗ dựa an toàn. Lúc này cha mẹ nên giúp con học cách tự lập dần dần, chẳng hạn như để con chơi một mình trong không gian quen thuộc và khen ngợi khi con làm được điều gì đó độc lập. Các phương pháp như ABA, trị liệu hành vi ứng dụng hoặc floor-time, còn gọi là chơi tương tác có thể giúp trẻ bớt lo lắng và học cách kiểm soát cảm xúc. 

Ngược lại, nếu trẻ thờ ơ, không quan tâm đến mẹ thì phụ huynh nên tập trung vào việc tăng tương tác và giao tiếp. Có thể bắt đầu bằng những hoạt động đơn giản như chơi cùng đồ chơi yêu thích, dùng tranh ảnh để giúp con nhận biết cảm xúc hoặc nhu cầu của mình. Trị liệu xã hội và công cụ hỗ trợ giao tiếp cũng rất hữu ích trong trường hợp này. Theo Verywell Health, tạo cơ hội tương tác tích cực mỗi ngày sẽ giúp trẻ dần hình thành thói quen kết nối với người thân.

Ngoài ra, cha mẹ có thể chơi các trò kích thích giác quan như chơi cát, nước, dùng âm nhạc thu hút sự chú ý hoặc đọc sách với giọng vui vẻ để giúp trẻ cởi mở hơn. Nên phối hợp với chuyên gia để xây dựng chương trình can thiệp phù hợp với khả năng của con. Quan trọng nhất là kiên nhẫn vì trẻ tự kỷ cần nhiều thời gian để học cách thể hiện cảm xúc và gắn kết với người khác.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc trẻ tự kỷ có bám mẹ không mà phụ huynh có thể tham khảo. Việc trẻ tự kỷ có bám mẹ không phụ thuộc nhiều vào mức độ rối loạn, đặc điểm cảm xúc và môi trường tương tác của trẻ. Bằng sự kiên nhẫn và những phương pháp can thiệp đúng đắn, cha mẹ có thể giúp con vượt qua khó khăn, từng bước hòa nhập với thế giới xung quanh.