Dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi cha mẹ nên biết

Nuôi dạy một em bé lên 2 tuổi luôn là hành trình vừa hạnh phúc vừa đầy thử thách. Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu phát triển mạnh mẽ cả về ngôn ngữ, cảm xúc lẫn vận động. Tuy nhiên cũng có những dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi mà cha mẹ cần lưu ý để có hướng can thiệp kịp thời. Trong bài viết này của Tiêm chủng Long Châu, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những kiến thức quan trọng về dấu hiệu, nguyên nhân và cách cha mẹ đồng hành cùng trẻ khi thấy những biểu hiện đặc biệt này.

Vì sao việc nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi lại quan trọng?

Trước tiên, cha mẹ cần hiểu rằng tự kỷ không phải là “căn bệnh” theo nghĩa truyền thống. Đây là một rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Theo nhiều nghiên cứu, trẻ được phát hiện và can thiệp sớm, đặc biệt trước 3 tuổi, sẽ có cơ hội tiến bộ vượt bậc, thậm chí hòa nhập được với môi trường học tập và xã hội sau này.

Nếu cha mẹ nhận diện được sớm các dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi, quá trình trị liệu sẽ thuận lợi hơn nhiều. Việc chậm trễ có thể khiến trẻ bỏ lỡ giai đoạn vàng phát triển não bộ, dẫn đến việc can thiệp sau này khó khăn hơn.

Những dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi cha mẹ thường gặp

Mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt, vì thế biểu hiện tự kỷ ở từng bé có thể khác nhau. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu phổ biến mà các chuyên gia tâm lý và bác sĩ nhi khoa thường khuyên cha mẹ quan sát kỹ:

Hạn chế về giao tiếp và ngôn ngữ

• Trẻ ít hoặc không nói chuyện, trẻ chậm nói hơn hẳn so với bạn bè cùng tuổi.
• Không phản ứng khi được gọi tên, dường như không quan tâm đến lời nói của cha mẹ.
• Không bắt chước âm thanh, cử chỉ, hoặc nét mặt của người khác.
• Không sử dụng ánh mắt để giao tiếp.

Thiếu tương tác xã hội

• Không chủ động đến gần hoặc chơi cùng các bạn nhỏ khác.
• Ít thể hiện cảm xúc, hiếm khi cười đáp lại khi được ai đó chọc ghẹo.
• Không đưa đồ chơi hoặc chia sẻ sở thích với cha mẹ như những đứa trẻ khác thường làm.
• Có xu hướng chơi một mình, ít quan tâm đến thế giới xung quanh.

Hành vi lặp đi lặp lại

• Trẻ có những hành động rập khuôn, ví dụ như xoay tròn, vẫy tay, nhảy lên xuống nhiều lần.
• Thích xếp đồ vật thành hàng hoặc theo một trật tự cố định.
• Rất khó chịu nếu thói quen hàng ngày bị thay đổi, ví dụ thay đổi chỗ ngồi, thay đổi lịch sinh hoạt.

Sở thích đặc biệt và khả năng nhạy cảm

• Trẻ bị cuốn hút đặc biệt vào một món đồ hoặc một hoạt động, có thể chơi đi chơi lại nhiều lần.
• Nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng, hoặc một số loại chất liệu vải, đồ vật.
• Ngược lại, một số trẻ lại dường như “không cảm nhận đau” khi bị va chạm hoặc ngã.

Những biểu hiện trên chính là các dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi mà cha mẹ cần lưu tâm.

Nguyên nhân nào dẫn đến tự kỷ ở trẻ nhỏ?

Cho đến nay, y học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra tự kỷ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy đây là sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường:

• Di truyền: Nếu gia đình có người thân bị rối loạn phổ tự kỷ, nguy cơ trẻ mắc tự kỷ cao hơn.
• Não bộ: Một số bất thường trong cấu trúc và chức năng não bộ có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác.
• Môi trường khi mang thai: Mẹ bầu tiếp xúc với hóa chất độc hại, nhiễm virus hoặc gặp biến chứng trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ.
• Các yếu tố khác: Sinh non, cân nặng thấp khi sinh hoặc biến chứng khi sinh cũng được xem là yếu tố nguy cơ.

Điều quan trọng là cha mẹ không nên tự trách mình khi phát hiện con có những dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi. Đây là tình trạng khách quan, và việc quan trọng nhất là đồng hành cùng con một cách khoa học.

Cha mẹ nên làm gì khi nghi ngờ con có dấu hiệu?

Khi thấy con có những hành vi hoặc biểu hiện khác lạ, nhiều cha mẹ dễ rơi vào trạng thái hoang mang, lo sợ hoặc thậm chí phủ nhận. Tuy nhiên, thay vì hoảng hốt, cha mẹ cần giữ tâm lý bình tĩnh và thực hiện các bước cụ thể, khoa học để giúp con được hỗ trợ sớm nhất.

Theo dõi và ghi chép cẩn thận

Cha mẹ hãy quan sát con trong những tình huống hằng ngày: Khi ăn, khi chơi, lúc tiếp xúc với người khác, hoặc khi ở một mình. Hãy ghi lại:

• Trẻ có phản ứng khi được gọi tên hay không.
• Trẻ có duy trì ánh mắt khi giao tiếp không.
• Các hành vi lặp đi lặp lại xuất hiện bao nhiêu lần trong ngày.
• Khả năng nói, phát âm, hoặc bắt chước cử chỉ của trẻ ra sao.

Việc ghi chép này không chỉ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về con mà còn là tài liệu hữu ích cho bác sĩ khi đánh giá.

Tham khảo ý kiến chuyên gia

Khi nghi ngờ con có dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia tâm lý nhi để được thăm khám. Tại đây, bé sẽ được đánh giá bằng các thang đo chuẩn quốc tế như:

• M - CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers): Bảng kiểm tra dành cho trẻ từ 16 - 30 tháng.
• ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule): Công cụ quan sát hành vi để đánh giá.

Việc thăm khám sớm giúp cha mẹ có câu trả lời rõ ràng, tránh tình trạng lo lắng mơ hồ hoặc bỏ lỡ giai đoạn can thiệp vàng.

Can thiệp sớm nếu cần thiết

Nếu kết quả chẩn đoán xác nhận trẻ nằm trong phổ tự kỷ, đừng bi quan. Can thiệp sớm mang lại hiệu quả tích cực:

• Trị liệu ngôn ngữ: Giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp, học cách diễn đạt ý muốn.
• Trị liệu hành vi (ABA - Applied Behavior Analysis): Giúp trẻ thay đổi các hành vi không phù hợp, học kỹ năng xã hội.
• Giáo dục đặc biệt: Thông qua các chương trình học phù hợp, trẻ có thể dần bắt kịp các kỹ năng cơ bản.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ được can thiệp trước 3 tuổi có khả năng tiến bộ rõ rệt, một số trẻ còn có thể hòa nhập gần như bình thường với bạn bè sau vài năm.

Tạo môi trường tích cực tại nhà

Ngôi nhà chính là “lớp học đầu tiên” của trẻ. Cha mẹ cần:

• Thường xuyên trò chuyện, hát, đọc sách cho con nghe, ngay cả khi trẻ chưa phản ứng nhiều.
• Khuyến khích con bày tỏ cảm xúc, ví dụ chỉ vào tranh và gọi tên, hoặc cười đáp lại khi cha mẹ chơi trò ú òa.
• Giữ nhịp sinh hoạt ổn định để con cảm thấy an toàn và dễ thích nghi.
• Hạn chế la mắng hoặc so sánh con với trẻ khác, thay vào đó hãy động viên và ghi nhận từng tiến bộ nhỏ.

Kết nối cộng đồng và tìm sự hỗ trợ

Nhiều cha mẹ từng chia sẻ rằng họ cảm thấy bớt áp lực khi tham gia các nhóm hỗ trợ dành cho phụ huynh có con tự kỷ. Ở đó, bạn sẽ:

• Học hỏi kinh nghiệm thực tế từ những gia đình đã đi trước.
• Được chia sẻ cảm xúc, giải tỏa lo âu.
• Cập nhật thông tin về các phương pháp trị liệu mới, trung tâm uy tín, hoặc chuyên gia đáng tin cậy.

Việc kết nối cộng đồng không chỉ giúp cha mẹ bớt cô đơn trong hành trình nuôi dạy con đặc biệt mà còn mở ra nhiều nguồn lực để đồng hành cùng trẻ hiệu quả hơn. Phát hiện dấu hiệu trẻ tự kỷ 2 tuổi không có nghĩa là con sẽ không thể phát triển bình thường trong tương lai. Với tình yêu thương, sự kiên nhẫn và can thiệp kịp thời, trẻ hoàn toàn có thể học hỏi, tiến bộ, và hòa nhập. Cha mẹ đừng quá lo lắng, hãy coi đây là hành trình đặc biệt để hiểu con hơn, đồng hành cùng con một cách gần gũi và khoa học. Hãy nhớ rằng: Phát hiện sớm, can thiệp sớm chính là chìa khóa giúp con có một tương lai tươi sáng hơn.