Trẻ sơ sinh bị nấc: Nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa hiệu quả

Trong những tháng đầu đời, cơ thể trẻ sơ sinh vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện. Hệ tiêu hóa, hệ thần kinh và phản xạ hô hấp chưa ổn định, do đó các cơn nấc cụt xuất hiện thường xuyên. Phần lớn trường hợp nấc là bình thường, nhưng cha mẹ cần hiểu rõ để phân biệt khi nào nấc chỉ là phản ứng sinh lý và khi nào là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý. Việc nắm bắt thông tin khoa học giúp phụ huynh yên tâm hơn, đồng thời chủ động bảo vệ sức khỏe cho con.

Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị nấc

Nấc cụt xảy ra khi cơ hoành (cơ ngăn cách giữa lồng ngực và ổ bụng) co thắt đột ngột, khiến không khí đi qua thanh quản và tạo nên âm thanh đặc trưng “hic”. Ở trẻ sơ sinh, các yếu tố sau thường gây nên tình trạng này:

• Nuốt nhiều khí khi bú: Nếu trẻ bú mẹ sai tư thế hoặc bú bình không đúng cách, khí thừa đi vào dạ dày, làm tăng áp lực và kích thích cơ hoành.
• Hệ thần kinh và tiêu hóa chưa trưởng thành: Trong giai đoạn đầu đời, hệ thần kinh điều khiển nhịp thở còn non nớt, dẫn đến những cơn co thắt bất thường.
• Thay đổi nhiệt độ đột ngột: Khi trẻ di chuyển từ môi trường ấm sang lạnh, hoặc tắm bằng nước quá lạnh, cơ hoành dễ phản ứng bằng cơn nấc.
• Cảm xúc mạnh: Khóc nhiều, cười lớn hoặc giật mình đều có thể làm tăng áp lực trong bụng và kích hoạt phản xạ nấc.
• Trào ngược dạ dày - thực quản: Một số trẻ bị trào ngược thường xuyên dễ xuất hiện nấc cụt sau khi ăn hoặc khi nằm ngủ.

Những nguyên nhân trên lý giải vì sao trẻ sơ sinh bị nấc cụt nhiều hơn so với trẻ lớn và người trưởng thành.

Trẻ sơ sinh bị nấc có nguy hiểm không?

Trong đa số tình huống, nấc cụt là hiện tượng sinh lý, không gây hại cho tim, phổi hay sự phát triển thể chất. Các cơn nấc thường tự chấm dứt sau vài phút. Tuy nhiên, cha mẹ cần cảnh giác khi:

• Trẻ nấc quá nhiều, làm gián đoạn giấc ngủ hoặc ảnh hưởng đến việc bú.
• Nấc kèm theo nôn ói liên tục, khó thở hoặc tím tái.
• Trẻ không tăng cân, thường xuyên quấy khóc, biểu hiện khó chịu.

Những dấu hiệu này có thể gợi ý tình trạng bệnh lý cần được can thiệp y tế.

Khi nào trẻ sơ sinh bị nấc cần đi khám bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có một trong các biểu hiện sau:

• Nấc kéo dài trên 24 giờ và không tự thuyên giảm.
• Nấc kèm theo nôn trớ nhiều, bỏ bú hoặc bú kém.
• Trẻ có dấu hiệu khó thở, thở rít, tím môi hoặc tím mặt trong cơn nấc.
• Nấc thường xuyên vào ban đêm, làm gián đoạn giấc ngủ.
• Trẻ không tăng cân, chậm lớn so với chuẩn phát triển.

Thăm khám chuyên khoa giúp loại trừ nguyên nhân bệnh lý như trào ngược dạ dày - thực quản, rối loạn tiêu hóa hoặc bất thường hô hấp.

Cách xử lý khi trẻ sơ sinh bị nấc tại nhà

Phần lớn trường hợp, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp đơn giản và an toàn để giúp trẻ giảm nấc:

• Bế trẻ thẳng đứng và vỗ lưng nhẹ: Đặt trẻ tựa vào vai, giữ tư thế đầu cao và vỗ nhẹ vùng lưng giúp không khí thoát ra ngoài.
• Tạm ngừng cho bú: Nếu nấc xảy ra khi bú, nên dừng lại vài phút để trẻ ổn định trước khi cho bú tiếp.
• Điều chỉnh tư thế bú: Đảm bảo trẻ ngậm kín quầng vú (khi bú mẹ) hoặc núm vú bình (khi bú bình) để hạn chế nuốt khí.
• Cho bú lượng vừa phải: Tránh để trẻ quá đói rồi bú nhanh, dễ gây nuốt nhiều không khí.
• Massage bụng nhẹ nhàng: Dùng tay xoa bụng theo vòng tròn, chiều kim đồng hồ để làm cơ hoành thư giãn.

Áp dụng các bước này sẽ giúp giảm sự khó chịu và giúp cơn nấc nhanh chóng chấm dứt.

Cách phòng ngừa trẻ sơ sinh bị nấc cụt

Để hạn chế tình trạng trẻ sơ sinh hay bị nấc, cha mẹ có thể thực hiện các nguyên tắc sau:

• Cho bú trong không gian yên tĩnh: Tránh tiếng ồn, hạn chế để trẻ bị giật mình trong khi bú.
• Giúp trẻ ợ hơi sau mỗi lần bú: Bế thẳng và vỗ lưng nhẹ trong 10 - 15 phút.
• Chia nhỏ bữa bú: Thay vì bú nhiều một lần, nên chia thành nhiều cữ nhỏ hơn.
• Giữ nhiệt độ phòng ổn định: Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột, nhất là khi tắm hoặc đưa trẻ ra ngoài.
• Không cho bú khi quá đói hoặc đang khóc to: Thời điểm này trẻ dễ nuốt nhiều không khí.
• Chọn núm vú bình phù hợp: Nếu sử dụng bình sữa, mẹ nên chọn loại có chức năng chống sặc, chống đầy hơi.

Ngoài ra, cha mẹ có thể áp dụng mẹo chữa trẻ sơ sinh bị nấc đơn giản là sau mỗi 5 - 7 phút bú, hãy tạm dừng, bế trẻ lên vỗ lưng để ợ hơi rồi tiếp tục cho bú. Đây là biện pháp khoa học, an toàn và hiệu quả.

Giải đáp thắc mắc thường gặp khi trẻ sơ sinh bị nấc

Trong quá trình chăm sóc trẻ, nhiều cha mẹ thường lo lắng khi thấy con bị nấc cụt lặp lại nhiều lần. Mặc dù hầu hết các cơn nấc đều vô hại, nhưng việc hiểu đúng sẽ giúp phụ huynh tránh áp dụng các phương pháp sai lầm hoặc không an toàn. Dưới đây là những câu hỏi phổ biến cùng lời giải đáp dựa trên cơ sở khoa học, bao gồm:

Trẻ sơ sinh bị nấc có cần cho uống nước không?

Không. Trẻ dưới 6 tháng tuổi chỉ cần bú sữa mẹ hoặc sữa công thức, tuyệt đối không cần bổ sung nước lọc. Cho trẻ uống nước ở giai đoạn này có thể gây hạ natri máu, làm ảnh hưởng đến cân bằng điện giải và gây rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, lượng nước thừa còn tạo cảm giác no giả, khiến trẻ bỏ bú hoặc bú ít hơn, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Khi trẻ bị nấc, phụ huynh chỉ nên áp dụng biện pháp an toàn như bế thẳng đứng và vỗ lưng nhẹ để hỗ trợ bé thoát hơi, không cần dùng đến nước.

Trẻ sơ sinh nấc nhiều có ảnh hưởng đến phổi, tim không?

Câu trả lời là không. Nấc cụt vốn chỉ là hiện tượng cơ hoành co thắt, không gây tổn thương đến phổi hay tim. Tuy nhiên, nếu trẻ nấc quá nhiều trong ngày, đặc biệt khi kèm theo nôn trớ, bỏ bú hoặc tím tái, cha mẹ cần quan sát kỹ. Những biểu hiện này đôi khi có thể gợi ý tình trạng bệnh lý như trào ngược dạ dày - thực quản hoặc rối loạn hô hấp. Trong thực tế, trẻ sơ sinh hay bị nấc nếu không kèm triệu chứng bất thường thì thường vô hại, nhưng nếu nấc đi kèm dấu hiệu bất thường, việc thăm khám y tế là cần thiết để loại trừ bệnh lý tiềm ẩn.

Có nên áp dụng mẹo dân gian chữa nấc như giật mình hay bôi trán không?

Không nên. Các mẹo truyền miệng như làm trẻ giật mình, bôi nhọ nồi, hoặc dán giấy lên trán đều không có bằng chứng khoa học chứng minh hiệu quả. Ngược lại, những hành động này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực: Làm trẻ sợ hãi, rối loạn giấc ngủ hoặc thậm chí gây kích ứng da, nhiễm trùng. Y học hiện đại khuyến nghị phụ huynh nên áp dụng biện pháp an toàn như điều chỉnh tư thế bú đúng, cho trẻ nghỉ ngơi và massage bụng nhẹ nhàng. Đây là cách vừa giúp cơn nấc nhanh chóng qua đi, vừa đảm bảo an toàn tuyệt đối cho trẻ.

Trẻ sơ sinh bị nấc thường là hiện tượng sinh lý bình thường, không gây nguy hiểm và sẽ tự hết trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu nấc kéo dài, kèm theo nôn ói, bú kém hay khó thở, cha mẹ cần đưa trẻ đi thăm khám để loại trừ bệnh lý tiềm ẩn. Bên cạnh việc theo dõi và chăm sóc hằng ngày, cha mẹ cũng nên chú ý đến lịch tiêm chủng trong giai đoạn đầu đời. Đăng ký gói vắc xin cho trẻ sơ sinh 0 - 6 tháng tuổi là cách thiết thực giúp tăng cường miễn dịch và bảo vệ bé toàn diện ngay từ những tháng đầu tiên.