Tổng quan về virus chikungunya? Cách phòng ngừa virus gây bệnh chikungunya như thế nào?

Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã ghi nhận sự gia tăng ca mắc liên quan đến virus chikungunya, khiến cộng đồng không khỏi lo ngại. Bệnh do virus chikungunya gây ra thường có triệu chứng sốt cao, đau khớp và mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống người bệnh. Chính vì vậy, việc phòng ngừa, giám sát và phát hiện sớm các trường hợp nhiễm bệnh là giải pháp quan trọng để kiểm soát nguy cơ lây lan.

Tổng quan về virus chikungunya

Virus chikungunya (CHIKV) là một loại virus thuộc họ Togaviridae, chi Alphavirus. Con người nhiễm bệnh chủ yếu thông qua vết đốt của muỗi cái mang mầm bệnh, đặc biệt là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus - hai loài phân bố nhiều tại các vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ngoài việc truyền CHIKV, các loài muỗi này còn là trung gian lây lan một số virus khác nguy hiểm cho con người, điển hình như virus gây sốt xuất huyết và virus Zika.

Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus chikungunya gây nên, lây sang người thông qua muỗi mang mầm bệnh. Các đợt dịch lớn cùng những ca rải rác được ghi nhận chủ yếu tại khu vực châu Mỹ, châu Á và châu Phi, trong khi ở châu Âu đôi khi cũng xuất hiện những ổ dịch nhỏ lẻ.

Theo WHO, CHIKV được ghi nhận lần đầu tiên tại Cộng hòa Thống nhất Tanzania vào năm 1952, sau đó tiếp tục xuất hiện ở nhiều quốc gia khác thuộc châu Phi và châu Á. Những đợt bùng phát tại khu vực đô thị được báo cáo đầu tiên ở Thái Lan năm 1967 và tại Ấn Độ trong thập niên 1970. Từ năm 2004 trở lại đây, dịch chikungunya xảy ra với tần suất nhiều hơn và phạm vi lan rộng hơn, một phần do virus đã thích nghi tốt với muỗi Aedes albopictus và xâm nhập vào các cộng đồng chưa từng có miễn dịch.

Quá trình lây nhiễm bệnh như thế nào?

Virus Chikungunya được truyền sang người thông qua vết đốt của muỗi cái mang mầm bệnh, chủ yếu là loài Aedes aegypti và Aedes albopictus. Đây cũng là hai loài muỗi có khả năng lan truyền virus sốt xuất huyết và Zika. Chúng thường hoạt động vào ban ngày, trong đó Aedes aegypti có thể đốt cả trong nhà lẫn ngoài trời. Trứng của chúng thường được đẻ ở những nơi có nước đọng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển quần thể muỗi.

Khi một con muỗi khỏe mạnh hút máu từ người đang có virus CHIKV trong máu, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể muỗi. Sau vài ngày nhân lên và lan đến tuyến nước bọt, virus có thể được truyền sang người khác khi muỗi tiếp tục đốt. Tại cơ thể người mới nhiễm, virus sinh sôi mạnh mẽ trong máu, tạo ra nồng độ virus cao, từ đó duy trì chu kỳ lây truyền khi các con muỗi khác hút máu.

Biến chứng nguy hiểm do virus chikungunya gây ra

Virus chikungunya có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như:

• Đau khớp mãn tính: Đây là biến chứng phổ biến nhất. Một số người, đặc biệt là người lớn tuổi có thể gặp tình trạng đau khớp kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi đã hết nhiễm virus.
• Viêm khớp: Sưng và đau kéo dài ở các khớp, tương tự như các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp.
• Biến chứng về mắt: Có thể gây viêm màng bồ đào, viêm kết mạc và các vấn đề khác liên quan đến mắt dẫn đến giảm thị lực.
• Biến chứng thần kinh: Mặc dù hiếm gặp nhưng một số bệnh nhân có thể gặp các vấn đề liên quan đến thần kinh như viêm não, viêm màng não hoặc viêm tủy sống.
• Biến chứng ở phụ nữ mang thai: Nếu phụ nữ mang thai bị nhiễm chikungunya trong thời gian gần đến lúc sinh virus có thể truyền sang em bé, dẫn đến nguy cơ biến chứng nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh như viêm não. 

Biện pháp phòng ngừa bệnh sốt Chikungunya

Việc chủ động áp dụng các cách phòng tránh nhiễm virus Chikungunya không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần kiểm soát dịch bệnh trong cộng đồng. Các chuyên gia y tế khuyến cáo nên thực hiện những biện pháp sau:

• Khám sức khỏe định kỳ: Khám định kỳ 1 - 2 lần/năm giúp theo dõi tình trạng sức khỏe, kịp thời phát hiện các bệnh truyền nhiễm và có hướng xử trí sớm, hiệu quả.
• Kiểm soát muỗi truyền bệnh: Do muỗi Aedes là trung gian lây truyền chính, việc phòng chống muỗi đóng vai trò quan trọng trong ngăn ngừa bệnh.
• Dùng thuốc chống muỗi: Sử dụng kem bôi hoặc thuốc xịt chống côn trùng, đặc biệt vào buổi sáng sớm và chiều tối - thời điểm muỗi hoạt động nhiều.
• Mặc quần áo bảo hộ: Nên chọn trang phục dài tay, sáng màu và kín đáo để hạn chế vùng da hở, giảm nguy cơ bị muỗi đốt.
• Sử dụng lưới chống muỗi: Lắp đặt lưới ở cửa sổ và cửa ra vào để vừa đảm bảo thông thoáng, vừa ngăn muỗi xâm nhập vào nhà.
• Loại bỏ nơi muỗi sinh sản: Thường xuyên dọn dẹp các vật dụng chứa nước đọng như chậu cây, chai lọ, lốp xe cũ; vệ sinh bể chứa, chum vại nhằm cắt đứt vòng đời của muỗi.
• Tránh đến vùng dịch: Hạn chế đi lại, đặc biệt là đến những khu vực đang bùng phát dịch. Nếu buộc phải di chuyển, cần kết hợp áp dụng các biện pháp phòng muỗi nêu trên.

Virus chikungunya là tác nhân gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh chóng qua muỗi Aedes và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng. Việc nâng cao nhận thức, thực hiện các biện pháp phòng chống muỗi và chủ động bảo vệ bản thân chính là chìa khóa quan trọng để hạn chế nguy cơ bùng phát dịch.