Tìm hiểu chi tiết về các giai đoạn của lao phổi

Hiểu rõ các giai đoạn của lao phổi sẽ giúp người bệnh và người thân có cái nhìn tổng quan về quá trình diễn tiến của bệnh. Từ những biểu hiện mơ hồ ban đầu cho đến khi xuất hiện triệu chứng rõ rệt, các giai đoạn của lao phổi phản ánh mức độ tổn thương của phổi và khả năng lây lan. Vì vậy, việc theo dõi sát và điều trị đúng theo từng giai đoạn là yếu tố then chốt để đạt hiệu quả điều trị cao.

Tổng quan về bệnh lao phổi

Lao phổi là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, chủ yếu tấn công vào mô phổi nhưng cũng có thể lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Bệnh có thể lây truyền từ người sang người thông qua các giọt bắn nhỏ khi người nhiễm ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Tình trạng nhiễm khuẩn ban đầu ở phổi được gọi là lao phổi nguyên phát.

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc lao phổi cao hơn gồm người già, trẻ nhỏ, người bị suy giảm miễn dịch như bệnh nhân HIV/AIDS, người đang hóa trị ung thư, người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch. Chế độ dinh dưỡng không đầy đủ cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Biểu hiện của lao phổi thay đổi theo các giai đoạn của lao phổi. Trong giai đoạn sớm, bệnh có thể không gây triệu chứng rõ ràng, khiến người bệnh dễ chủ quan. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển nặng hơn, người bệnh có thể gặp phải tình trạng ho kéo dài, ho ra máu, đau tức ngực, khó thở, mệt mỏi, sụt cân nhanh, sốt về chiều, và ra mồ hôi ban đêm.

Việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn chặn diễn biến nặng và giảm nguy cơ lây lan cho cộng đồng. Khi có những dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.

Các giai đoạn của lao phổi là gì?

Sau khi vi khuẩn lao thâm nhập vào cơ thể, bệnh không xuất hiện ngay lập tức mà tiến triển qua nhiều giai đoạn khác nhau. Người nhiễm có thể sống trong tình trạng tiềm ẩn trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm trước khi các dấu hiệu của bệnh lao phổi biểu hiện rõ ràng. Dưới đây là các giai đoạn tiến triển của bệnh lao phổi:

Lao nguyên phát

Lao nguyên phát còn được gọi là giai đoạn phơi nhiễm lao, tức lúc người mới tiếp xúc với vi khuẩn lao thông qua giọt bắn từ người bệnh lao phổi khác. Ở giai đoạn này, hệ miễn dịch của cơ thể bắt đầu nhận biết và phản ứng lại vi khuẩn, tiến hành bắt giữ và tiêu diệt chúng.

Trong chuỗi các giai đoạn của lao phổi, lao nguyên phát là bước đầu tiên. Người bệnh thường không xuất hiện triệu chứng rõ rệt hoặc chỉ có một vài dấu hiệu nhẹ như ho, mệt mỏi, sốt nhẹ,... Những biểu hiện này dễ bị nhầm với các bệnh cảm thông thường.

Người ở giai đoạn phơi nhiễm thường có kết quả xét nghiệm da âm tính, hình ảnh X-quang ngực bình thường và không có biểu hiện triệu chứng của bệnh.

Lao tiềm ẩn

Sau giai đoạn lao nguyên phát, hệ miễn dịch sẽ tiêu diệt một phần hoặc toàn bộ vi khuẩn lao trong cơ thể. Số vi khuẩn còn lại chưa bị tiêu diệt sẽ âm thầm tồn tại và dần xâm nhập vào mô phổi. Cơ thể tạo nên một “lớp rào chắn” bao quanh khu vực nhiễm trùng, hạn chế vi khuẩn phát triển và gây tổn thương.

Trong các giai đoạn của lao phổi, lao tiềm ẩn đóng vai trò quan trọng quyết định mức độ ảnh hưởng của bệnh đối với người nhiễm. Với người có sức khỏe và miễn dịch tốt, vi khuẩn lao được kiểm soát, không phát triển thành bệnh. Người bệnh có thể mang vi khuẩn trong cơ thể nhiều năm mà không biểu hiện triệu chứng nào. Kết quả xét nghiệm da sẽ dương tính với vi khuẩn lao, nhưng X-quang phổi vẫn bình thường, không phát hiện tổn thương.

Tuy nhiên, những người có hệ miễn dịch yếu như trẻ nhỏ, người già, hoặc người mắc các bệnh nền thì nguy cơ vi khuẩn lao bùng phát và gây bệnh cao hơn do khả năng kiểm soát vi khuẩn kém.

Lao hoạt động

Lao hoạt động là giai đoạn cuối trong các giai đoạn của lao phổi, khi mà các triệu chứng bệnh đã trở nên rõ ràng và nghiêm trọng nhất. Ở giai đoạn này, người bệnh thường gặp các dấu hiệu như ớn lạnh, sốt cao kéo dài, khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc chỉ vận động nhẹ, ho nhiều kèm theo ho ra máu, đau tức vùng ngực. Nếu không được điều trị kịp thời, lao phổi có thể lan rộng và gây tổn thương các cơ quan khác như da, thận, hạch bạch huyết, dẫn đến các thể lao ngoài phổi. Việc trì hoãn điều trị cũng làm tổn thương phổi ngày càng nặng, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như ho ra máu, tràn khí màng phổi, tắc nghẽn hoặc xẹp phổi, giãn phế quản, tổn thương phổi lan rộng, suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, bệnh ác tính và bệnh phổi mãn tính.

Phương pháp điều trị lao phổi

Việc điều trị lao phổi được xây dựng dựa trên mức độ tiến triển của bệnh, nhằm kiểm soát hiệu quả tình trạng nhiễm khuẩn, ngăn ngừa lây lan và hạn chế biến chứng lâu dài. Trong thực hành lâm sàng, bệnh được chia thành hai nhóm chính: lao tiềm ẩn và lao hoạt động.

Lao nguyên phát và lao tiềm ẩn

Ở giai đoạn này, người bệnh đã nhiễm vi khuẩn lao nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng rõ ràng và không có khả năng lây truyền. Tuy nhiên, vi khuẩn có thể tồn tại trong cơ thể dưới dạng “ngủ yên” và tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu, đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ, bệnh nhân HIV, đái tháo đường hoặc đang điều trị ức chế miễn dịch.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), điều trị dự phòng ở giai đoạn lao tiềm ẩn là cần thiết để giảm nguy cơ tiến triển thành lao hoạt động. Các phác đồ điều trị dự phòng bao gồm:

• Isoniazid (INH) đơn trị liệu trong 6 - 9 tháng (phổ biến tại nhiều quốc gia có tỷ lệ lao cao).
• Rifampin đơn trị liệu trong 4 tháng (phác đồ rút ngắn, ít độc tính hơn INH).
• Kết hợp isoniazid + rifapentine dùng hàng tuần trong 3 tháng (3HP) - hiệu quả cao và cải thiện tuân thủ điều trị.

Việc lựa chọn phác đồ tùy thuộc vào nhóm nguy cơ, khả năng dung nạp thuốc và nguồn lực y tế tại địa phương.

Lao phổi hoạt động

Lao hoạt động là giai đoạn bệnh lý điển hình, với sự nhân lên nhanh chóng của vi khuẩn và các triệu chứng lâm sàng như ho kéo dài, ho ra máu, sốt về chiều, mệt mỏi và sụt cân. Người bệnh có khả năng lây nhiễm cao và cần được điều trị ngay lập tức để hạn chế tổn thương phổi và ngăn ngừa lây lan cộng đồng.

Phác đồ điều trị lao phổi hoạt động theo chuẩn quốc gia và khuyến cáo WHO gồm hai giai đoạn:

Giai đoạn tấn công (2 tháng): Sử dụng phối hợp 4 loại thuốc chống lao gồm:

• Isoniazid (H)
• Rifampin (R)
• Pyrazinamide (Z)
• Ethambutol (E)
  → Ký hiệu: 2RHZE

Giai đoạn duy trì (4 tháng): Dùng phối hợp 2 thuốc:

• Isoniazid (H)
• Rifampin (R)
  → Ký hiệu: 4RH

Tổng thời gian điều trị kéo dài ít nhất 6 tháng, và người bệnh cần được theo dõi sát sao về hiệu quả lâm sàng, độc tính thuốc và mức độ tuân thủ điều trị để ngăn ngừa kháng thuốc.

Cách phòng ngừa bệnh lao phổi

Dù là ở giai đoạn lao nguyên phát hay các giai đoạn khác, vi khuẩn lao vẫn có thể phát triển và gây tổn thương phổi. Do đó, phòng ngừa bệnh ngay từ trước khi tiếp xúc với vi khuẩn lao là rất cần thiết.

Một số biện pháp phòng ngừa lao phổi gồm:

• Tiêm vắc xin phòng lao để tăng cường khả năng bảo vệ cơ thể.
• Tránh tiếp xúc gần với người mắc lao, đặc biệt khi bệnh ở giai đoạn tiến triển mạnh. Nếu bắt buộc tiếp xúc, nên đeo khẩu trang và tuân thủ các biện pháp bảo vệ cá nhân.
• Giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, đảm bảo thông thoáng, đặc biệt ở phòng ngủ, nhà ở và nơi làm việc để giảm nguy cơ vi khuẩn tồn tại trong không khí.
• Tận dụng ánh sáng mặt trời vì tia UV có khả năng tiêu diệt vi khuẩn lao tự nhiên.
• Rửa tay sạch sẽ, che miệng khi ho hoặc hắt hơi để hạn chế sự lây lan của vi khuẩn.
• Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc tiếp xúc với người có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh.
• Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua chế độ dinh dưỡng cân đối, tập thể dục đều đặn khoảng 30 phút mỗi ngày, nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các thói quen xấu như hút thuốc lá, uống rượu bia.

Việc hiểu rõ và nắm bắt kịp thời các giai đoạn của lao phổi là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả bệnh. Mỗi giai đoạn đều có những biểu hiện và mức độ nguy hiểm khác nhau, do đó người bệnh cần chủ động theo dõi sức khỏe và thăm khám khi có dấu hiệu nghi ngờ. Nhờ vậy, việc kiểm soát bệnh lao phổi sẽ đạt hiệu quả cao hơn, hạn chế các biến chứng nguy hiểm và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa bệnh lao, hạn chế nguy cơ lây nhiễm và giảm biến chứng nghiêm trọng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín được nhiều người tin tưởng lựa chọn với dịch vụ chuyên nghiệp, quy trình tiêm an toàn và đội ngũ nhân viên y tế tận tâm. Khi tiêm tại đây, khách hàng được tư vấn kỹ lưỡng và chăm sóc tận tình, đảm bảo sức khỏe sau tiêm. Để đặt lịch tiêm vắc xin, bạn hãy gọi ngay đến hotline miễn phí 18006928 của Tiêm chủng Long Châu.