Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa

Bệnh thoát vị đĩa đệm ở cột sống cổ là vấn đề xương khớp rất thường gặp, nhất là ở dân văn phòng hay người phải làm việc nặng. Khi mắc bệnh, người bệnh thường bị đau vùng cổ, vai gáy, tê lan xuống tay, khiến việc sinh hoạt và làm việc gặp nhiều khó khăn.

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là gì?

Thoát vị đĩa đệm ở cột sống cổ là bệnh lý xảy ra khi phần nhân nhầy bên trong đĩa đệm bị thoát ra khỏi lớp bao xơ bao quanh, từ đó chèn ép lên rễ thần kinh hoặc tủy sống ở vùng cổ.

Tình trạng này thường gặp nhất tại các đốt sống từ C4 đến C7, vì đây là khu vực chịu nhiều áp lực khi cổ thực hiện các động tác cúi, ngửa, xoay hoặc mang vác. Khi nhân nhầy thoát vị chèn ép, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng đau cổ, lan xuống vai, tê bì cánh tay và thậm chí yếu cơ nếu không điều trị sớm.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây thoát vị đĩa đệm cổ

Thoát vị đĩa đệm ở cột sống cổ không chỉ do quá trình lão hóa tự nhiên mà còn chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau. Việc hiểu rõ nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ sẽ giúp mỗi người chủ động điều chỉnh lối sống, giảm thiểu rủi ro mắc bệnh thoát vị đĩa đệm.

Nguyên nhân chính

Một số nguyên nhân phổ biến gây thoát vị đĩa đệm cổ:

• Thoái hóa tự nhiên: Khi tuổi tác tăng, nước và chất keo trong đĩa đệm giảm dần, làm bao xơ mất tính đàn hồi và dễ rách.
  Chấn thương: Tai nạn giao thông, chấn thương thể thao hoặc té ngã có thể làm đĩa đệm rách đột ngột.
• Tư thế sai kéo dài: Thường gặp ở nhân viên văn phòng, người hay cúi đầu làm việc, sử dụng điện thoại nhiều giờ liền.

Các nguyên nhân trên đều có điểm chung là gây tổn thương hoặc suy yếu cấu trúc đĩa đệm và cột sống cổ, khiến chúng không còn khả năng chịu lực và bảo vệ thần kinh như bình thường. Việc nhận diện sớm các yếu tố này giúp mỗi người chủ động điều chỉnh tư thế sinh hoạt, tăng cường vận động và khám sức khỏe định kỳ để hạn chế nguy cơ thoát vị, bảo vệ cột sống cổ khỏe mạnh lâu dài.

Yếu tố nguy cơ

Bên cạnh các nguyên nhân trực tiếp, một số yếu tố sau có thể làm tăng khả năng mắc bệnh hoặc khiến tình trạng thoát vị tiến triển nặng hơn:

• Thừa cân, béo phì: Tình trạng thừa cân, béo phì có thể gây áp lực lớn lên cột sống.
• Thói quen hút thuốc lá: Làm giảm tuần hoàn máu đến đĩa đệm, đẩy nhanh quá trình thoái hóa.
• Tính chất nghề nghiệp: Vận động viên thể thao đối kháng, tài xế đường dài, công nhân bốc vác hoặc người làm việc nặng.
• Di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy người có cấu trúc mô liên kết yếu di truyền dễ bị thoát vị đĩa đệm hơn

Việc thay đổi lối sống, giữ cân nặng hợp lý và tránh các tư thế sai là biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị thoát vị đĩa đệm cổ

Việc chẩn đoán và điều trị cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Chẩn đoán

Để xác định chính xác tình trạng thoát vị, bác sĩ sẽ:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra tầm vận động, phản xạ thần kinh và sức cơ.
• Chụp X-quang: Đánh giá biến dạng cột sống hoặc hẹp khe đĩa đệm.
• MRI (Cộng hưởng từ): Tiêu chuẩn vàng giúp xác định vị trí, kích thước thoát vị và mức độ chèn ép.
• CT scan và điện cơ: Hỗ trợ phát hiện tổn thương xương và dây thần kinh.

Người bệnh nên thực hiện đầy đủ các chỉ định của bác sĩ để có kết quả chẩn đoán chính xác nhất.

Điều trị

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm ở cột sống cổ cần được thực hiện dưới sự thăm khám và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Tùy theo mức độ thoát vị, triệu chứng lâm sàng và đáp ứng của từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ cân nhắc phương án điều trị phù hợp nhất nhằm đảm bảo hiệu quả và tránh biến chứng:

Điều trị bảo tồn:

• Thuốc giảm đau, kháng viêm: Giúp giảm đau và sưng viêm quanh rễ thần kinh.
• Nghỉ ngơi và thay đổi lối sống: Tránh mang vác nặng, hạn chế các động tác gập - xoay cổ quá mức.
• Vật lý trị liệu và kéo giãn cột sống: Tăng cường sự linh hoạt, giảm áp lực lên đĩa đệm.
• Bài tập phục hồi chức năng: Giúp cơ cổ - vai - lưng khỏe hơn để nâng đỡ cột sống.

Tiêm steroid ngoài màng cứng:

Có thể cân nhắc trong trường hợp đau rễ thần kinh kéo dài, sau khi các biện pháp bảo tồn không hiệu quả.

Phẫu thuật: 

Chỉ định khi có chèn ép tủy sống nặng, gây yếu liệt, hoặc khi có các triệu chứng thần kinh tiến triển, mất chức năng thần kinh, chèn ép tủy rõ rệt trên MRI hoặc không cải thiện sau 6 - 12 tuần điều trị bảo tồn có chỉ định phẫu thuật

Việc lựa chọn phương pháp điều trị cần được cá nhân hóa theo từng trường hợp. Người bệnh nên trao đổi kỹ với bác sĩ về lợi ích, rủi ro của mỗi phương pháp và không tự ý thay đổi phác đồ điều trị đã được chỉ định.

Biện pháp phòng ngừa bệnh

Phòng ngừa đóng vai trò then chốt giúp giảm nguy cơ mắc thoát vị đĩa đệm cổ và hạn chế tái phát ở những người từng điều trị bệnh. Việc duy trì thói quen sống khoa học không chỉ bảo vệ cột sống mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm tình trạng thoái hóa sớm:

• Duy trì tư thế đúng: Không cúi gập cổ quá lâu khi làm việc hay sử dụng điện thoại, nên giữ màn hình máy tính hoặc thiết bị điện tử ngang tầm mắt để giảm áp lực cho đốt sống cổ. Khi ngồi cần giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, không nghiêng đầu về một bên quá lâu. Lựa chọn gối ngủ có độ cao vừa phải để cổ và đầu được đặt ở tư thế tự nhiên, tránh cong vẹo cột sống trong khi ngủ.
• Tập thể dục đều đặn: Ưu tiên các bài tập nhẹ nhàng như bơi lội, yoga, pilates hoặc các động tác kéo giãn cơ vùng cổ - vai - lưng giúp tăng cường sức mạnh cơ nâng đỡ cột sống và cải thiện lưu thông máu.
• Tránh bưng bê vật nặng sai cách: Khi cần nâng vật nặng, hãy hạ thấp trọng tâm bằng cách gập gối, giữ thẳng lưng và cổ, tránh cúi gập cổ đột ngột. Không nên vặn xoắn hoặc xoay người quá mạnh trong khi bê vật để tránh gây chấn thương cho đĩa đệm cổ.
• Kiểm soát cân nặng: Thừa cân sẽ làm tăng áp lực cơ học lên cột sống, đẩy nhanh quá trình thoái hóa đĩa đệm.
• Bỏ thuốc lá: Thói quen hút thuốc làm giảm lưu thông máu tới đĩa đệm và xương khớp, khiến quá trình phục hồi tổn thương chậm và tăng nguy cơ thoái hóa sớm. Việc bỏ thuốc lá không chỉ tốt cho cột sống mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch và hô hấp.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng với người thường xuyên bị đau mỏi cổ hoặc làm việc văn phòng nhiều giờ. Nên khám chuyên khoa xương khớp từ 1 - 2 lần mỗi năm để phát hiện sớm các bất thường, nhờ đó can thiệp kịp thời và tránh để bệnh tiến triển nặng.

Một lối sống khoa học, tư thế đúng và thói quen vận động thường xuyên là cách phòng ngừa hiệu quả nhất.

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ có thể phòng ngừa hiệu quả nhờ tư thế sinh hoạt chuẩn, tập luyện hợp lý, giữ cân nặng lý tưởng, tránh các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, đồng thời khám sức khỏe định kỳ. Chủ động bảo vệ cột sống ngay từ hôm nay sẽ giúp duy trì cuộc sống năng động, hạn chế đau nhức và biến chứng trong tương lai.