Teo thuỳ não: Hiểu đúng tổn thương khu trú và ảnh hưởng đến chức năng não

Khi kết quả chụp não cho thấy teo thuỳ não, nhiều người không khỏi lo lắng vì chưa hiểu rõ mức độ ảnh hưởng của tình trạng này. Thực tế, mỗi thuỳ não đảm nhiệm chức năng riêng, nên tổn thương khu trú sẽ gây biểu hiện đặc trưng. Hiểu đúng bản chất và hướng theo dõi giúp người bệnh chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe thần kinh.

Teo thuỳ não là gì? Vì sao cần được quan tâm?

Teo thuỳ não là tình trạng giảm thể tích mô não xảy ra khu trú tại một hoặc một vài thuỳ nhất định của não, thay vì ảnh hưởng toàn bộ não. Các thuỳ não bao gồm thuỳ trán, thuỳ thái dương, thuỳ đỉnh và thuỳ chẩm, mỗi vùng đảm nhiệm những chức năng khác nhau liên quan đến hành vi, ngôn ngữ, cảm giác, vận động và thị giác.

Điểm quan trọng khiến teo thuỳ não cần được quan tâm là vì vị trí tổn thương có mối liên hệ chặt chẽ với biểu hiện lâm sàng. Ví dụ, tổn thương ở thuỳ trán thường liên quan đến thay đổi hành vi và khả năng lập kế hoạch, trong khi tổn thương ở thuỳ thái dương dễ ảnh hưởng đến ngôn ngữ và trí nhớ. Chính vì tính khu trú này, người bệnh có thể gặp những triệu chứng rất đặc hiệu, đôi khi dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tâm lý hoặc vấn đề học tập.

So với teo não toàn thể, teo thuỳ não thường giúp định hướng nguyên nhân rõ ràng hơn, đặc biệt trong các bệnh lý thần kinh thoái hóa hoặc tổn thương não khu trú.

Nguyên nhân thường gặp gây teo thuỳ não

Hiểu rõ nguyên nhân là bước quan trọng để đánh giá tiên lượng và hướng theo dõi. Teo thuỳ não không chỉ liên quan đến tuổi tác mà còn xuất phát từ nhiều yếu tố bệnh lý.

Trước hết là nhóm nguyên nhân thoái hóa thần kinh. Một số bệnh lý gây mất dần tế bào thần kinh theo thời gian, thường khu trú ở một số vùng não nhất định. Ví dụ, các rối loạn thuộc nhóm frontotemporal có xu hướng ảnh hưởng đến thuỳ trán và thuỳ thái dương, dẫn đến teo khu trú tại các vùng này.

Bên cạnh đó, nguyên nhân mạch máu cũng đóng vai trò đáng kể. Tai biến mạch máu não hoặc thiếu máu não cục bộ kéo dài có thể khiến vùng não không được nuôi dưỡng đầy đủ, dẫn đến giảm thể tích theo thời gian. Trong những trường hợp này, teo thuỳ não thường xuất hiện ở vùng tương ứng với mạch máu bị tổn thương.

Chấn thương sọ não và nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương cũng là những yếu tố cần lưu ý. Sau chấn thương nặng hoặc viêm não, một số vùng mô não có thể bị tổn thương không hồi phục, để lại tình trạng teo khu trú. Ngoài ra, u não hoặc các can thiệp y tế đặc biệt cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến mất mô não tại chỗ

Triệu chứng teo thuỳ não theo từng vùng não

Triệu chứng của teo thuỳ não phụ thuộc nhiều vào vị trí vùng não bị ảnh hưởng. Việc nhận diện các biểu hiện đặc trưng giúp người bệnh và gia đình sớm nhận ra bất thường và trao đổi hiệu quả hơn với nhân viên y tế.

Trước tiên là các biểu hiện khi tổn thương xảy ra ở thuỳ trán. Thuỳ trán liên quan đến hành vi, cảm xúc và khả năng kiểm soát bản thân. Khi vùng này bị teo, người bệnh có thể thay đổi tính cách, giảm khả năng lập kế hoạch, dễ bốc đồng hoặc khó kiểm soát cảm xúc. Những biểu hiện này đôi khi bị nhầm lẫn với rối loạn tâm lý nếu không được đánh giá đầy đủ.

Tiếp theo là teo thuỳ thái dương. Thuỳ này đóng vai trò quan trọng trong ngôn ngữ và trí nhớ. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tìm từ, hiểu lời nói hoặc ghi nhớ thông tin mới. Ở một số trường hợp, khả năng nhận biết âm thanh hoặc khuôn mặt quen thuộc cũng bị ảnh hưởng.

Khi teo thuỳ não xảy ra ở thuỳ đỉnh, các rối loạn liên quan đến nhận thức không gian và phối hợp vận động có thể xuất hiện. Người bệnh dễ nhầm lẫn trái phải, gặp khó khăn khi thực hiện các thao tác đòi hỏi sự phối hợp tay mắt hoặc định hướng trong không gian.

Cuối cùng là teo thuỳ chẩm, vùng chịu trách nhiệm xử lý thông tin thị giác. Tổn thương tại đây có thể gây nhìn mờ, giảm thị trường hoặc khó nhận diện hình ảnh dù mắt không có vấn đề rõ ràng.

Những biểu hiện này cho thấy vì sao vị trí teo thuỳ não lại có ý nghĩa quan trọng trong đánh giá triệu chứng.

Teo thuỳ não có nguy hiểm không và ảnh hưởng thế nào đến sinh hoạt?

Câu hỏi thường gặp là teo thuỳ não có nguy hiểm không. Trên thực tế, mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân, tốc độ tiến triển và vùng não bị tổn thương. Một số trường hợp teo khu trú nhẹ, tiến triển chậm có thể chỉ gây thay đổi nhẹ về chức năng và không ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt hằng ngày.

Tuy nhiên, khi teo thuỳ não liên quan đến bệnh lý thoái hóa hoặc tổn thương lan rộng, người bệnh có thể gặp khó khăn trong công việc, giao tiếp và các mối quan hệ xã hội. Thay đổi hành vi, suy giảm trí nhớ hoặc rối loạn thị giác đều có thể làm giảm chất lượng sống nếu không được hỗ trợ kịp thời.

Các tổ chức y tế quốc tế cho thấy tổn thương não khu trú nếu tiến triển có thể dẫn đến suy giảm chức năng rõ rệt theo thời gian. Vì vậy, việc theo dõi và đánh giá định kỳ đóng vai trò quan trọng, thay vì chỉ dựa vào một lần chụp hình ảnh.

Khi nào cần đi khám và chẩn đoán teo thuỳ não ra sao?

Không phải mọi trường hợp teo thuỳ não đều được phát hiện ngay từ đầu. Tuy nhiên, một số dấu hiệu nên khiến người bệnh cân nhắc thăm khám y tế sớm.

Nếu xuất hiện thay đổi hành vi rõ rệt, suy giảm ngôn ngữ, trí nhớ hoặc thị lực không giải thích được bằng các nguyên nhân thông thường, việc kiểm tra thần kinh là cần thiết. Ngoài ra, các rối loạn vận động hoặc phối hợp cũng là tín hiệu không nên bỏ qua.

Chẩn đoán thường bao gồm thăm khám lâm sàng, khai thác tiền sử và sử dụng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính. Những phương pháp này giúp xác định vị trí và mức độ teo thuỳ não, từ đó hỗ trợ định hướng nguyên nhân và kế hoạch theo dõi.

Việc đánh giá chức năng nhận thức, ngôn ngữ và hành vi cũng rất quan trọng, bởi hình ảnh học chỉ phản ánh cấu trúc mà chưa thể hiện đầy đủ mức độ ảnh hưởng thực tế.

Theo dõi và hỗ trợ khi đã xác định teo thuỳ não

Sau khi xác định teo thuỳ não, mục tiêu chính là theo dõi tiến triển và hỗ trợ chức năng. Người bệnh thường được hẹn tái khám định kỳ để đánh giá sự thay đổi về triệu chứng và chức năng.

Trong những trường hợp ảnh hưởng đến ngôn ngữ hoặc hành vi, các liệu pháp hỗ trợ phù hợp có thể giúp cải thiện khả năng thích nghi trong sinh hoạt hằng ngày. Việc duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát tốt các bệnh nền như tăng huyết áp hoặc đái tháo đường cũng góp phần hạn chế các yếu tố làm nặng thêm tổn thương não.

Hiện nay không có vắc xin phòng ngừa trực tiếp teo thuỳ não. Tuy nhiên, tiêm chủng đầy đủ giúp phòng tránh một số bệnh nhiễm trùng có thể gây biến chứng thần kinh. Bạn đọc có thể tìm hiểu lịch tiêm phù hợp tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để bảo vệ sức khỏe toàn diện.

Teo thuỳ não là tình trạng tổn thương não khu trú cần được hiểu đúng và theo dõi cẩn thận. Vị trí tổn thương quyết định triệu chứng và mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt. Việc thăm khám sớm, đánh giá đầy đủ và theo dõi định kỳ giúp người bệnh chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe thần kinh và duy trì chất lượng cuộc sống.