Tắc ruột sau mổ: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Tắc ruột sau mổ là một biến chứng thường gặp ở những bệnh nhân đã trải qua can thiệp tại ổ bụng hoặc đường tiêu hóa. Nếu tình trạng này không được chẩn đoán, theo dõi và can thiệp kịp thời, người bệnh có thể phải đối mặt với nguy cơ phải cắt bỏ nhiều đoạn ruột do hoại tử, thậm chí đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Vì vậy, ngay khi có biểu hiện nghi ngờ tắc ruột, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí sớm.

Khi nào xảy ra tắc ruột sau mổ?

Tắc ruột sau phẫu thuật là một biến chứng khá thường gặp, có thể xuất hiện ở nhiều thời điểm khác nhau, từ giai đoạn sớm cho đến muộn. Tình trạng này có thể xảy ra ngay trong thời gian bệnh nhân còn đang được theo dõi tại bệnh viện, vài ngày sau phẫu thuật khi đã bắt đầu hồi phục, hoặc thậm chí xuất hiện sau khi người bệnh đã trở về nhà, sinh hoạt bình thường trong một khoảng thời gian. Đặc biệt, trong một số ít trường hợp hiếm gặp, tắc ruột có thể bộc phát nhiều năm sau ca phẫu thuật do các nguyên nhân như dính ruột, sẹo xơ hoặc sự hình thành khối bất thường trong ổ bụng.

Nếu biến chứng này xảy ra trong lúc người bệnh vẫn đang nằm viện, quá trình xử trí sẽ thuận lợi hơn nhiều. Các bác sĩ có thể can thiệp kịp thời bằng những phương pháp đơn giản như đặt ống thông dạ dày - ruột để hút dịch, giúp làm xẹp ruột, giảm áp lực, kết hợp với truyền dịch nhằm cân bằng điện giải và hỗ trợ cơ thể hồi phục. Trong nhiều trường hợp, những biện pháp này đủ để giúp bệnh nhân ổn định trở lại mà không cần phải tiến hành phẫu thuật cấp cứu.

Tuy nhiên, khi tắc ruột xuất hiện muộn, đặc biệt là sau khi bệnh nhân đã xuất viện và trở về với sinh hoạt bình thường, việc nhận biết triệu chứng và xử lý có thể gặp nhiều khó khăn hơn. Người bệnh thường dễ chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu ban đầu như đau bụng, chướng bụng, nôn ói, dẫn đến tình trạng trở nên nặng hơn trước khi được đưa đến cơ sở y tế. Chính vì vậy, việc theo dõi sức khỏe lâu dài sau phẫu thuật, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và đến khám ngay khi có triệu chứng nghi ngờ là vô cùng cần thiết để hạn chế những biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây tắc ruột sau phẫu thuật

Các bác sĩ nhận định rằng tắc ruột sau mổ có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân, trong đó bao gồm:

• Trong quá trình phẫu thuật, các tổ chức ở phúc mạc, thành bụng hoặc ruột có thể bị tổn thương. Khi quá trình lành sẹo diễn ra, các mô này dính lại với nhau hoặc hình thành các dải dây chằng, khiến ruột bị kẹt, khó di chuyển và dẫn đến tắc nghẽn.
• Dị vật nhỏ như thức ăn, chỉ khâu phẫu thuật… rơi vào ổ bụng có thể được cơ thể bọc lại, hình thành xơ dính và gây tắc ruột.
• Tắc ruột sau mổ cũng có thể xảy ra khi các quai ruột bị liệt cơ năng, khiến nhu động ruột không hoạt động bình thường.
• Các xoắn dính có thể tồn tại âm thầm, duy trì vị trí cố định cho đến khi tạo điều kiện gây tắc ruột về sau.
• Các lỗ thoát vị ở thành bụng hoặc các khe hổng trong ổ bụng có thể trở thành điểm ruột chui qua, dẫn đến tắc nghẽn.

Dấu hiệu tắc ruột sau phẫu thuật

Những triệu chứng điển hình của tắc ruột sau mổ bao gồm:

• Buồn nôn và nôn ngày càng nghiêm trọng.
• Không thể trung tiện.
• Đau bụng theo từng cơn, cường độ tăng dần.
• Bụng ngày càng chướng to.
• Nhu động ruột xuất hiện hiện tượng rắn bò, hoạt động nhu động tăng bất thường.

Phương pháp chẩn đoán tắc ruột

Khi xuất hiện các dấu hiệu này, người bệnh sẽ được thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác:

• Siêu âm: Quan sát các quai ruột giãn rộng, có dịch trong ổ bụng, có thể kèm theo dấu hiệu nhiễm trùng ở vết mổ hoặc trong ổ bụng.
• X-quang bụng không chuẩn bị: Thấy một hoặc nhiều quai ruột giãn, có hình mực nước - hơi, thường là ở ruột non.
• Xét nghiệm máu: Công thức máu có thể cho thấy bạch cầu tăng cao (dấu hiệu nhiễm trùng), ure máu và điện giải bất thường phản ánh rối loạn nước - điện giải.

Nếu người bệnh chủ quan, các triệu chứng có thể trở nặng, kèm theo choáng, vã mồ hôi, da nhợt nhạt hoặc đi ngoài ra máu. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến xoắn ruột hoại tử, đe dọa tính mạng.

Điều trị tắc ruột sau phẫu thuật

Để xử trí tình trạng tắc ruột sau phẫu thuật một cách hiệu quả và kịp thời, phác đồ điều trị thường được điều chỉnh phù hợp với nguyên nhân cũng như tình trạng cụ thể của từng người bệnh. Trong những trường hợp tắc ruột xuất hiện ngay sau ca mổ và bệnh nhân vẫn đang được theo dõi tại bệnh viện, quá trình xử lý thường thuận lợi hơn và khả năng hồi đáp cũng nhanh chóng hơn.

Ngược lại, nếu tắc ruột phát sinh sau một khoảng thời gian dài kể từ khi phẫu thuật, việc điều trị sẽ trở nên phức tạp hơn. Nguyên nhân có thể xuất phát từ sự chủ quan của người bệnh khiến bệnh tiến triển nặng nề, hoặc do nhiều yếu tố khác nhau. Ở một số tình huống, can thiệp ngoại khoa là cần thiết để kiểm soát và ổn định tình trạng.

Vì vậy, việc quan sát kỹ lưỡng và theo dõi sát sau phẫu thuật, kết hợp với phát hiện sớm các dấu hiệu lâm sàng của tắc ruột, sẽ giúp quá trình điều trị diễn ra thuận lợi và an toàn hơn. Đồng thời, người bệnh cũng cần chú trọng đến các biện pháp dự phòng nhằm hạn chế nguy cơ tắc ruột sau mổ.

Phòng ngừa tắc ruột sau phẫu thuật

Tắc ruột sau mổ thường liên quan mật thiết đến lối sống và chế độ ăn uống của người bệnh sau phẫu thuật. Để hạn chế nguy cơ này, trong giai đoạn hậu phẫu, bệnh nhân nên tham gia các hoạt động thể lực phù hợp nhằm tránh ruột bị trì trệ và giảm nguy cơ dính ruột.

Chuyên gia khuyến cáo, từ ngày thứ hai sau mổ, tùy vào sức khỏe, người bệnh nên cố gắng ngồi dậy và đi lại nhẹ quanh giường. Việc này giúp nhu động ruột hồi phục nhanh chóng và duy trì lưu thông bình thường, từ đó giảm nguy cơ dính ruột.

Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa tắc ruột. Trẻ em và người cao tuổi nên hạn chế các thực phẩm giàu xơ như măng, mướp, rau rút, cùng các loại trái cây chứa nhiều tanin như ổi, hồng, vì những thực phẩm này dễ tạo cục bã thức ăn và gây tắc nghẽn trong ruột.

Dù là ca mổ nhỏ, tắc ruột sau phẫu thuật vẫn là vấn đề nghiêm trọng mà cả bệnh nhân và đội ngũ y tế cần quan tâm. Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về chế độ ăn uống, chăm sóc hậu phẫu và theo dõi sức khỏe sát sao, kết hợp tư vấn chuyên môn kịp thời, sẽ giúp ngăn ngừa hiệu quả tình trạng tắc ruột sau mổ.

Để hạn chế tối đa nguy cơ tắc ruột sau mổ, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là về chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc trong giai đoạn hồi phục. Bên cạnh đó, việc theo dõi chặt chẽ diễn biến sức khỏe, nhận được sự hướng dẫn, tư vấn kịp thời và đúng đắn từ đội ngũ chuyên môn y tế sẽ góp phần quan trọng trong việc phòng tránh hiệu quả biến chứng nguy hiểm này.