Tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván là gì?

Khi nói đến việc điều trị uốn ván, huyết thanh uốn ván là một trong những biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để trung hòa độc tố từ vi khuẩn Clostridium tetani. Tuy nhiên, việc sử dụng huyết thanh này không phải lúc nào cũng an toàn tuyệt đối. Giống như nhiều loại thuốc khác, huyết thanh uốn ván có thể gây ra các tác dụng phụ ngoài ý muốn. Những phản ứng phụ này có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, vì vậy việc hiểu rõ về các tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván là rất quan trọng đối với những người sử dụng. Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu xem tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván là gì qua bài viết dưới đây!

Bệnh uốn ván có gây nguy hiểm không?

Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng nguy hiểm do vi khuẩn Clostridium tetani gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương. Vi khuẩn này có mặt ở khắp nơi trong môi trường, bao gồm đất, bụi, phân động vật và có thể tồn tại trong thời gian dài nhờ khả năng tạo bào tử. Các bào tử uốn ván cực kỳ bền, có thể chịu được nhiệt độ cao và hầu hết các loại chất sát trùng thông thường, khiến chúng trở thành một mối đe dọa dai dẳng đối với sức khỏe con người.

Bệnh uốn ván thường xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở, chẳng hạn như vết đâm sâu, vết bỏng, vết thương do phẫu thuật, vết thương do động vật cắn, nhiễm trùng tai giữa, thậm chí trong quá trình sinh nở và phá thai không an toàn. Khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn phát triển trong môi trường kỵ khí (thiếu oxy) và sản sinh ra hai loại độc tố nguy hiểm là tetanolysin và tetanospasmin. Trong đó, tetanospasmin là nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng uốn ván nghiêm trọng, bao gồm tình trạng co cứng cơ và co giật không kiểm soát.

Độc tố tetanospasmin di chuyển theo hệ thống thần kinh thông qua cơ chế vận chuyển ngược dòng trong các tế bào thần kinh, tác động đến hệ thần kinh trung ương và làm rối loạn chức năng kiểm soát cơ bắp. Thời gian ủ bệnh của uốn ván thường kéo dài từ 3 đến 21 ngày, trung bình khoảng 8 – 10 ngày, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết thương và lượng vi khuẩn xâm nhập. Các triệu chứng điển hình bao gồm cứng cơ hàm (gây khó mở miệng), co cứng toàn thân, đau đớn dữ dội do co giật và rối loạn chức năng hô hấp. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây suy hô hấp và tử vong.

Uốn ván là một trong những bệnh có tỷ lệ tử vong cao, tỷ lệ tử vong do uốn ván có thể lên tới 30 - 50%, đặc biệt cao ở trẻ sơ sinh và người già nếu không được điều trị kịp thời. Việc chẩn đoán uốn ván chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng, vì xét nghiệm vi khuẩn chỉ có thể xác định vi khuẩn uốn ván trong khoảng 30% trường hợp nhiễm bệnh.

Do tính chất nguy hiểm của uốn ván, việc phòng ngừa đóng vai trò quan trọng hơn rất nhiều so với điều trị. Những biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm vệ sinh vết thương đúng cách, tiêm phòng vắc xin uốn ván đầy đủ và sử dụng thuốc kháng sinh hoặc huyết thanh uốn ván trong trường hợp cần thiết. Đối với những người có nguy cơ cao, bác sĩ thường khuyến nghị tiêm một liều huyết thanh uốn ván kết hợp với kháng sinh để ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng hơn. Chính vì vậy, hiểu rõ mức độ nguy hiểm của uốn ván và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe trước căn bệnh nguy hiểm này.

Huyết thanh uốn ván bảo vệ cơ thể bằng cách nào?

Phòng ngừa uốn ván là một quá trình gồm nhiều bước, bao gồm xử lý vết thương đúng cách, tiêm vắc xin để tạo miễn dịch chủ động và sử dụng huyết thanh để cung cấp miễn dịch thụ động. Trong đó, huyết thanh uốn ván đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể ngay lập tức khi có nguy cơ nhiễm trùng.

Miễn dịch chủ động được tạo ra thông qua tiêm vắc xin uốn ván, giúp cơ thể tự sản sinh kháng thể chống lại độc tố Clostridium tetani. Quá trình này đòi hỏi thời gian để hệ miễn dịch kích hoạt và phát triển khả năng bảo vệ, do đó không có tác dụng ngay lập tức trong trường hợp khẩn cấp. Ngược lại, miễn dịch thụ động, thông qua huyết thanh uốn ván, cung cấp lượng kháng thể có sẵn, giúp trung hòa độc tố nhanh chóng trước khi chúng gây tổn thương hệ thần kinh.

Có hai loại huyết thanh uốn ván phổ biến:

• Globulin miễn dịch uốn ván (TIG): Có nguồn gốc từ huyết tương người, chứa lượng lớn kháng thể chống độc tố uốn ván. TIG được sử dụng để phòng ngừa sau phơi nhiễm trong các trường hợp vết thương có nguy cơ cao.

• Huyết thanh kháng độc tố uốn ván: Được sản xuất từ huyết thanh ngựa, cũng có tác dụng trung hòa độc tố, nhưng có nguy cơ gây phản ứng dị ứng cao hơn, bao gồm sốc phản vệ và bệnh huyết thanh.

Huyết thanh uốn ván nên được tiêm càng sớm càng tốt sau khi vết thương xảy ra, nhưng vẫn có thể có hiệu quả ngay cả khi tiêm muộn hơn 24 giờ trong một số trường hợp. Chức năng chính của huyết thanh là trung hòa các độc tố C. tetani trước khi chúng gắn kết vào hệ thần kinh. Tuy nhiên, huyết thanh không thể loại bỏ độc tố đã liên kết với tế bào thần kinh, vì vậy việc tiêm chủng kịp thời là rất quan trọng.

Một điểm đặc biệt của bệnh uốn ván là ngay cả khi đã từng mắc bệnh, cơ thể cũng không thể tự tạo miễn dịch tự nhiên. Điều này xảy ra do lượng độc tố gây bệnh rất nhỏ nhưng lại có tác động cực kỳ mạnh mẽ, không đủ để kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể bền vững. Vì vậy, dù đã được điều trị uốn ván, bệnh nhân vẫn cần tiêm vắc xin đầy đủ để bảo vệ lâu dài.

Tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván là gì?

Huyết thanh uốn ván, đặc biệt là loại có nguồn gốc từ động vật như ngựa, có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng. Các tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván có thể bao gồm dị ứng, sốc phản vệ và các biến chứng thần kinh. Trong khi đó, huyết thanh có nguồn gốc từ người, còn gọi là globulin miễn dịch uốn ván (TIG), được coi là an toàn hơn nhưng vẫn có một số hạn chế về nguồn cung và giá thành cao.

Huyết thanh uốn ván từ động vật

Huyết thanh từ ngựa đã từng được sử dụng rộng rãi nhưng ngày càng bị hạn chế do nguy cơ cao về các phản ứng dị ứng và miễn dịch. Những tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

• Sốc phản vệ: Đây là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Nguy cơ này có thể xảy ra ngay cả khi xét nghiệm độ nhạy với huyết thanh trước đó cho kết quả âm tính.

• Bệnh huyết thanh: Xuất hiện sau 5 – 10 ngày tiêm huyết thanh, với các triệu chứng như sốt, nổi mề đay, đau khớp và sưng hạch.

• Phù Quincke: Tình trạng sưng phù nhanh ở mặt, môi, cổ họng, có thể gây khó thở nghiêm trọng.

• Giảm hiệu quả khi tiêm lặp lại: Việc sử dụng nhiều lần có thể làm tăng nguy cơ phản ứng miễn dịch, đồng thời giảm hiệu quả trung hòa độc tố.

Dù có những nguy cơ này, huyết thanh uốn ván từ ngựa vẫn được sử dụng tại một số quốc gia đang phát triển do giá thành thấp và khả năng tiếp cận tốt hơn so với TIG.

Huyết thanh uốn ván từ người

Để giảm nguy cơ dị ứng và các biến chứng miễn dịch, các nhà khoa học đã phát triển globulin miễn dịch uốn ván từ người (TIG) vào những năm 1960. TIG có một số ưu điểm so với huyết thanh từ động vật như:

• Ít gây dị ứng và phản ứng miễn dịch nghiêm trọng như sốc phản vệ hoặc bệnh huyết thanh.

• Hiệu quả cao hơn, giúp trung hòa độc tố uốn ván mạnh hơn và có tác dụng kéo dài hơn.

Hầu hết các quốc gia có hệ thống y tế tiên tiến đã thay thế hoàn toàn huyết thanh từ động vật bằng TIG để giảm nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của TIG là chi phí cao và nguồn cung khan hiếm, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Điều này khiến nhiều quốc gia vẫn phải dựa vào TAT như một giải pháp thay thế.

Bài viết trên đã giải đáp cho câu hỏi: “Tác dụng phụ của huyết thanh uốn ván là gì?” cùng những thông tin liên quan. Mặc dù huyết thanh uốn ván là phương pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa và điều trị uốn ván, nhưng cũng không thiếu các tác dụng phụ có thể xảy ra, bao gồm phản ứng dị ứng, sốc phản vệ hoặc các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh. Chính vì vậy, việc theo dõi và nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường sau khi tiêm huyết thanh là điều rất quan trọng. Nếu gặp phải bất kỳ phản ứng phụ nào, người bệnh cần ngay lập tức thông báo cho bác sĩ để có biện pháp xử lý kịp thời.

Hiện nay, trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang cung cấp nhiều loại vắc xin ngừa uốn ván chất lượng cao, an toàn. Để biết thêm thông tin chi tiết hoặc đặt lịch tiêm, vui lòng liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu qua hotline 1800 6928.