Suy giảm chức năng gan là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách nhận biết sớm

Gan là một trong những cơ quan thiết yếu nhất trong cơ thể. Gan đảm nhiệm hàng trăm chức năng quan trọng, từ chuyển hóa chất dinh dưỡng đến giải độc. Khi gan bị tổn thương và không còn đảm đương tốt các chức năng vốn có, sức khỏe của bạn cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Suy giảm chức năng gan là tình trạng gan mất đi khả năng thực hiện hiệu quả các chức năng sinh lý như tổng hợp protein, sản xuất mật, dự trữ năng lượng dưới dạng glycogen, vận chuyển oxy và đặc biệt là loại bỏ độc tố khỏi máu.

Tình trạng này có thể khởi phát đột ngột – được gọi là suy gan cấp – hoặc tiến triển âm thầm trong thời gian dài, dẫn đến suy gan mạn tính. Dù diễn tiến nhanh hay chậm, nguyên nhân cốt lõi thường là do các tế bào gan bị tổn thương hoặc chết đi, khiến gan không thể duy trì hoạt động bình thường.

Những dấu hiệu và triệu chứng của suy giảm chức năng gan

Một số triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo gan bạn đang gặp vấn đề về chức năng bao gồm:

• Cảm giác mệt mỏi kéo dài hoặc khó chịu toàn thân mà không rõ nguyên nhân cụ thể.
• Đau âm ỉ vùng bụng, đặc biệt là ở phía trên bên phải.
• Vàng da và vàng mắt, đây là dấu hiệu đặc trưng của rối loạn chức năng gan, khi da và lòng trắng mắt chuyển sang màu vàng.
• Dễ bị bầm tím hoặc chảy máu do gan suy yếu không còn sản xuất đủ các yếu tố cần thiết cho quá trình đông máu.
• Phù nề ở chi dưới hoặc mặt, thường thấy ở mắt cá chân, bàn chân, bàn tay hoặc vùng mặt.
• Rối loạn tâm thần kinh như lú lẫn, hay quên, mất định hướng, đây là hậu quả của việc độc tố tích tụ trong máu và ảnh hưởng đến não.
• Nước tiểu sẫm màu hoặc phân nhạt màu giống đất sét, là những thay đổi màu sắc liên quan đến chức năng bài tiết mật của gan.
• Triệu chứng tiêu hóa như chán ăn, buồn nôn, nôn, đặc biệt sau khi ăn các món nhiều dầu mỡ.
• Buồn ngủ bất thường, ngay cả khi đã ngủ đủ giấc.

Biến chứng có thể gặp khi bị suy giảm chức năng gan

Suy giảm chức năng gan không chỉ ảnh hưởng đến riêng gan mà còn kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng cho toàn cơ thể. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, tình trạng này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

• Bệnh não gan: Khi gan không còn khả năng lọc bỏ độc tố trong máu, các chất độc này tích tụ và ảnh hưởng đến não bộ. Hậu quả là người bệnh có thể gặp phải các rối loạn thần kinh như lú lẫn, mất trí nhớ tạm thời, thay đổi hành vi, thậm chí hôn mê.
• Rối loạn đông máu: Do gan không còn sản xuất đủ các yếu tố cần thiết cho quá trình đông máu, người bệnh dễ bị bầm tím, chảy máu kéo dài. Trường hợp nặng có thể dẫn đến xuất huyết tiêu hóa, chảy máu nội tạng, gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Suy giảm miễn dịch, dễ nhiễm trùng: Gan góp phần quan trọng trong việc điều hòa miễn dịch. Khi chức năng gan suy giảm, hàng rào bảo vệ của cơ thể cũng yếu đi, khiến người bệnh dễ mắc các bệnh nhiễm trùng và hồi phục chậm hơn.
• Hội chứng gan thận: Khi gan hoạt động kém, áp lực lên thận gia tăng khiến chức năng thận cũng bị ảnh hưởng. Điều này có thể dẫn đến suy thận hoặc các rối loạn điện giải nghiêm trọng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nêu trên trong thời gian dài mà không cải thiện hãy đi khám bác sĩ để được kiểm tra và đánh giá.

Nhiễm virus viêm gan

Các loại virus như viêm gan A, B, C và E là những tác nhân hàng đầu gây tổn thương gan. Khi gan bị nhiễm virus và không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm gan có thể chuyển sang mãn tính, khiến chức năng gan bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trên thực tế, suy giảm chức năng gan cũng thường là biểu hiện lâm sàng của các bệnh lý do virus viêm gan gây ra.

Lạm dụng rượu bia

Uống nhiều rượu bia là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất làm tổn thương gan. Sau khi đi vào cơ thể, chỉ khoảng 10% lượng cồn được bài tiết qua mồ hôi và hơi thở, phần lớn còn lại – khoảng 90% – được chuyển đến gan để xử lý. Tuy nhiên, gan chỉ có thể chuyển hóa khoảng 2 đơn vị cồn mỗi ngày. Khi lượng cồn vượt quá khả năng xử lý, gan bị quá tải, dẫn đến tích tụ acetaldehyde – một chất độc có thể phá hủy tế bào gan theo thời gian và gây suy giảm chức năng gan.

Dùng thuốc quá liều

Việc sử dụng thuốc không đúng liều lượng, đặc biệt là acetaminophen (paracetamol), là nguyên nhân hàng đầu gây suy gan cấp tính ở Hoa Kỳ. Ngoài ra, một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và một số kháng sinh cũng có thể làm tổn thương gan nếu dùng sai cách hoặc kéo dài quá mức.

Nguyên nhân khác

Bên cạnh các yếu tố trên, một số bệnh lý khác cũng có thể dẫn đến suy giảm chức năng gan như:

• Viêm gan do độc tố (nhiễm độc gan),
• Viêm gan tự miễn (hệ miễn dịch tấn công gan),
• Bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng),
• Viêm đường mật tự miễn,…

Những ai có nguy cơ mắc bệnh suy giảm chức năng gan?

Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh suy giảm chức năng gan là:

• Tuổi tác: Càng lớn tuổi, nguy cơ mắc các bệnh lý gan mạn tính càng tăng.
• Thường xuyên sử dụng rượu bia: Người uống rượu bia lâu dài và thường xuyên có nguy cơ cao bị tổn thương gan, đặc biệt là viêm gan do rượu, gan nhiễm mỡ, xơ gan.
• Thừa cân, béo phì: Tình trạng mỡ tích tụ trong gan có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ không do rượu, và tiến triển đến viêm gan, xơ gan.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh gan: Yếu tố di truyền hoặc môi trường sống chung có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan.
• Sử dụng thuốc không đúng liều hoặc lạm dụng thuốc: Đặc biệt là thuốc chứa acetaminophen (paracetamol) – nếu dùng quá liều có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Một số thuốc khác như thuốc kháng viêm, kháng sinh cũng có nguy cơ gây độc cho gan nếu sử dụng không đúng chỉ định.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh suy giảm chức năng gan

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh suy giảm chức năng gan là:

• Thói quen sinh hoạt không hợp lý: Ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, ít chất xơ kết hợp với lối sống ít vận động có thể làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ và các bệnh lý gan khác.
• Hút thuốc lá: Các chất độc trong khói thuốc có thể ảnh hưởng đến gan và làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh nghiêm trọng như xơ gan và ung thư gan.
• Các bệnh viêm nhiễm mạn tính: Những bệnh lý viêm kéo dài trong cơ thể, đặc biệt là ở đường tiêu hóa, có thể gián tiếp gây tổn thương gan thông qua cơ chế viêm toàn thân.
• Lạm dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc: Việc sử dụng các loại thực phẩm bổ sung, thuốc đông y, hoặc sản phẩm hỗ trợ gan không đảm bảo chất lượng có thể gây độc cho gan, đặc biệt nếu chứa các thành phần không kiểm soát hoặc gây tương tác với thuốc đang dùng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán suy giảm chức năng gan

Nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ chức năng gan bị suy giảm, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm nhằm đánh giá chính xác tình trạng gan. Những xét nghiệm này đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán, xác định nguyên nhân và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Các phương pháp thường được sử dụng bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm chức năng gan như AST, ALT, GGT, bilirubin, albumin và thời gian prothrombin sẽ giúp xác định mức độ tổn thương gan, phát hiện các bất thường trong chức năng đông máu, cũng như đánh giá khả năng tổng hợp protein và loại bỏ độc tố của gan.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các kỹ thuật như siêu âm, CT-scan hoặc MRI có thể giúp bác sĩ quan sát cấu trúc gan, phát hiện tình trạng sưng, xơ hóa, khối u, hoặc sự tích tụ dịch trong ổ bụng (cổ trướng). Ngoài ra, phương pháp đo độ đàn hồi mô gan có thể được sử dụng để đánh giá mức độ xơ hóa gan một cách không xâm lấn.
• Sinh thiết gan: Trong một số trường hợp cần xác định chính xác nguyên nhân và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định sinh thiết gan. Sinh thiết gan giúp xác nhận tình trạng viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh lý gan khác.

Phương pháp điều trị suy giảm chức năng gan hiệu quả

Việc điều trị suy giảm chức năng gan phụ thuộc chủ yếu vào nguyên nhân gây bệnh cũng như mức độ tổn thương của gan.

Nội khoa

Trong trường hợp suy giảm chức năng gan do viêm gan virus, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc kháng virus nhằm kiểm soát và làm giảm sự phát triển của virus, đặc biệt với các trường hợp viêm gan B và C.

Đối với những bệnh nhân có tổn thương gan nhẹ, chức năng gan vẫn còn hoạt động tốt, các loại thuốc hỗ trợ bảo vệ gan, ngăn ngừa tác nhân gây hại và kích thích gan phục hồi sẽ được kê đơn. Bên cạnh đó, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và sinh hoạt hợp lý để tăng hiệu quả điều trị.

Ngoại khoa

Khi gan bị tổn thương cục bộ, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ phần gan bị tổn thương nhằm ngăn chặn sự lan rộng sang các vùng khác. Vì gan có khả năng tái tạo mạnh mẽ, việc phẫu thuật cắt bỏ thường không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể.

Trong những trường hợp gan tổn thương nặng, vùng tổn thương rộng lớn và gan không còn khả năng phục hồi hay đảm nhận các chức năng thiết yếu, ghép gan sẽ là phương án cuối cùng nhằm cứu sống người bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của suy giảm chức năng gan

Chế độ sinh hoạt:

• Hạn chế sử dụng rượu và các đồ uống có cồn để giảm gánh nặng cho gan và ngăn ngừa tổn thương gan.
• Uống đủ nước mỗi ngày giúp gan hoạt động hiệu quả hơn trong quá trình thải độc và duy trì cân bằng cơ thể.
• Tập luyện thể dục đều đặn không chỉ nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ gan hoạt động tốt hơn thông qua việc cải thiện tuần hoàn máu và tăng cường trao đổi chất.
• Duy trì cân nặng hợp lý vì thừa cân và béo phì là những yếu tố làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ, bao gồm cả trường hợp gan nhiễm mỡ không do rượu gây ra.

Chế độ dinh dưỡng:

• Tăng cường rau xanh và trái cây tươi để bổ sung vitamin, khoáng chất giúp bảo vệ gan khỏi tổn thương và cải thiện chức năng gan.
• Hạn chế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, chẳng hạn như đồ chiên rán, thức ăn nhanh. Thay vào đó, nên sử dụng chất béo lành mạnh từ dầu ô liu, các loại hạt và cá béo.
• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ít bữa lớn để giảm áp lực cho gan trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất.

Phương pháp phòng ngừa suy giảm chức năng gan hiệu quả

Suy giảm chức năng gan thường diễn biến âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu và chỉ biểu hiện khi bệnh đã tiến triển nặng. Do đó, việc chủ động phòng ngừa là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe gan. Bạn có thể áp dụng những biện pháp sau:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thăm khám và tầm soát các bệnh về gan ngay cả khi chưa có dấu hiệu bệnh giúp phát hiện sớm các vấn đề gan.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế tiêu thụ các thực phẩm chứa nhiều muối, đường, dầu mỡ và đồ uống có cồn. Tăng cường ăn các thực phẩm giàu dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ chức năng gan.
• Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất thường xuyên giúp tăng cường tuần hoàn máu, kích thích hoạt động của gan và các cơ quan khác.
• Xây dựng thói quen nghỉ ngơi hợp lý: Ngủ đủ giấc và đúng giờ giúp hệ miễn dịch và các cơ quan thải độc hoạt động hiệu quả. Tránh thức khuya và làm việc quá sức để giảm áp lực lên gan.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại: Các hóa chất có thể xâm nhập cơ thể qua không khí, thực phẩm hoặc môi trường sống, khiến gan phải làm việc quá sức để đào thải độc tố.